H κυβέρνηση ανακοίνωσε τις προάλλες μια νομοθετική πρωτοβουλία που θα οδηγήσει στον εξορθολογισμό της διαδικασίας των δωρεών προς το κοινωνικό σύνολο και την απλούστευση της υλοποίησης τους.
Η κίνηση αυτή γίνεται μερικές εβδομάδες μετά την πρόσφατη ανακοίνωση για τη δημιουργία των 22 Ωνάσειων Σχολείων από το Υπουργείο Παιδείας, η οποία προκάλεσε τις, αναμενόμενες, αντιδράσεις και γκρίνια από τους μονίμως αντιδρώντες και γκρινιάζοντες. Ακούστηκαν, για άλλη μια φορά, οι βαρετές, πλέον, διακηρύξεις εναντίον της «ιδιωτικοποίησης της παιδείας» και της «εισόδου ιδιωτών στη δημόσια παιδεία».
Η αντίδραση της Αριστεράς στην ανακοίνωση της βελτίωσης των υποδομών 22 σχολείων σε υποβαθμισμένες περιοχές με έξοδα του Ιδρύματος Ωνάση είναι συνεπής με τη στάση αυτού του πολιτικού χώρου στις αγαθοεργίες και στις δωρεές: για την Αριστερά, οι ιδιωτικές δωρεές προς το κοινωνικό σύνολο είναι «ελεημοσύνη» και, γι’ αυτό, πολιτικά απορριπτέες και απαράδεκτες.
Στο μυαλό τους, μόνο το κράτος πρέπει να μπορεί να δημιουργεί σχολεία, μουσεία, νοσοκομεία, υποδομές, κλπ. Όταν αυτά χρηματοδοτούνται από ιδιώτες το κράτος έχει αποτύχει στην αποστολή του και είναι δέσμιο ιδιωτικών συμφερόντων – στο μυαλό της Αριστεράς, φυσικά.
Όμως, οι δωρεές δεν είναι ελεημοσύνη. Είναι «υπερδύναμη» (superpower) για τις κοινωνίες που είναι τυχερές να γίνονται αποδέκτες τους. Και η Ελλάδα δε ζητιανεύει όταν πλούσιοι Έλληνες και τα ιδρύματα τους προσφέρουν απλόχερα στην πατρίδα: η Ελλάδα, για την ακρίβεια, είναι η χώρα, ο πολιτισμός που εφηύρε τη δωρεά των πλουσίων προς το κοινωνικό σύνολο. Και αυτό δεν έγινε επειδή το κράτος ήταν φτωχό και αδύναμο: έγινε γιατί, στην πρώτη δημοκρατία στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι πλούσιοι δέχτηκαν πρόθυμα να εκφράσουν τον πατριωτισμό τους με το να μοιραστούν τα πλούτη τους με τον δήμο και να χρηματοδοτήσουν την άμυνα της πόλης και την πολιτιστική ακμή της.
Το θέατρο και οι δημόσιες εορτές της αρχαίας Αθήνας χρηματοδοτούντο αποκλειστικά από ιδιώτες χορηγούς. Ο παντοκράτωρ αθηναϊκός στόλος χτίσθηκε και συντηρείτο από ιδιώτες χορηγούς. Το αθηναϊκό ιππικό δημιουργήθηκε από ιδιώτες χορηγούς. Οι συμμετοχές των αρχαίων ελληνικών πόλεων στους Ολυμπιακούς Αγώνες χρηματοδοτούντο από ιδιώτες χορηγούς.
Η αγαθοεργία, η δωρεά και η χορηγία δεν είναι σημάδι αδυναμίας του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Είναι συστατικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού, από τα αρχαία χρόνια. Το ότι υποχώρησε για μερικές δεκαετίες, στη Μεταπολίτευση, δεν οφείλεται στην απουσία ανάγκης για δωρεές και χορηγίες αλλά στο στρεβλό και παρανοϊκό πολιτικό κλίμα που επικράτησε από το 1980 έως το 2019.
Αυτοί που καταδικάζουν τις δωρεές ιδιωτών προς την κοινωνία πρέπει κάποια στιγμή να απαντήσουν σε ένα απλό ερώτημα: τι είναι καλύτερο; Να φορολογούνται τα εισοδήματα των πλουσίων (όσα δηλώνονται στην Ελλάδα...) με 20-40% και η ακίνητη περιουσία τους με 1% το χρόνο ή να συνεισφέρουν στην κοινωνία, μέσω δωρεών για την παιδεία, την υγεία, την κοινωνική ισότητα, το περιβάλλον, τις τέχνες, κλπ., το 50%, το 60% ή το 90% της περιουσίας τους όπως γίνεται στις ΗΠΑ;
Τι είναι καλύτερο; Να έχουμε τα «δωρεάν, κρατικά» ΑΕΙ που έχουμε, που επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό, και παράγουν, στην καλύτερη περίπτωση, μέτρια αποτελέσματα, ή τα πανεπιστημιακά στολίδια που έχει η Αμερική, που αποτελούν το κύριο ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα, χρηματοδοτούμενα από εκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους φιλάνθρωπους πολίτες;
Τι είναι προτιμότερο, να χρηματοδοτείται η δημιουργία εδρών ελληνικών σπουδών σε σπουδαία αμερικανικά πανεπιστήμια από πλούσιους Έλληνες χορηγούς, στο όνομα τους, ή να διοχετεύονται αυτά τα χρήματα στα ελληνικά ΑΕΙ και να συμβάλλουν στη μόρφωση νεαρών Ελλήνων και την ανάπτυξη της πατρίδας;
Αναφέρομαι στην Αμερική γιατί, όσον αφορά στις δωρεές και αγαθοεργίες Ελλάδα και Αμερική έχουν πολλά κοινά και την ίδια βάση: δύο χώρες που, ουσιαστικά, ξεκίνησαν από το μηδέν, χωρίς υποδομές, χωρίς μακρόβιους θεσμούς, χωρίς ισχυρές κυβερνήσεις και χωρίς σημαντικές πηγές δημοσίων εσόδων, των οποίων η εδραίωση και η άνοδος εξαρτήθηκε από τον πατριωτικό ενθουσιασμό των εύπορων πολιτών τους.
Η αγαθοεργία στην Αμερική ξεκίνησε αμέσως μετά την άφιξη των πρώτων αποίκων, για να καλυφθούν τα μοιραία κενά και ελλείψεις που αντιμετώπισαν οι πρώτοι Αμερικανοί. Το Κολέγιο Χάρβαρντ (μετέπειτα Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ) είναι το πρώτο νομικό πρόσωπο (corporation) που δημιουργήθηκε στην βόρειο Αμερική, το 1636, μόλις 16 χρόνια μετά την άφιξη του Mayflower στη γη που αργότερα θα ονομασθεί Μασαχουσέτη. Ο κληρικός Τζον Χάρβαρντ δώρισε στη νεοσύστατη θεολογική σχολή 780 λίρες στερλίνες (£225.000 σε τιμές 2025) και τη βιβλιοθήκη του, αποτελούμενη από 320 τόμους, και έτσι γεννήθηκε ένα από τα σπουδαιότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του κόσμου.
Ο 19ος αιώνας ήταν η πρώτη χρυσή εποχή της Αμερικανικής φιλανθρωπίας.
To 1885, ο μεγιστάνας των σιδηροδρόμων Leland Stanford δώρισε $480 εκατομμύρια, σε σημερινές τιμές, και το κτήμα του στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια, για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Stanford, στη μνήμη του μονάκριβου γιού του. To Stanford εξελίχθηκε σε ένα από τα κορυφαία ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου και 85 φοιτητές και καθηγητές του έχουν κερδίσει το βραβείο Νόμπελ.
Καθηγητές και απόφοιτοι του Stanford, στις δεκαετίες 1950 και 1960 δημιούργησαν, γύρω από το campus του πανεπιστημίου, το οικοσύστημα εταιριών, ερευνητικών κέντρων και επενδυτικών fund που ονομάσθηκε Silicon Valley και έγινε, τα τελευταία 70 χρόνια η ατμομηχανή της αμερικανικής οικονομίας.
To 1891 ο John D. Rockefeller δώρισε $80 εκατομμύρια για την ίδρυση δημιουργία του Πανεπιστημίου του Σικάγου, που εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά πανεπιστήμια του κόσμου, του οποίου οι διδάσκοντες και οι απόφοιτοι έχουν κερδίσει συνολικά 101 βραβεία Νόμπελ. Σε σημερινές τιμές, η δωρεά του Rockefeller το 1891, ήταν $2,8 δισεκατομμύρια.
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1901, ο μεγιστάνας του πετρελαίου ίδρυσε και χρηματοδότησε το Rockefeller University, στο Μανχάταν, που είναι το αρχαιότερο ιατρικό και βιολογικό ερευνητικό κέντρο των ΗΠΑ και του οποίου οι διδάσκοντες, οι ερευνητές και οι απόφοιτοι έχουν κερδίσει 29 βραβεία Νόμπελ ιατρικής και χημείας.
Ο Rockefeller είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ. Η περιουσία που δημιούργησε, σε τιμές 2020, υπολογίζεται σε άνω των $900 δισεκατομμυρίων. Όταν πέθανε, το 1937, είχε δωρίσει πάνω από το 90% της περιουσίας του σε χιλιάδες αγαθοεργίες. Τα χρήματα που κέρδισε στη διάρκεια της ζωής του, δηλαδή, επιστράφηκαν πίσω στο κοινωνικό σύνολο.
Εκτός των παραπάνω δύο πανεπιστημίων, παρείχε την κύρια χρηματοδότηση για την ανάπτυξη του Spelman College στην Ατλάντα, του πρώτου κολεγίου για μαύρες γυναίκες, για το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, για το κορυφαίο αντικαρκινικό νοσοκομείο Memorial Sloan Kettering Cancer Center και για έναν σημαντικό αριθμό των εθνικών πάρκων των ΗΠΑ.
Ο Σκοτσέζος μετανάστης Andrew Carnegie το 1901 πούλησε τον κολοσσό της χαλυβουργίας Carnegie Steel στον John Pierpont Morgan για να χρησιμοποιηθεί σαν η βάση για την ενοποίηση του κλάδου χαλυβουργίας. Η νέα εταιρία, με το όνομα US Steel, ήταν η μεγαλύτερη επιχείρηση του κόσμου εκείνη την εποχή και ο Carnegie έγινε ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της ιστορίας αφού το μερίδιο του από την πώληση της εταιρίας ήταν $8,5 δισεκατομμύρια σε σημερινές τιμές.
Ο Carnegie έμεινε στην ιστορία για δύο πράγματα. Πρώτον, για τη ρήση του «Όποιος πεθαίνει πλούσιος, πεθαίνει ατιμασμένος». Και δεύτερον, γιατί δώρισε πάνω από το 92% της περιουσίας του μέχρι το θάνατο του. Το σημαντικότερο έργο που άφησε ήταν το πρώτο δίκτυο δωρεάν, δημόσιων βιβλιοθηκών στον κόσμο: πάνω από 3.000 βιβλιοθήκες σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, στη Βρετανία, στον Καναδά και σε όλες τις κτήσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Πιο πρόσφατα παραδείγματα περιλαμβάνουν τον Μπιλ Γκέιτς, που έχει δεσμευτεί να δωρίσει πάνω από το 90% της περιουσίας του πριν πεθάνει, και τον Γουόρεν Μπάφετ, που επίσης έχει κάνει παρόμοια δέσμευση και το 2006 δώρισε $36 δισεκατομμύρια στο Ίδρυμα Γκέιτς για να το διαθέσει σε αγαθοεργίες κατά την κρίση του. Το Ίδρυμα Γκέιτς είναι σήμερα το μεγαλύτερο κέντρο καταπολέμησης της ελονοσίας στον κόσμο.
Ο Μαρκ Ζάκεμπεργκ και η σύζυγος του έχουν δεσμευτεί να δωρίσουν στο φιλανθρωπικό ίδρυμα που ίδρυσαν το 99% των μετοχών τους στην εταιρία Meta (Facebook).
To 2024 o Michael Bloomberg δώρισε $1 δισεκατομμύριο στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Johns Hopkins, μια από τις κορυφαίες του κόσμου, με σκοπό να προσφέρει δωρεάν παιδεία (δηλ. χωρίς δίδακτρα) στην συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών που δέχεται για σπουδές.
Επίσης το 2024, ο Ελληνοαμερικανός γιατρός, πανεπιστημιακός και πρώην διευθύνων σύμβουλος του φαρμακευτικού κολοσσού Merck & Co. Πίνδαρος Ρόι Βάγγελος (Pindaros Roy Vagelos) δώρισε $400 εκατομμύρια στην ιατρική σχολή του Columbia University στη Νέα Υόρκη, η οποία μετονομάσθηκε σε Roy Vagelos College of Physicians and Surgeons. Ήταν η μεγαλύτερη δωρεά στην ιστορία του κορυφαίου Αμερικανικού πανεπιστημίου.
Αυτή είναι η ιστορία της Αμερικής, με λίγα λόγια. Όποιος επισκέπτεται τα campuses των Αμερικανικών πανεπιστημίων δε μπορεί παρά να προσέξει ότι τα περισσότερα μνημειώδη κτίρια έχουν τα ονόματα των ευεργετών που χρηματοδότησαν την ανέγερση τους. Οι περισσότερες σχολές διοίκησης επιχειρήσεων (business administration) και μηχανικών (engineering), επίσης έχουν το όνομα των ευεργετών που χρηματοδότησαν την ίδρυση ή την ανάπτυξη τους με τεράστια ποσά.
Τα περισσότερα σπουδαία αμερικανικά πανεπιστήμια, ιδιωτικά (δηλ. μη κερδοσκοπικά) και δημόσια, διαθέτουν καταπιστεύματα που έχουν σχηματισθεί από δωρεές αποφοίτων, σε διάστημα αιώνων ή δεκαετιών.
Το καταπίστευμα του Harvard ανέρχεται σήμερα σε $52 δισεκατομμύρια. Του (πολιτειακού, δηλ. δημοσίου) Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν σε $18 δισεκατομμύρια. Tου University of Southern California $8 δις. Του UCLA $4 δις.
Τα περισσότερα μουσεία της χώρας έχουν ανεγερθεί και οι συλλογές τους έχουν συνεισφερθεί από πλούσιους ευεργέτες. Τα περισσότερα ερευνητικά νοσοκομεία είναι προϊόντα δωρεών και αγαθοεργίας.
Σχεδόν όλα όσα θαυμάζει ο έξω κόσμος στην Αμερική είναι προϊόν δωρεάς Αμερικανών μεγιστάνων που επέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος του πλούτου που συσσώρευσαν πίσω στην πατρίδα τους και την κοινωνία.
Σε αντίθεση με την Αμερική, που το 1783, όταν τελείωσε ο πόλεμος της ανεξαρτησίας της, είχε υποδομές, πανεπιστήμια, θεσμούς, κλπ., η Ελλάδα το 1830, όταν έγινε ανεξάρτητη χώρα, ξεκίνησε από το μηδέν. Χωρίς τίποτε. Μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα, χωρίς υποδομές, θεσμούς, σχολεία, νοσοκομεία, επιστήμονες, δικηγόρους, γιατρούς, στρατό, αστυνομία, φορολογικές αρχές. Τίποτε. Ένα σημαντικό μέρος της οικοδόμησης του σύγχρονου ελληνικού κράτους οφείλεται στις δωρεές εύπορων Ελλήνων, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της χώρας.
Μια απλή καταγραφή των κύριων δωρεών κάνει απολύτως σαφές ότι η παιδεία, η κοινωνική πρόνοια και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του νεοσύστατου κράτους βασίστηκαν σχεδόν αποκλειστικά σε δωρεές πατριωτών Ελλήνων της διασποράς.
Το Αρεταίειο Νοσοκομείο, το πρώτο χειρουργικό γυναικολογικό νοσοκομείο της χώρας, που σήμερα στεγάζει κλινικές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, δημιουργήθηκε (1896) με δωρεά του Θεόδωρου Αρεταίου.
Το Μαιευτήριο Μαρίκα Ηλιάδη ανεγέρθηκε αποκλειστικά με δωρεά της Έλενας Σκυλίτση-Βενιζέλου, συζύγου του Ελευθερίου Βενιζέλου και γόνο πλούσιας οικογένειας Ελλήνων εμπόρων του Λονδίνου. Την άνοιξη 1926, η Έλενα Σκυλίτση-Βενιζέλου επισκέφτηκε τη Λωζάνη, όπου ξεναγήθηκε στο τοπικό μαιευτήριο από τον διευθυντής του.
Σε κάποια στιγμή αυτός, που αγαπούσε ιδιαίτερα την Ελλάδα, της είπε «τι κρίμα που η Ελλάδα δεν έχει ένα παρόμοιο ίδρυμα». Η κα Βενιζέλου, χωρίς δεύτερη σκέψη, του είπε «Ε, λοιπόν, θα το έχει» και δώρισε τα κεφάλαια που απαιτούντο για να ανεγερθεί. Το νέο νοσοκομείο ονομάσθηκε «Μαρίκα Ηλιάδη» προς τιμήν της καλύτερης της φίλης. Επιπλέον, η Έλενα Σκυλίτση-Βενιζέλου χρηματοδότησε τη δημιουργία του Βενιζέλειου Ωδείου και του Βενιζέλειου Σταδίου στα Χανιά, την ανέγερση του Σκυλίτσειου Νοσοκομείου στη Χίο και άλλα πολλά.
Τα νοσοκομεία Μεσολογγίου και Ιωαννίνων ανεγέρθηκαν με δωρεά του Γεωργίου Χατζηκώνστα, εμπόρου από την Ήπειρο που έκανε μεγάλη περιουσία στη Ρωσία. Ο Χατζηκώνστας επίσης χρηματοδότησε την αναστύλωση και ανέγερση πολλών εκκλησιών στην Ήπειρο. Αυτό όμως για το οποίο πέρασε στην ιστορία ήταν η ίδρυση του πρώτου ορφανοτροφείου της νεότερης Ελλάδος, στην Αθήνα, με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα το 1853. Είναι το παλαιότερο φιλανθρωπικό κατάστημα του νεοελληνικού κράτους το οποίο παραμένει έως και σήμερα σε λειτουργία και το τρίτο που ιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους.
Δύο από τα καλύτερα σχολεία μέσης εκπαίδευσης στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους δημιουργήθηκαν με δωρεές πλούσιων Ελλήνων εμπόρων της διασποράς. Το Αρσάκειο από τον Ηπειρώτη Απόστολο Αρσάκη, που μεγαλούργησε στη Μολδοβλαχία. Το Βαρβάκειο, από τον Ψαριανό Ιωάννη Βαρβάκη, που έγινε ο κυρίαρχος της αγοράς χαβιαριού στη Ρωσία της Μεγάλης Αικατερίνης. Μάλιστα, δύο από τα καλύτερη δημόσια σχολεία της Αθήνας, το 7ο στο Παγκράτι και το 8ο στα Πατήσια, προήλθαν από τη διάσπαση του αρχικού Βαρβάκειου Λυκείου σε μικρότερα σε μέγεθος σχολεία.
Ο Βαρβάκης ήταν ένας από τους βασικούς χρηματοδότες του πολέμου για την ελληνική ανεξαρτησία: με την έκρηξη της Επανάστασης, συνέδραμε οικονομικά τον Υψηλάντη και διέθεσε μεγάλα ποσά για την εξαγορά χριστιανών αιχμαλώτων, ενώ παράλληλα έστελνε χρήματα και φορτία τροφίμων και πυρομαχικών για τις ανάγκες του ελληνικού στόλου.
Δύο από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες υπήρξαν οι αδελφοί Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας, οι οποίοι διέθεσαν τεράστια ποσά για κοινωφελή έργα και δραστηριότητες. Χρηματοδότησαν την ανέγερση σχολείων στη βόρεια Ήπειρο, δημιούργησαν υποτροφίες για την εκπαίδευση νέων σε γεωργικές σχολές και τη μετεκπαίδευσή τους σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, χορήγησαν την έκδοση γεωργικών βιβλίων, χρηματοδότησαν την ανέγερση του Ζαππείου Μεγάρου στην Αθήνα, συγχρηματοδότησαν τη δημιουργία των προτύπων Παρθεναγωγείων Κωνσταντινουπόλεως και Ανδριανουπόλεως, έκαναν μεγάλες δωρεές στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κλπ.
Ο Γεώργιος Αβέρωφ, μαζί με τους συντοπίτες του Μετσοβίτες Στουρνάρη και Τοσίτσα χρηματοδότησαν την ίδρυση του Μετσόβειου Πολυτεχνείου της Αθήνας. Επιπλέον, με δωρεές του, κτίστηκαν η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, οι φυλακές Αβέρωφ και αναμαρμαρώθηκε το Παναθηναϊκό Στάδιο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896.
Το 1908 η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποίησε 8 εκατομμύρια χρυσές δραχμές από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ για να αποκτήσει ένα βαρύ καταδρομικό που χτιζόταν στα ναυπηγεία του Λιβόρνο της Ιταλίας για το Ιταλικό πολεμικό ναυτικό, το οποίο ακύρωσε την παραγγελία. Το «Αβέρωφ» έγινε η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου στο Αιγαίου και ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα κυριάρχησε στο Αιγαίο κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.
Η λίστα των δωρεών Ελλήνων πατριωτών για την οικοδόμηση του νεοελληνικού κράτους σε όλο το φάσμα δραστηριοτήτων είναι ατελείωτη.
Ο Χιώτης Γεώργιος Δρομοκαΐτης δημιούργησε (1888) το πρώτο ψυχιατρικό νοσοκομείο της νεότερης Ελλάδος.
Οι αδελφοί Ριζάρη, από τα Ζαγοροχώρια, χρηματοδότησαν την επανάσταση, βοήθησαν τον Καποδίστρια να ιδρύσει τράπεζα στο απελευθερωμένο κράτος και ίδρυσαν εκκλησιαστική σχολή και ορφανοτροφείο στην Αθήνα.
Ο Βασίλειος Σιβιτανίδης δημιούργησε μεγάλη περιουσία στην Αίγυπτο και χρηματοδότησε τη δημιουργία της Σιβιτανίδειου Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων (1929), που αποτέλεσε εκπαιδευτικό ίδρυμα πρωτοποριακό στην εποχή του και κάλυψε μεγάλο μέρος των αναγκών της χώρας σε τεχνικό προσωπικό μέσης και κατώτερης εκπαίδευσης.
Ο Γεώργιος Σίνας δημιούργησε μεγάλη περιουσία στη Βιέννη και χρηματοδότησε την ανέγερση του Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Μητροπολιτικού Ναού των Αθηνών ενώ προσέφερε μεγάλα ποσά για το Οφθαλμιατρείο, το Αρσάκειο, το Πανεπιστήμιο, την Αρχαιολογική Εταιρεία, κλπ. Ο γιος του, Σίμων Σίνας, ο οποίος ποτέ δεν επισκέφτηκε την Ελλάδα, χρηματοδότησε την ανέγερση του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών.
Οι Κωνσταντινουπολίτες αδελφοί Σισμανόγλου διέθεσαν μεγάλα κεφάλαια για την ενίσχυση των Μικρασιατών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην ελληνική επικράτεια και διέθεσαν ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για την ίδρυση και λειτουργία φυματιολογικού ινστιτούτου και νοσοκομείου. Το Σισμανόγλειον Νοσοκομείο κτίστηκε στην περιοχή των Μελισσίων Αττικής.
Ο επίσης Κωνσταντινουπολίτης Ανδρέας Συγγρός χρηματοδότησε την ίδρυση του Νοσοκομείου Μεταδοτικών Νοσημάτων που φέρει το όνομα του (1910), την ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών, την κατασκευή των πεζοδρομίων του κέντρου της Αθήνας, την ίδρυση των Μουσείων Ολυμπίας και Δελφών, την ανέγερση των πυρποληθέντων Παπαφείων Νοσοκομείων (1892) στη Θεσσαλονίκη, και την ανέγερση την φυλακών στην Αθήνα.
Με τη διαθήκη του διατέθηκαν σημαντικά ποσά υπέρ του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου, του Βρεφοκομείου Αθηνών, του Πτωχοκομείου Αθηνών, του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα, του Δρομοκαϊτείου Φρενοκομείου, της Χριστιανικής Ορθόδοξης Κοινότητας Χίου, του Μουσικού και Δραματικού Συλλόγου Αθηνών, της Μεγάλης του Γένους Σχολής Κωνσταντινουπόλεως, των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για την κατασκευή της νέας πτέρυγας του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός.
Σταματάω την απαρίθμηση εδώ, και είμαστε μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα...
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η δημιουργία και η εδραίωση της σύγχρονης Ελλάδος δε θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τις τεράστιες δωρεές των ένθερμων πατριωτών Ελλήνων της διασποράς. Η παιδεία, η υγεία και η κοινωνική πρόνοια του νεοσύστατου κράτους βασίστηκαν σχεδόν αποκλειστικά σε αυτές τις δωρεές τα πρώτα 100 χρόνια της ύπαρξης του.
Δε θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς, αφού η Ελλάδα, μέχρι τη δεκαετία 1950 ήταν μια φτωχή αγροτική χώρα, χωρίς πόρους, υποδομές και ανταγωνιστική οικονομία. Το κενό που υπήρχε σε αυτό που αποκαλούμε «κοινωνικό κράτος» έσπευσαν να καλύψουν οι Εθνικοί Ευεργέτες. Όπως έκαναν και στις Ηνωμένες Πολιτείες οι Αμερικανοί ομόλογοι τους.
Καλό θα ήταν να αγκαλιάσουμε ως κοινωνία την κοινωνική προσφορά και τις δωρεές προς το κοινωνικό σύνολο ως μια πολύτιμη έκφανση της «κοινωνίας των πολιτών» και να αφήσουμε πίσω μας τις ασυνάρτητες υστερίες της Αριστεράς που στοχοποίησε και στιγμάτισε τον πλούτο και τις δωρεές προς την κοινωνία σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης.
Οι δωρεές είναι η υπερδύναμη της χώρας μας, όχι αδυναμία. Ας τις αγκαλιάσουμε και ας τις διοχετεύσουμε στην παιδεία και στην υγεία, δηλαδή ας τις κάνουμε επένδυση για το μέλλον της πατρίδας μας.
* Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι διδάκτορας χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, έχει διατελέσει στέλεχος σε τράπεζες και χρηματιστηριακές εταιρίες στις ΗΠΑ και την Ελλάδα και είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Καναδικής επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
