Προσπάθησα αυτές τις μέρες να αποφύγω τη συμμετοχή σε συζητήσεις για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα.
Ο λόγος είναι ότι οι πολιτικές συζητήσεις στην Ελλάδα είναι κατά βάση θεολογικές. Θεολογική είναι μια συζήτηση στην οποία πρέπει απαραίτητα να συνταχθείς με τη γραμμή του ιερατείου, και αντί για επιχειρήματα διαβάζεις για το «τι κρύβεται πραγματικά πίσω από αυτήν την αλλαγή». Ο λόγος που προτιμάμε να μιλάμε για το «τι κρύβεται» πίσω από κάθε αλλαγή είναι για να μη γίνει ποτέ καμία αλλαγή. Γιατί οι αλλαγές είναι του Διαβόλου.
Επειδή εγώ δεν τα πάω καλά με τις θεολογίες, αντί να επιχειρηματολογήσω υπέρ ή κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων (στην Ελλάδα ή αλλού), να σας πω για το τι κάνουμε εμείς στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Το οποίο είναι δημόσιο.
Να σας προειδοποιήσω ότι ίσως κάποια πράγματα να μην είναι ακριβώς όπως τα περιμένετε.
1. Το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου θεωρείται γενικά από τα καλά πανεπιστήμια, σε βάθος χρόνου.
2. Ο προϋπολογισμός του Πανεπιστημίου καλύπτεται χοντρικά κατά το 1/3 από κυβερνητική χρηματοδότηση, 1/3 από ερευνητικές χορηγίες και 1/3 από δίδακτρα. Η κυβερνητική χρηματοδότηση εξαρτάται από την αξιολόγηση που γίνεται (όπως για όλα τα πανεπιστήμια), οι ερευνητικές χορηγίες από το αν κάνουμε καλή έρευνα, και τα δίδακτρα από το αν θέλουν να έρθουν φοιτητές να σπουδάσουν εδώ. Τίποτα από αυτά δε θεωρείται δεδομένο.
3. Πώς γίνεται να υπάρχουν δίδακτρα εφόσον το πανεπιστήμιο είναι δημόσιο; Το πανεπιστήμιο είναι δωρεάν μόνο για τους κατοίκους Σκωτίας. Προσοχή, όχι Σκωτσέζους (δεν υπάρχει Σκωτσέζικη υπηκοότητα ή διαβατήριο), αλλά κατοίκους Σκωτίας. Εγώ, ας πούμε, είμαι κάτοικος Σκωτίας (χωρίς να είμαι Βρετανός υπήκοος) και αν ήθελα να σπουδάσω εδώ δε θα πλήρωνα δίδακτρα. Για τους ξένους, τα Σκωτσέζικα πανεπιστήμια δεν είναι δωρεάν (κάποτε ήταν για τους πολίτες της ΕΕ, τώρα πια όχι). Ούτε για τους Άγγλους είναι δωρεάν, για λόγους αμοιβαιότητας (τα αγγλικά πανεπιστήμια όχι μόνο δεν είναι δωρεάν, δημόσια ή όχι, αλλά είναι και πανάκριβα. Στη Σκωτία να 'ρθείτε καλύτερα).
Ίσως με βάση αυτό να θέλετε να αναθεωρήσετε τώρα αν το Εδιμβούργο έπρεπε να θεωρείται δημόσιο πανεπιστήμιο. Τι να κάνουμε που είναι! Πάντως, όταν ακούτε ως επιχείρημα π.χ. ότι τα καλύτερα πανεπιστήμια στο ΗΒ είναι δημόσια, να ξέρετε ότι τις περισσότερες φορές αναφέρονται σε πανεπιστήμια που έχουν (υψηλότατα) δίδακτρα. Δεν το αναφέρω ως θετικό. Το αναφέρω ως γεγονός.
4. Το ότι το πανεπιστήμιο είναι δωρεάν για κατοίκους Σκωτίας, δε σημαίνει ότι το πανεπιστήμιο είναι υποχρεωμένο να κάνει δεκτό όποιον κάνει αίτηση από εδώ. Επιλέγει να εισάγει και φοιτητές οι οποίοι πληρώνουν δίδακτρα (ώστε να συμπληρώνει το εισόδημά του).
5. Αν και θα έπρεπε να είναι προφανές, να πω επίσης ότι εδώ δεν υπάρχουν καταλήψεις (όπως τις εννοείτε στην Ελλάδα). Μπορεί να γίνει π.χ. μια ολιγόωρη καθιστική διαμαρτυρία (νομίζω έχουν γίνει 2-3 την τελευταία δεκαετία που είμαι εδώ). Όπως επίσης αυτές τις μέρες γίνονται συνέχεια διαδηλώσεις εναντίον του Ισραήλ. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν εμποδίζεται η πρόσβαση φοιτητών και προσωπικού σε γραφεία και αμφιθέατρα, και προφανώς δεν υπάρχουν καταστροφές. Το αναφέρω ως θετικό.
6. Μας ενοχλεί εμάς να υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στη Σκωτία ή στο ΗΒ; Όχι. Εμάς (ως Πανεπιστήμιο) μας ενδιαφέρει να μπορούμε να εξασφαλίζουμε χρηματοδότηση (για να πληρώνουμε μισθούς κλπ). Και για τις 3 πηγές εισοδήματος μας (κυβέρνηση, ερευνητικές χορηγίες, δίδακτρα ξένων φοιτητών) ανταγωνιζόμαστε με άλλα πανεπιστήμια, δημόσια (κυρίως) αλλά και ιδιωτικά (σε πολύ μικρότερο βαθμό). Εφόσον και εάν εμείς κάνουμε καλή δουλειά (σε έρευνα και διδασκαλία), θα εξακολουθούμε να βρίσκουμε χρηματοδότηση (με χορηγίες και ως επιλογή μη ντόπιων φοιτητών). Αν δε θεωρούμαστε πια καλό πανεπιστήμιο (γιατί π.χ. επαναπαυτήκαμε ή γιατί μας φύγαν οι καλοί καθηγητές, χάσαμε το καλό μας όνομα κλπ) θα έχουμε πρόβλημα (όπως είχαν πολλά άλλα πανεπιστήμια).
7. Τώρα που είπα για μισθούς: αν το Πανεπιστήμιο δεν πάει καλά και δεν έχει χρήματα να πληρώσει π.χ. το μισθό μου, το πρόβλημα δεν είναι του κράτους, ή της Σκωτσέζικης κυβέρνησης. Το πρόβλημα είναι του πανεπιστημίου. Αυτό πρέπει να βρει τα χρήματα.
Δημόσιο δηλαδή δε σημαίνει απαραίτητα δωρεάν. Δημόσιο δε σημαίνει ότι δικαιούμαστε από την κυβέρνηση χρήματα επειδή έχουμε έξοδα και μισθούς. Δημόσιο επίσης δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Υπάρχει και είναι σκληρός.
Ίσως νομίζατε ότι θα κάνω ανάρτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά τελικά έκανα ανάρτηση για ένα δημόσιο.
* Ο Καθηγητής Χρίστος Λεωνιδόπουλος διδάσκει Πειραματική Σωματιδιακή Φυσική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου
