Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος στις 28 Απριλίου εορτάζεται από την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, η Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία, με ένα επίκαιρο κεντρικό σύνθημα. Για το 2023 το σύνθημα που επελέγη είναι το «Ασφαλές και Υγιές Περιβάλλον Εργασίας: θεμελιώδες δικαίωμα».
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας αποτελεί τον μοναδικό τριμερή θεσμό του ΟΗΕ για εργασιακά θέματα και περιλαμβάνει 187 κράτη-μέλη. Ιδρύθηκε το 1919 ως αποτέλεσμα της Συνθήκης των Βερσαλλιών, προσβλέποντας ότι η παγκόσμια και διαρκής ειρήνη μεταξύ των κρατών κτίζεται στη βάση μιας κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η επιλογή του συνθήματος αυτού για το 2023 δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσε τη λογική συνέχεια της απόφασης που ελήφθη κατά τη διάρκεια των εργασιών της Διεθνούς Συνδιάσκεψης για την Εργασία τον Ιούνιο του 2022, να συμπεριληφθεί στις θεμελιώδεις αρχές και στα δικαιώματα στην εργασία το: Ασφαλές και Υγιές Εργασιακό Περιβάλλον. Υπενθυμίζεται ότι η προώθηση της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία, αποτελεί σημείο της Ατζέντας της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για μια αξιοπρεπή εργασία για όλους. Ως εκ τούτου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το σύνθημα του φετινού εορτασμού.
Εξάλλου, τόσο η σύμβαση 187 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που υπενθυμίζεται ότι στη χώρα μας κυρώθηκε με τον νόμο 4808/21, όσο και η Σύμβαση 155 για την Ασφάλεια και την Υγεία των Εργαζομένων, υποχρεώνουν τα κράτη-μέλη να λάβουν όλα τα προβλεπόμενα από τις ως άνω διεθνείς συμβάσεις μέτρα για την προστασία των εργαζομένων, κτίζοντας ουσιαστικά μια κουλτούρα πρόληψης με την ενεργή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, οι οποίοι οφείλουν να διαβουλεύονται για να εφαρμόζουν αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης.
Η Ασφάλεια στην Εργασία αποτελεί έναν διεπιστημονικό τομέα, που στοχεύει στην προστασία της ασφάλειας της υγείας και της ευημερίας των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον, μέσω της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, της μείωσης των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών και της καλλιέργειας και προαγωγής νοοτροπίας πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων με οποιαδήποτε μορφή αυτοί εμφανίζονται.
Και αυτό συμβαίνει γιατί οι επαγγελματικοί κίνδυνοι μετατοπίζονται. Το εργασιακό μοντέλο αλλάζει με ταχείς ρυθμούς, οπότε και οι πολιτικές πρόληψης και τα απαραίτητα για τον σκοπό αυτό εργαλεία, πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Πολύ συχνά, οι κλασσικοί επαγγελματικοί κίνδυνοι που συνδέονται με ένα παρωχημένο εργασιακό μοντέλο εκτοπίζονται από τους λεγόμενους νέους ή αναδυόμενους κινδύνους που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστοι στους επαγγελματίες της Υγείας και της Ασφάλειας, οπότε και η διαχείρισή τους ήταν ελλιπής.
Ευρωπαϊκές μελέτες κατέδειξαν ότι οι ψυχικές νόσοι που συνδέονται με την εργασία έχουν αυξηθεί, όπως και οι καταθλιπτικές διαταραχές: 17% - 35% των καταθλίψεων μπορούν να αποδοθούν στην εργασία.
Οι ψυχοκοινωνικοί λοιπόν κίνδυνοι αποτελούν μια νέας μορφής επαγγελματικούς κινδύνους, με επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων, όπως και οι μυοσκελετικές παθήσεις.
Όλοι αυτοί οι νέοι επαγγελματικοί κίνδυνοι, συνδέονται άρρηκτα με την ολοένα και πιο γρήγορη ψηφιοποίηση της εργασίας. Μπορεί η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας να έχει βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας μετριάζοντας τους λεγόμενους παραδοσιακούς επαγγελματικούς κινδύνους, όμως οι νέοι κίνδυνοι σιγά-σιγά καθίστανται κυρίαρχοι σηματοδοτώντας έτσι τις νέες προκλήσεις που η Υγεία και η Ασφάλεια της Εργασίας καλείται να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί.
Γνωρίζοντας ότι μέχρι το 2030 το 22% των θέσεων εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανόν να έχουν αυτοματοποιηθεί, αντιλαμβανόμαστε ότι η Υγεία και η Ασφάλεια περνά σε μία εποχή, στην οποία θα πρέπει να προσαρμοστεί.
Για τις ευρωπαϊκές χώρες, το κόστος της μη πρόληψης είναι τεράστιο και ισοδυναμεί με το 3,3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και αυτό παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και 30 χρόνια διαθέτει ένα επαρκές νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των εργαζομένων από εργατικά ατυχήματα και άλλες μορφές προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την εργασία.
Αν και απαραίτητα, φαίνεται ότι τα νομοθετήματα που θεσπίζονται δεν αρκούν. Χρειάζονται έξυπνες συνέργειες των κοινωνικών εταίρων και η υιοθέτηση μιας ενεργητικής πολιτικής πρόληψης, η οποία θα εμπλέκει την Πολιτεία, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Μιας οραματικής πολιτικής για «μηδενικές απώλειες». Κίνητρα και ανταμοιβές για τις επιχειρήσεις που επενδύουν στην πρόληψη και δεν μεταθέτουν τα κόστη της μη πρόληψης στην κοινωνία και στα ασφαλιστικά ταμεία.
Από την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής όλοι κερδίζουν. Αρκεί να δημιουργηθεί, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο 4 της Σύμβασης 155 για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, μια «εθνική πολιτική» και μια «εθνική κουλτούρα πρόληψης».
Για την υλοποίηση αυτών απαιτείται η υιοθέτηση και η εφαρμογή ενός «εθνικού συστήματος» και ενός «εθνικού προγράμματος» με σκοπούς, προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, προτεραιότητες και μέσα δράσης.
Η χώρα μας, έχοντας κυρώσει με τον νόμο 4808/21 τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 187 και με την έγκριση της Εθνικής Στρατηγικής για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 2022-2027, προχωρά στην περαιτέρω ανάπτυξη και ολοκλήρωση ενός «Εθνικού Συστήματος» με αναλυτικό πρόγραμμα δράσεων για την περίοδο 2022-2023 και εξασφαλισμένες πηγές χρηματοδότησης.
Επ’ ευκαιρία τις φετινής επετείου ας αναστοχαστούμε το τί έχει επιτύχει η χώρα μας στον τομέα της Υγείας και της Ασφάλειας τα τελευταία 40 χρόνια και έτσι σήμερα βρίσκεται σε περίοπτη θέση. Πολλά μπορούν ακόμα να γίνουν λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η Υγεία και η Ασφάλεια στην εργασία αποτελούν θεμελιώδες εργασιακό δικαίωμα που για πολλές άλλες χώρες δεν είναι αυτονόητο, όπως τα επίσημα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας καταδεικνύουν. Χώρες με δημοκρατικά πολιτεύματα, με οικονομίες της αγοράς και ανοικτές στο διεθνή ανταγωνισμό έχουν δομήσει στην πάροδο του χρόνου ένα ισχυρό σύστημα Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας, σε αντίθεση με άλλες μη δημοκρατικές, στις οποίες το κράτος δικαίου και η νομοκρατία απουσιάζουν, ή βρίσκονται σε εμβρυακή κατάσταση. Φαίνεται λοιπόν, ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες μας είναι εκείνες που εγγυώνται στους εργαζομένους καλύτερες συνθήκες εργασίας στην εποχή της ρομποτικής και της τεχνικής νοημοσύνης.
*O Μηνάς Αναλυτής, Οικονομολόγος Ph.D, μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρηση Εργασίας
