Δυστυχώς, ένα χρόνο μετά την εντολή που πήρε η κυβέρνηση σε δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, που εκμηδένισαν τους πολιτικούς της αντιπάλους, η κατάσταση που διαμορφώνεται στη χώρα δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Η ευφορία και η αισιοδοξία που αισθάνθηκαν εκατομμύρια Έλληνες ως αποτέλεσμα της διαχείρισης της πανδημίας, της ευκολίας στις συναλλαγές με το δημόσιο μέσω του gov.gr και από τις επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, έχουν κατά πολύ ξεχαστεί ή υποβαθμισθεί. Η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι σχεδόν ζοφερή και, με βάση αντικειμενικά κριτήρια, δε διαφαίνονται προοπτικές εντυπωσιακής αλλαγής στο άμεσο μέλλον.
Η ανομία
Δύο είναι οι λόγοι για την εκτίμηση αυτή.
Ο πρώτος είναι ότι η κυβέρνηση αρνείται να επιβάλλει το νόμο και την τάξη στη χώρα, με αποτέλεσμα η καθημερινότητα όλων μας, όταν βγαίνουμε από το σπίτι μας, να είναι τόσο κακή όσο ήταν την περίοδο 2010-19. Το κέντρο της Αθήνας είναι γεμάτο άστεγους που κοιμούνται στα πεζοδρόμια της οδού Ακαδημίας και της οδού Σταδίου. Μικρά παιδιά, που θα έπρεπε να είναι σχολείο, ζητιανεύουν στις 10 το πρωί. Ρομά, όχι πάνω από 5 ετών, τρέχουν ημίγυμνα ανάμεσα σε κάδους σκουπιδιών στην Πλατεία Ασωμάτων, μπροστά σε εκατοντάδες τουρίστες. Σχεδόν όλες οι παραλίες της χώρας είναι καταπατημένες από «επιχειρηματίες» της ομπρέλας και η κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει το κοινό ότι κάνει κάτι γι’ αυτό σφραγίζοντας ένα μπιτς μπαρ στην Πάρο.
Στην οδό Βασιλέως Γεωργίου αυτοκίνητα εργαζομένων στο Μέγαρο Μαξίμου είναι παρκαρισμένα αντίθετα στο ρεύμα κυκλοφορίας, και πολλές φορές διπλοπαρκαρισμένα στο αντίθετα ρεύμα, έχοντας παραβιάσει διπλή λωρίδα κυκλοφορίας. Τις προάλλες παρών σε ένα τέτοιο σόου ανομίας στο κέντρο της ελληνικής κυβέρνησης ήταν ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη.
Θα μπορούσα να γράψω βιβλίο ολόκληρο με τις ανομίες που συμβαίνουν σε καθημερινή βάση σε όλη τη χώρα με την αστυνομία παρούσα και αδιάφορη.
Υπάρχουν πολλοί συμπολίτες μας που σηκώνουν τους ώμους αδιάφορα και λένε «δε βαριέσαι, αυτή είναι η Ελλάδα». Είναι απολύτως βέβαιο, όμως, ότι ένα τεράστιο ποσοστό των «νοικοκυραίων» που στήριξαν πολιτικά τον πρωθυπουργό το 2019 και πέρυσι θεωρούν το θέμα της ανομίας μείζον και έχουν «στραβώσει» με την ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται.
Η οικονομία
Ο δεύτερος λόγος για την απαισιοδοξία που έχει καταλάβει πολύ κόσμο είναι η οικονομία. Σχεδόν όλη η οικονομική δραστηριότητα της χώρας αυτή την περίοδο αφορά στην ανάπτυξη ακινήτων και στον τουρισμό. Όλα τα ακίνητα που εκσυγχρονίζονται στο κέντρο της Αθήνας αφορούν σε ξενοδοχεία και τουριστικές χρήσεις. Δεν υπάρχει ούτε μια ανάπτυξη κτιρίου γραφείων για επιχειρήσεις.
Επιπλέον, και αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό, το επενδυτικό ενδιαφέρον για τον τουρισμό αφορά αποκλειστικά στην αγορά υπαρχόντων επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στη χώρα δεκάδες μοναδικά ακίνητα για τουριστική ανάπτυξη, πολλά με ιδιωτικές παραλίες χιλιομέτρων, μερικά ενταγμένα στο καθεστώς στρατηγικής επένδυσης του Invest in Greece, με εξασφαλισμένη επιδότηση και χαμηλού κόστους χρηματοδότηση. Κι όμως, οι επενδύσεις αυτές λιμνάζουν για χρόνια τώρα.
Οι ξένοι επενδυτές, ιδιώτες επαγγελματίες του τουρισμού και θεσμικά χαρτοφυλάκια, με δισεκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για επενδύσεις, απέχουν. Και ο λόγος είναι ότι δε θέλουν να εμπλακούν με τις ελληνικές διαδικασίες αδειοδότησης (παρ’ όλη την ένταξη στο καθεστώς στρατηγικής επένδυσης), ενώ, παράλληλα, θεωρούν ότι μεσομακροπρόθεσμα οποιαδήποτε δέσμευση κεφαλαίων στην Ελλάδα αποτελεί απαράδεκτο ρίσκο.
Και αυτή είναι η γνώμη της αγοράς για τον, καλώς ή κακώς, πιο δυναμικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας...
Πρόσφατα εκδόθηκε ο ετήσιος δείκτης Παγκόσμιας Επιχειρηματικής Πολυπλοκότητας (Global Business Complexity Index), που συντάσσει η Ολλανδική εταιρία TMF Group, ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους διοικητικών, λογιστικών και νομικών υπηρεσιών για τη διεθνή επέκταση εταιριών.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τον δείκτη της TMF, είναι η πιο δύσκολη χώρα του κόσμου για να εγκατασταθεί και να έχει δραστηριότητα μια ξένη εταιρία. Δείτε τον σχετικό πίνακα, όπως τον δημοσίευσε το Bloomberg.
Έτσι, αντί να προσελκύουμε βιομηχανικές επενδύσεις από το εξωτερικό, ακόμη και αυτές που έχουμε συνεχίζουν να κλείνουν και να φεύγουν. Όποιες επενδύσεις σε νέες παραγωγικές εγκαταστάσεις ανακοινώνονται (π.χ. σε φαρμακοβιομηχανίες) συνοδεύονται από τεράστιες επιδοτήσεις, δηλαδή ο Έλληνας και ο Ευρωπαίος φορολογούμενος εξακολουθούν να πληρώνουν τον λογαριασμό για την αναξιοπιστία και την ανικανότητα του ελληνικού κράτους να δημιουργήσει ένα σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα.
Γιατί, αυτό είναι οι επιδοτήσεις: αποζημίωση προς τον επιχειρηματία για την αβεβαιότητα, το επιπλέον ρίσκο, τα κόστη και τις δυσκολίες που συνεπάγεται η επένδυση στη χώρα, σε σύγκριση με ανεπτυγμένα επιχειρηματικά περιβάλλοντα. Χωρίς την αποζημίωση αυτή, δεν υπάρχουν επενδύσεις. Τόσο απλό. Και, το ελληνικό κράτος, αντί να επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για να καταστήσει το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα συγκρίσιμο με της Ολλανδίας ή της Δανίας, για να εκλείψει η ανάγκη να επιδοτούνται οι επενδύσεις, κάνει «αγώνες» στις Βρυξέλλες για να εξασφαλίζει κονδύλια για επιδοτήσεις.
Γιατί το κάνουν αυτό; Η δική μου εξήγηση είναι ότι το κάνουν για να διαιωνίζουν μια από τις πηγές άσκησης εξουσίας των πολιτικών: την ανάμιξη με την οικονομία και τις επιχειρήσεις. Εάν το επιχειρηματικό περιβάλλον εκσυγχρονιστεί και ελληνικές και ξένες εταιρίες μπορούν να επενδύσουν στην Ελλάδα χωρίς πάρε-δώσε με το δημόσιο, μια πολύ μεγάλη πηγή εξουσίας και, γιατί όχι, πλουτισμού για την ελληνική πολιτική τάξη θα εξατμιστεί. Πιστεύει κανείς πραγματικά ότι θα απλοποιηθούν ποτέ οι διαδικασίες αδειοδότησης ύστερα από εθελοντική πρωτοβουλία της πολιτικής τάξης;
Η μάστιγα του τουρισμού
Ο τουρισμός αποτελεί, πλέον, περίπου το 20% της οικονομικής δραστηριότητας. Είκοσι σεντς από κάθε ευρώ ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος που παράγουμε κάθε χρόνο προέρχεται από ξενοδοχεία, ξαπλώστρες, καφέδες, σφηνάκια και τυλιχτά. Αυτό, μακροπρόθεσμα, δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια βόμβα στα θεμέλια της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.
Ο λόγος είναι ότι ο τουρισμός, όταν αποτελεί οικονομική «μονοκαλλιέργεια», δημιουργεί στην κοινωνία τα ίδια ακριβώς προβλήματα που δημιουργεί στη γεωργία η καλλιέργεια ενός μόνο φυτού: υποβάθμιση του περιουσιακού στοιχείου (δηλ. της γης), καταστροφή του περιβάλλοντος (γιατί οι μονοκαλλιέργειες απαιτούν τεράστιες ποσότητες λιπασμάτων) και επιδεινούμενη οικονομική απόδοση (γιατί οι μονοκαλλιέργειες είναι commodities, δηλ. οι παραγωγοί έχουν μηδενική ισχύ ορισμού των τιμών πώλησης).
Υπάρχει και ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο τουρισμός αποτελεί πραγματική απειλή για το μέλλον της πατρίδας μας: είναι αποδεδειγμένο ότι στα τουριστικά «ανεπτυγμένα» ελληνικά νησιά οι νέοι άνθρωποι πλέον δεν ασχολούνται ούτε καν το λύκειο να τελειώσουν. Γιατί να το κάνουν; Η ζωή τους είναι έξι μήνες ασύλληπτων εσόδων από εκμετάλλευση μπαρ, εστιατορίων, παραλιών, ξενοδοχείων, κλπ, και 6 μήνες διακοπές στη Βραζιλία, στην Αυστραλία, στην Αμερική, κλπ. Η Μύκονος, η Πάρος, μέρη στην Κρήτη, κλπ, πλέον έχουν κατοίκους λειτουργικά αναλφάβητους.
Αυτό, μεσομακροπρόθεσμα, θα οδηγήσει σε σοβαρές και μη αναστρέψιμες απώλειες για όλη την κοινωνία. Καμμιά χώρα και καμία οικονομία του κόσμου, ποτέ στην ιστορία, δεν έχει προοδεύσει ενώ το μορφωτικό επίπεδο του λαού της βαίνει επιδεινούμενο. Η υποβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου του λαού οδηγεί, μοιραία, στην υποβάθμιση της οικονομίας, του βιοτικού επιπέδου και της ελευθερίας μας. Τις «αρπαχτές» με τις ξαπλώστρες και τα σφηνάκια-μπόμπες θα τα βρούμε μπροστά μας. Γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ή αβεβαιότητα.
Ο μόνος τρόπος για να αντιστραφεί αυτή η πραγματικότητα είναι η δημιουργία νέων επιχειρήσεων, τόσο τεχνολογίας όσο και καινοτομίας στους υπάρχοντες, αξιόλογους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, έτσι ώστε να βελτιωθεί η προστιθέμενη αξία του παραγόμενου εθνικού προϊόντος και το βιοτικό επίπεδο του ελληνικού λαού.
Είναι απλό. Σκεφτείτε δύο οικονομίες. Η μία παράγει iPhones, τα πουλάει €1000 το κομμάτι, με κέρδος €600, και τα πουλάει σε όλον τον κόσμο. Η άλλη παράγει γύρο, τον οποίο πουλάει €5 το κιλό, με κέρδος €1 το κιλό, και είναι μια από τις 20 εταιρίες που πουλάνε γύρο σε σουβλατζίδικα στην Ελλάδα.
Ποιας χώρας οι κάτοικοι νομίζετε ότι έχουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο;
Αυτός, με απλά λόγια, πρέπει να είναι ο στόχος μας: να αυξήσουμε την προστιθέμενη αξία (δηλαδή την κερδοφορία) των προϊόντων που παράγονται στην Ελλάδα και να πουλάμε αυτά τα προϊόντα σε όλον τον κόσμο, όχι από τη Λάρισα μέχρι την Καλαμάτα...
Τα δύο απαραίτητα συστατικά για να πετύχει αυτή η συνταγή είναι επιχειρηματίες και κεφάλαια. Δηλαδή, να προσελκύσουμε πίσω στην Ελλάδα τους νεαρούς Έλληνες που φεύγουν κάθε χρόνο και αποκτούν μόρφωση και παραστάσεις από κορυφαία πανεπιστήμια, εταιρίες και οικονομίες της Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής - και αυτούς που έφυγαν στη δεκαετία 2010-2020.
Επιπλέον, να προσελκύσουμε ξένα θεσμικά κεφάλαια για τη χρηματοδότηση αυτών των νέων εταιριών ή νέων, καινοτόμων δραστηριοτήτων υπαρχουσών εταιριών. Όχι μόνο κεφάλαια εταιριών που θα επιλέξουν να επενδύσουν άμεσα στην Ελλάδα αλλά, κυρίως, χαρτοφυλακίων που θα επενδύσουν στις εταιρίες αυτές μέσω του χρηματιστηρίου.
* Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Καναδικής επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc. Έχει σπουδάσει οικονομικά (B.S., George Mason University) και χρηματοοικονομικά (M.S., University of Illinois at Urbana-Champaign, και Ph.D., University of Southern California)
