Η διακρατική πλευρά της πολιτικής εν γένει δεν έχει διερευνηθεί εκτενώς, αλλά μια πρόσφατη μελέτη κάνει αναφορά στην αντιπροσώπευση της διασποράς από τους πολιτικούς θεσμούς της γενέτειρας πατρίδας σε συνάρτηση με το δικαίωμα ψήφου.
Η Ελλάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα καθώς η ανακοίνωση των εκλογών που θα πραγματοποιηθούν στις 21 Μαΐου έβαλε όλα τα πολιτικά κόμματα σε προεκλογική εγρήγορση, συμπεριλαμβανομένων και την ελληνική διασπορά, αφού η πρόσφατη νομοθεσία παρέχει σε όσους τηρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις το δικαίωμα ψήφου από τον τόπο κατοικίας τους στο εξωτερικό.
Ο νόμος προβλέπει την εκλογή τριών βουλευτών από την ελληνική διασπορά μέσα από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας, δημιουργώντας έτσι μια ενεργοποίηση τόσο των μελλοντικών υποψηφίων βουλευτών όσο και των διακρατικών κομματικών αντιπροσώπων να εκπροσωπήσουν τους μετανάστες και να τους κερδίσουν ως ψηφοφόρους.
Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια έπεσε στο κενό προς απογοήτευση των αξιωματούχων που εκτίμησαν ότι περίπου 300.000 πολίτες με εκλογικά δικαιώματα που ζούσαν εκτός της χώρας θα έπρεπε να έχουν λόγο στις ερχόμενες εκλογές.
Πράγματι, από τον πολύ χαμηλό αριθμό των 23.034 συνολικά αιτήσεων, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, οι 17.370 έχουν γίνει δεκτές μέχρι σήμερα, ενώ ένας μικρός αριθμός είναι ακόμη υπό αξιολόγηση.
Στην Αυστραλία για παράδειγμα, μόνο 177 Έλληνες πολίτες έχουν εγγραφεί για να ψηφίσουν και η εξήγηση γι' αυτό αποδόθηκε στα αυστηρά κριτήρια εγγραφής που επιβλήθηκαν από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και στην πολυπλοκότητα της ηλεκτρονικής αίτησης, και όχι στην αδιαφορία της διασποράς.
Αυτή όμως είναι μια βολική εξήγηση για τους υποστηρικτές της νομοθεσίας και υπάρχει ανάγκη για μια ολοκληρωμένη ανάλυση βάσει των σχετικών δεδομένων.
Αυτή η εξέλιξη θα πρέπει να προβληματίσει καθώς μια ακόμη πρωτοβουλία για να φέρει την Ελλάδα πιο κοντά στη διασπορά φαίνεται να μην φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως συνέβη και με το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού που ιδρύθηκε ως όργανο συνεργασίας και διαλόγου της Διασποράς με την Ελληνική Πολιτεία, προκειμένου να εκφράσει τις επιθυμίες και τις φιλοδοξίες των Ελλήνων της διασποράς, και να προτείνει λύσεις στα προβλήματά τους.
Όλες αυτές οι προσπάθειες διαχρονικά όχι μόνο απέτυχαν να ανταποκριθούν στις φιλοδοξίες της σύγχρονης διασποράς, αλλά δημιούργησαν προβλήματα και στρεβλώσεις στην πορεία λόγω της αποτυχίας τους να αγκαλιάσουν τη διασπορά στο σύνολό της.
Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά την τελευταία εξέλιξη, η παραπομπή στο λεγόμενο πρόβλημα του εντολέα - εντολοδόχου σηματοδοτεί ένα μείζον πρόβλημα καθώς οι τρεις βουλευτές ως αντιπρόσωποι (και εντολοδόχοι), οι οποίοι προφανώς θα εκλεγούν από έναν μικρό αριθμό ψηφοφόρων, θα εκπροσωπούν μια ελληνική διασπορά (ο εντολέας) που σύμφωνα με τα στοιχεία είναι περίπου 4 εκατομμύρια.
Με άλλα λόγια, οι 17.370 ψηφοφόροι της ελληνικής διασποράς δεν πρέπει να είναι η φωνή της με κανέναν τρόπο, σχήμα ή μορφή, και κατά συνέπεια τα παραρτήματα των ελληνικών πολιτικών κομμάτων δεν πρέπει να προσποιούνται ότι εκπροσωπούν τα συμφέροντά της.
Η διαπραγμάτευση μιας λύσης είναι άκρως απαραίτητη με γνώμονα καθώς επίσης και με δεδομένο ότι οι τρεις βουλευτές θα είναι από διαφορετικά πολιτικά κόμματα και θα εκφράζουν διαφορετικές πολιτικές γραμμές για την διασπορά.
Τέλος, αν ανατρέξουμε στο παρελθόν θα διδαχθούμε από την συνεισφορά της διασποράς προς όφελος της Ελλάδας κατά τον δέκατο ένατο αιώνα, μέσω των άτυπων επιχειρηματικών δικτύων με ελίτ δυτικές τράπεζες, και την επέκταση αυτών των δικτύων, προκειμένου να συμπεριλάβουν και τους Φιλέλληνες με στρατηγικό τρόπο (Μπήτρος και Μίνογλου, 2004).
Μια άλλη ιστορική συνεισφορά της ελληνικής διασποράς συνδέθηκε τότε και με τον ρόλο της ως εμπνευστή/υποκινητή για την διάδοση βέλτιστων θεσμών προσαρμοσμένων στις επιχειρηματικές δραστηριότητες, καθώς το ελληνικό κράτος ήταν αδύναμο και η τοπική επιχειρηματικότητα περιορισμένη. Αυτή η δημιουργική σχέση με την διασπορά έχει εκλείψει σήμερα και θα πρέπει να είναι το επίκεντρο της πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα δεδομένα.
* Ο Στέργιος Μπακάλης είναι τ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βικτώρια της Αυστραλίας
