Ο Τζίμι Κάρτερ υπήρξε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα πολιτικού που πρόσφερε περισσότερα στην πατρίδα του και στην ανθρωπότητα αφού εγκατέλειψε τον προεδρικό θώκο. Μοναδικό παράδειγμα, που δυστυχώς αποτελεί ακόμη την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, όχι μόνο απέδειξε ότι υπάρχει ζωή μετά την πολιτική, αλλά ότι υπάρχει και πολιτική μετά την πολιτική.
Η ανάγνωση των νεκρολογιών για τον Κάρτερ θα μπορούσε να λύσει πολλά από τα υπαρξιακά προβλήματα των σύγχρονων πολιτικών. Ειδικά στην Ελλάδα παρατηρείται μια δυσκολία να προσαρμοστούν, να αποδεχθούν ότι βρίσκονται εκτός εξουσίας και να διαμορφώσουν έναν νέο ρόλο. Μια δυσανεξία που αδικεί τον εαυτό τους και ακυρώνει την προηγούμενη συμβολή τους στην πολιτική ζωή, καθώς παριστάνουν συνεχώς τους οργισμένους και τους θυμωμένους.
Αν πραγματικά δεχόμαστε ότι η άσκηση της πολιτικής δεν είναι αυτοσκοπός αλλά το μέσον για να προσφέρει κάποιος στο κοινωνικό σύνολο και στην πολιτική ζωή, αν σκεφθούμε ότι πολιτική μπορείς να ασκήσεις και χωρίς να έχεις ένα συγκεκριμένο αξίωμα, τότε η περίπτωση του Τζίμι Κάρτερ μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ καλό μάθημα για τους «θυμωμένους».
Κυρίως επειδή ο Κάρτερ, που σχεδόν τον είχαμε ξεχάσει καθώς είχε περάσει τα 100, παραμένει χρήσιμος και μετά τον πρόσφατο θάνατό του, αφήνοντας πίσω του μια υψηλού επιπέδου πολιτική παρακαταθήκη.
Ο 39ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών υπήρξε ένοικος του Λευκού Οίκου από το 1977 ως το 1981. Η πατρίδα του τον τίμησε και στα 100ά γενέθλιά του γνώρισε τη χαρά να παρακολουθήσει τα αεροπλάνα του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού να τον χαιρετούν πετώντας πάνω από την κατοικία του.
Πιο χρήσιμος μετά το τέλος της θητείας του
Αν και με τον ιδεαλισμό του ενόχλησε πολλούς στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, δίνοντας έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις πολιτικές ελευθερίες, αν και το 1980 έχασε τις εκλογές από τον Ρόναλντ Ρήγκαν, δεν εγκατέλειψε τον αγώνα και για πάνω από τέσσερις δεκαετίες αποδείκνυε καθημερινά ότι υπήρχε ζωή μετά τον Λευκό Οίκο. Κανένας Αμερικανός Πρόεδρος, αλλά και κανένας ηγέτης στον κόσμο, δεν υπήρξε τόσο δραστήριος και τόσο χρήσιμος μετά το τέλος της θητείας του.
Δημιούργησε μια σειρά οργανώσεις που ηγήθηκαν του αγώνα κατά των μολυσματικών ασθενειών στην Αφρική και της εκλογικής νοθείας σε πολλές χώρες.
Αυτό το παιδί του αμερικανικού νότου, που μεγάλωσε σε ένα αγρόκτημα φιστικιών συντροφιά με τα μαύρα παιδιά της γειτονιάς και από μικρός έμαθε να πολεμά τον ρατσισμό, κατάφερε να κερδίσει το αξίωμα του κυβερνήτη της Τζόρτζια (1970) και μετά αυτό του Προέδρου των ΗΠΑ. Μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο ίδρυσε και μετέτρεψε το Carter Center, με έδρα την Ατλάντα, σε ερευνητικό κέντρο για την αποτροπή των πολεμικών συγκρούσεων, τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών, τον αγώνα κατά των ασθενειών, της πείνας και της βίας.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Τζέιμς Ερλ Κάρτερ Τζούνιορ υπηρέτησε ως υπολοχαγός του Πολεμικού Ναυτικού σε υποβρύχια στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό. Όταν εξελέγη κυβερνήτης της Τζόρτζια εξέπληξε πολλούς – και μέσα στο κόμμα του, αυτό των Δημοκρατικών – δηλώνοντας πως «η πολιτική των φυλετικών διακρίσεων στην Τζόρτζια έλαβε τέλος».
Στον Λευκό Οίκο βρέθηκε σε μια εποχή πολιτικής κρίσης, στη σκιά του σκανδάλου του Ουοτεργκέιτ, αλλά κατάφερε να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών για λογαριασμό της πολιτικής. Σε ένα πολύ δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, λόγω των συνεπειών του πολέμου στο Βιετνάμ, του υψηλού πληθωρισμού και της πετρελαϊκής κρίσης.
Η αντιδημοφιλής ατομική ευθύνη
Για να αντιμετωπίσει την κρίση, έπραξε κάτι το εντελώς αντιδημοφιλές: Αμφισβήτησε τον αμερικανικό τρόπο ζωής, καλώντας τους πολίτες να μειώσουν την υπερκατανάλωση, να σταματήσουν να αλλάζουν αυτοκίνητα σαν τα πουκάμισα, να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Έδωσε δηλαδή έμφαση στην ατομική ευθύνη, κάτι που και στην Ελλάδα θεωρείται κόκκινο πανί από τους δήθεν προοδευτικούς.
Σε μια ιστορική ομιλία του ξεκαθάρισε πως αυτήν την υπέρ του Έθνους προσπάθεια δεν μπορεί να τη φέρει σε πέρας μόνος του.
Στη διεθνή πολιτική σκηνή, οι προσπάθειές του για την επίλυση του Μεσανατολικού και η επιμονή του να επιστρέψει το Ισραήλ στα προ του 1967 σύνορά του και να αναγνωρίσουν οι Παλαιστίνιοι το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει εντός των αναγνωρισμένων συνόρων του, παραμένει οδυνηρά επίκαιρη στην εποχή μας.
Αν και ακολούθησαν δύο Νομπέλ Ειρήνης – το 1978 για τους Μπέγκιν και Σαντάτ και το 1994 για τους Αραφάτ και Ράμπιν – οι Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ επί Κάρτερ είχαν περισσότερα ελαττώματα από επιτυχίες. Και θα μπορούσε να πει κανείς πως απέτυχε τόσο στο Ιράν - κατά την ανατροπή του Σάχη, την επικράτηση του Αγιατολάχ Χομεϊνί και την ομηρία των διπλωματών στην αμερικανική πρεσβεία της Τεχεράνης που κατέληξε σε επιχείρηση-φιάσκο – όσο και στο Αφγανιστάν, κατά την εισβολή των Σοβιετικών τα Χριστούγεννα του 1979.
Αν και μετά από αυτές τις συνεχόμενες αποτυχίες ο Κάρτερ έχασε τις εκλογές και εύκολα θα μπορούσε να περιπέσει στην απόλυτη αφάνεια, εκείνος κατάφερε να ξανασταθεί όρθιος και με τη μετέπειτα δράση του να αναδειχθεί ειρηνοποιός, κερδίζοντας τελικά και ο ίδιος, το 2002, το Νομπέλ Ειρήνης, πολλά χρόνια μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο.
Η επιτυχημένη «δεύτερη θητεία»
Είχε ξεκινήσει ένα είδος «δεύτερης θητείας», συνειδητοποιώντας ότι η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενισχύει το όραμα της Ειρήνης. Και έχτισε μια δεύτερη, πολύ πιο επιτυχημένη πολιτική καριέρα.
Υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, συνήθιζε όχι απλά να ευχαριστεί τη σύζυγό του Ρόζαλιν, που πέθανε το 2023, αλλά προχωρούσε ακόμη περισσότερο, λέγοντας πως ήταν γι’ αυτόν «ισότιμη σύντροφος σε ό,τι έχω πετύχει».
Οι δυο τους, για 35 χρόνια, δούλεψαν σκληρά με την οργάνωση «Habitat for Humanity», χτίζοντας και ανακαινίζοντας σπίτια για τους νέους και τους απόρους.
Και στη διεθνή σκηνή αναδείχθηκε σε κεντρικό πρόσωπο υπεράσπισης των ατομικών ελευθεριών και των ελεύθερων εκλογών, με το Ίδρυμά του να οργανώνει αποστολές παρατηρητών σε εκλογικές αναμετρήσεις σε πάνω από εκατό χώρες στον κόσμο.
Ταξίδεψε παντού, πέτυχε πολλές μικρές και μεγάλες νίκες για λογαριασμό του ΟΗΕ και των ΗΠΑ, έγραψε δεκάδες βιβλία, δε δίστασε να διαφωνήσει με αποφάσεις τόσο Ρεπουμπλικανών όσο και Δημοκρατικών προέδρων, όπως ο Μπους και ο Ομπάμα.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι ο Τζίμι Κάρτερ με την απόφαση του να μην αποσυρθεί στα κτήματά του ως άλλος Κιγκινάτος, αλλά και να μη «θυμώσει» επιλεκτικά, στρεφόμενος μόνο κατά των πολιτικών του αντιπάλων ή – το χειρότερο – κατά του κόμματος που μια ολόκληρη ζωή υπηρέτησε αποδείχθηκε πολύ πιο χρήσιμη και για την πατρίδα του, αλλά και για τη δική του υστεροφημία…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
