Τον Άνσελμ Κίφερ τον γνώρισα από τον κινηματογράφο. Έβλεπα το έργο του σε μνημειακούς χώρους του εξωτερικού από τα διεθνή newsletters, αλλά το όνομά του φάνταζε περίπου εξωτικό στη μικρή μας εικαστική σκηνή. Ώσπου πριν από λίγους μήνες παίχτηκε στο «Δαναό» το πορτρέτο που του αφιέρωσε ο συμπατριώτης του Βιμ Βέντερς∙ ένα τρισδιάστατο κινηματογραφικό διαμάντι που όσοι πήραν είδηση, ξανοίχτηκαν σε μια μεγάλη διαδρομή με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον ζωγράφο.
Ο Κίφερ γεννήθηκε το 1945 και τα πρώτα του έργα χρονολογούνται το 1970. Μετέχει στην κίνηση επανεξέτασης της γερμανικής κουλτούρας και του ναζισμού μέσα σε αυτήν και η μαθητεία του στον βαρίσκιωτο Μπόυς ήταν καίριας σημασίας για το έργο του. Όπως ο δάσκαλός του, είδε στο μύθο ένα έξοχο εργαλείο στοχασμού που χωνεύει δημιουργικά την παράδοση, που δεν τη φοβάται αλλά τη χρησιμοποιεί, που κατορθώνει και διατηρεί ανοιχτό διάλογο μαζί της την ώρα που οραματίζεται το μέλλον. Παρότι γεννημένος στα ερείπια της Γερμανίας, ο Κίφερ είναι παιδί της ανάγκης του μύθου. Και με το έργο του φανερώνει ότι ένας λαός δεν μπορεί «να αρχίσει από την αρχή», να λησμονήσει την ιστορική έκπτυξη – με τις αρετές και τα λάθη – του Είναι του.
Ο Άνσελμ Κίφερ. Πηγή φωτ.: Facebook/ Anselm kiefer
Τον ίδιο τον Άνσελμ Κίφερ έφερε στην Αθήνα η Δανάη. Ξεκίνησε στου Γκαγκόσιαν ατομική έκθεση που θα διαρκέσει όλο το καλοκαίρι, ως τις 24 Αυγούστου, με ζωγραφικά κυρίως έργα των τελευταίων δύο χρόνων (σε εμβληματική θέση ένα γλυπτό του και στον επάνω όροφο της γκαλερί μια επεξεργασμένη φωτογραφία). Εκεί, πρωταγωνιστεί η μοναχοκόρη του Ακρισίου, βασιλιά του Άργους, και μητέρα του ημίθεου Περσέα. Όχι ως γυμνή φιγούρα που αναμένει παθητικά τον εραστή της σε χρυσή βροχή. Έτσι, την απέδωσαν ζωγραφικά ο Τιτσιάνο – όχι σε μια, αλλά σε εφτά παραλλαγές –, η εσχάτως αναγνωρισμένη Αρτεμισία Τζεντιλέσκι, ο Τιντορέτο, ο Κορέτζιο, αλλά και μεταγενέστεροι δάσκαλοι της δυτικής τέχνης όπως ο Ρέμπραντ και ο Κλιμτ. Ο Κίφερ δεν μιμείται στο ελάχιστο τον εικονογραφικό τύπο της Δανάης, δεν μηχανεύεται δηλαδή άλλη μια ενσάρκωση της σωματικής ικανοποίησης. Το έκανε το 2017 σε μια μάλλον ανάλαφρη και μικρή σε διάσταση υδατογραφία.
Άνσελμ Κίφερ, «Δανάη» (2017, 38,5x57,5 εκ.)
Παίρνοντας ένα θέμα που τον απασχολεί και μάλιστα σε βάθος χρόνου (τουλάχιστον τα τελευταία 25 χρόνια), ο Κίφερ μοιράζεται στην γκαλερί του Λυκαβηττού δύο μνημειακές συνθέσεις όπου επάνω τους δεσπόζει στα ελληνικά το όνομα «Δανάη». Τα δυο ζωγραφικά έργα που σε μέγεθος καταλαμβάνουν ολόκληρους τοίχους, μπάζουν τον θεατή στην ατμόσφαιρα του μύθου.
Το θολωτό κτίσμα στη μία σύνθεση απηχεί μνήμες από τις Μυκήνες, τη γη που γέννησε τους μύθους οι οποίοι εξηγούν το παρελθόν, αλλά και το σκηνικό και τους πρωταγωνιστές του έπους μέσα από το οποίο αναδύεται η ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Ο Κίφερ δεν επιχειρεί να ξεκλειδώσει το άβατο της μυθικής φιγούρας, αλλά να τη μεταφέρει έξω στον περιβάλλοντα χώρο ως φύση - γη. Παρόμοια, η άλλη σύνθεση στον επάνω όροφο αποδίδει το άχρονο τοπίο με τη διαφορά πως είναι ζωγραφικά σπαρμένο από σπόρους. Όλοι τους χρυσωμένοι σχηματίζουν μια βροχή που γονιμοποιεί τη φύση, βγάζοντας όλα της τα αρώματα στο θεατή.
Λεπτομέρεια από τους χρυσωμένους σπόρους στη Δανάη @Μαρία Γιαννακάκη
Λεπτομέρεια από το έργο «Δανάη» @Μαρία Γιαννακάκη
Όσοι βρεθήκαμε την Παρασκευή (21/6) στα εγκαίνια της έκθεσης, χαρήκαμε ανάμεσά μας τον «μύθο Κίφερ». Παρά την υψηλή θερμοκρασία –σημειώστε ότι είχε απαγορευτεί η διέλευση στο λόφο του Λυκαβηττού για το φόβο πυρκαγιάς– ο 78χρονος δημιουργός εμφανίστηκε χαμογελαστός και δεν αρνήθηκε να φωτογραφηθεί με Έλληνες συναδέλφους του.
Η παρουσία του στη διεθνή γκαλερί η οποία διατηρεί παράρτημα στη χώρα μας, είχε κι έναν ξεχωριστό συμβολισμό: η ζωγραφική, όπως ο μύθος, δεν εξαντλείται. Εξακολουθεί και συγκινεί το κοινό, γονιμοποιώντας έργα που δεν γνωρίζουν από χρόνο, ρεύματα και τάσεις. Αυτό ήταν ένα μάθημα αξέχαστο, ιδιαίτερα για τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες που αγωνίζονται σε ένα κλίμα εχθρικό στη ζωγραφική και άνυδρο σε μνημειακούς χώρους ή στα μουσεία σύγχρονης τέχνης. Μακάρι να τον ξαναδούμε σύντομα στα μέρη μας.
«Δανάη» του Άνσελμ Κίφερ από την έκθεση στην γκαλερί «Gagosian»@ Μαρία Γιαννακάκη
Πηγή κεντρικής φωτ.: Γκαλερί Gagosian
