Το καλύτερο μνημόσυνο στον αλησμόνητο Στέλιο Φαϊτάκη πραγματοποίησαν την περασμένη Δευτέρα φοιτητές του τμήματος συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης έξω από το εργοστάσιο «Ελαΐς», στο Νέο Φάληρο. Μαζί με τους δασκάλους τους από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, τα παιδιά καθάρισαν το γκράφιτι «αποχαιρετισμού» που έγινε λίγο μετά τον πρόωρο θάνατό του.
«Έφυγε» από τη ζωή, θυμίζουμε, σε ηλικία μόλις 47 χρόνων (6.10.2023). Διάλεξαν λοιπόν μια ημέρα υψηλού συμβολισμού – ευρωπαϊκή ημέρα συντήρησης πολιτιστικής κληρονομιάς – για να δείξουν το αποτέλεσμα μιας πολύμηνης και ιδιαίτερα απαιτητικής εργασίας και να μοιραστούν την ιστορία της δημοφιλούς τοιχογραφίας με περίοικους, συναδέλφους και φίλους του ζωγράφου.
Εκτός από την αφαίρεση του σπρέι χωρίς να «πληγωθεί» το χρώμα, οι φοιτητές είχαν να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους μιας πολυσύχναστης λεωφόρου με βαρέα οχήματα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Επιπλέον, ο περιορισμένος χώρος του πεζοδρομίου δεν επέτρεπε άνεση στις κινήσεις, ενώ δεν υπάρχει στέγαστρο για προφύλαξη από τον ήλιο και την κακοκαιρία.
@Γιώργος Μυλωνάς
@Γιώργος Μυλωνάς
Παρόμοια εργάστηκε κι ο Φαϊτάκης το 2003. Νεαρός στα χρόνια, μόλις δύο μήνες απόφοιτος από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, ο ζωγράφος σχεδίασε και υλοποίησε με συναδέλφους του από τη σχολή, τον διάκοσμο που περιβάλλει τον μαντρότοιχο. «Ξυπνούσα στις 5:00 για να προλαβαίνω να εργάζομαι υπό σχετικά καλές συνθήκες το πρωί. Δεν μπόρεσα ποτέ, απ’ ότι θυμάμαι τουλάχιστον, να συνεχίσω να δουλεύω μετά τις 16:00 με τον ήλιο στην πλάτη και το σβέρκο μου» έλεγε σε συνέντευξή του (στη Σοφία Σπύρου στο Agronews, 27.12.2020).
Σκηνές από τη μυθολογία, την αγροτική ζωή και τη βιομηχανική παραγωγή με πρωταγωνιστή τον καρπό της ελιάς, έντυσαν το εργοστάσιο χαρίζοντάς μας ένα έργο πνοής. Πρόκειται για μνημειακή επιφάνεια μήκους 120 μ. και ύψους περίπου 4 μ. που δημιούργησε ιστορία στο εγχώριο γκράφιτι και κατάφερε να γίνει τοπόσημο σε όλη την Αττική. «Εκείνη την εποχή με τρέλαινε (σ.σ. το γκράφιτι). Και το ότι παρεμβαίναμε στην πόλη που ζούμε. Θέλαμε υποτίθεται να την ομορφύνουμε κατά μία έννοια. Θέλαμε να κάνουμε κάτι καλό για τους ανθρώπους που βγαίνουν από τα σπίτια τους το πρωί να πάνε στην δουλειά τους και πέφτουν έξω από το σπίτι τους σε ένα υπαίθριο Μουσείο» ομολογεί στον Θανάση Λάλα (OlaFaq, συνέντευξη, 17.8.22).
@Γιώργος Μυλωνάς
@Γιώργος Μυλωνάς
Σεβόμενοι τις ιδιαιτερότητες και τον χαρακτήρα της street art, οι συντηρητές αποφάσισαν να περισώσουν τη φράση «ΑΝΤΙΟ BIZARE ΘΑ ΣΕ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ» (παρακάτω φωτογραφία) με QR προβολή. Δεν εμφανίζεται πια στον τοίχο, αλλά παρουσιάζεται ως μέρος της ιστορίας του έργου κι ως πρακτική που προκάλεσε τη δημόσια συζήτηση (σφοδρή ήταν η αντίδραση σε άρθρα αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Το βέβαιο είναι ότι ο καθαρισμός του γκράφιτι δεν συνιστά μόνο αποκατάσταση ενός έργου τέχνης, αλλά και μια ανανέωση της συλλογικής μνήμης. Κάθε πινελιά που προστίθεται ξανά στον τοίχο αφηγείται μια νέα ιστορία, μια νέα αρχή. Αρκεί βεβαίως η πινελιά να σέβεται και να προχωρά ένα βήμα τη δημόσια τέχνη.
«Ζω τόσα χρόνια δίπλα σε αυτό το έργο» ακούσαμε περίοικο να σχολιάζει με συγκίνηση κατά την ξενάγηση. Τέτοιες δράσεις φέρνουν κοντά τους πολίτες. Δημιουργούν έναν δεσμό, μια αίσθηση κοινότητας που ενδυναμώνει τους ανθρώπους να ενδιαφέρονται και να συμμετέχουν ενεργά στην πόλη. Είναι μια υπενθύμιση ότι η ταλαιπωρημένη στον τόπο μας δημόσια τέχνη είναι προσβάσιμη σε όλους, ότι μπορούμε να γίνουμε οι θεατές και οι συμμετέχοντες της δημιουργικής διαδικασίας, όπως το ονειρεύτηκε ο Φαϊτάκης.
@Γιώργος Μυλωνάς
Η περιήγηση που χαρήκαμε έδειξε όμως και τις παλιές «πληγές» του μνημείου. Το πανεπιστήμιο πρόκειται να υποβάλει στην Ελαΐδα πλήρη πρόταση αποκατάστασης, ώστε να καθαριστούν κι άλλες φθορές που έχουν πια χρονίσει. Ο Φαϊτάκης με όραμα και τόλμη, άφησε στην Πειραιώς μια κληρονομιά ανυπολόγιστης αξίας στη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Ας μην αφήσουμε τον χρόνο να την ξεθωριάσει.
