Κάποια από τα νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας γλίτωσαν τη μοίρα της αντιπαροχής, επειδή ανήκουν σε ζωγράφους. Σωστότερα πρέπει να πω ότι αυτά τα ιστορικά σπίτια δεν ανήκουν, αλλά φιλοξενούν ζωγράφους περνώντας από γενιά σε γενιά καλλιτεχνών. Τέτοια είναι η περίπτωση του οικήματος στην οδό Προύσης 17. Στο κατώφλι του σπιτιού που βρίσκεται στη γειτονιά του Άγιου Παντελεήμονα, μια ιδιαιτερότητα υποψιάζει τον επισκέπτη για το μεσοπολεμικό του παρελθόν: πίσω από τον αριθμό 17 αχνοφαίνεται το νούμερο 15. Και τα δυο, προβάλλουν το νεοκλασικό ως διάμεσο σε μία ιστορική συνέχεια ενός κόσμου που άρθρωσε κι εξακολουθεί να εκ-φράζει στην πρωτεύουσα ζωγραφική γλώσσα.
Με πολύ σεβασμό στην ταυτότητα του «ζωγραφόσπιτου», όπως ευφάνταστα το περιέγραψε ο μεγάλος αθηναιογράφος μας Νίκος Βατόπουλος, το ζεύγος Κωνσταντίνου Κερεστετζή και Μαργαρίτας Ντελή ολοκληρώνει μια πολύχρονη ανακαινιστική προσπάθεια κι ανοίγει την εστία στο αθηναϊκό κοινό ως εκθετήριο ζωγραφικής (εγκαίνια την Πέμπτη 25 Ιανουαρίου).
Πρώτη φορά που ο Δραμινός Κ. Κερεστετζής επισκέφθηκε το σπίτι ήταν το 1987, προκειμένου να γνωρίσει τη ζωγραφική του Δημήτρη Φώτου και της συζύγου του Κλεοπάτρας Τσουράκη. Ο νεαρός ζωγράφος γοητεύθηκε αμέσως από την ατμόσφαιρα του οικήματος και ονειρεύτηκε να ζήσει ο ίδιος εκεί. Το 2003 το σπίτι ελευθερώθηκε, αλλά βρισκόταν σε κατάσταση παρακμής και εγκατάλειψης. Από το 2007 ο Κερεστετζής ξεκίνησε ανακαινιστικές εργασίες με την προοπτική να συνεχίσει ως φυτώριο ζωγραφικής.
Στην πορεία, η σύζυγός του Μαργαρίτα έστησε δικό της εργαστήριο συντήρησης έργων τέχνης. Με δαπάνες αλλά και προσωπική εργασία των δύο, εκτός από κατοικία και ατελιέ, το «ζωγραφόσπιτο» φιλοξενεί ένα χτίσμα ανεξάρτητο –ένα σπίτι μέσα στο σπίτι– ανοιχτό στο κοινό για εκθέσεις και εκδηλώσεις σχετικές με την ελληνική ζωγραφική. Μόνη εκκρεμότητα παραμένει η πρόσοψη για να θυμίζει εμφατικά την πατίνα του χρόνου, όπως μια «κορνίζα ιστορική».
Το ξεκίνημα του χώρου γίνεται με «Ακουαρέλες από το Άγιον Όρος», μια σειρά έργων που φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διαμονή του Κερεστετζή στη Μοναστική Πολιτεία. Τα τελευταία χρόνια ο καλλιτέχνης επισκέπτεται συχνά το Όρος, συνεχίζοντας μια μακρά παράδοση δημιουργών που αντλούσαν έμπνευση από τον Άθω.
Πρώτη φορά ταξίδεψε στο Όρος το 1997. Από τότε έκανε συνολικά πάμπολλα ταξίδια, πεζοπορώντας επί μακρόν σε δύσβατα μονοπάτια και βγάζοντας τα σύνεργα της τέχνης του όποτε η φύση του το επέτρεπε. Το 2023 έζησε επί 3,5 μήνες σε κελιά και σκήτες, γνώρισε γέροντες και υποτακτικούς, μετείχε σε λιτανείες, αγρυπνίες και πανηγύρεις, κοινώνησε το πνεύμα και το αίσθημα της Αθωνικής Πολιτείας. Στα έργα του αποτύπωσε όψεις ιστορικών μονών, σκητών και ασκηταριών, υμνώντας τη μοναξιά τους σε απόκρημνα σημεία κι ακτές.
Ο Κερεστετζής δεν επιδιώκει να εντυπωσιάσει με ψεύτικα πλουμίδια. Η ζωγραφική γι' αυτόν είναι μια εμπειρία μυστική. Μέσα από το εκστατικό του βλέμμα συλλαμβάνει εκτός από τα ιστορικά μνημεία, πράγματα ταπεινά που συγκροτούν τον κόσμο του μοναχού: τους φούρνους της μονής, ένα εικονοστάσι, μια καλαθούνα στο οστεοφυλάκιο. Τα πράγματα που περνούν από το βλέμμα, βγαίνουν απ’ το πινέλο του μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα καθαρή, αληθινή.
Χωρίς επικίνδυνες απλουστεύσεις, κάνει επιλογή από τα στοιχεία που του χρειάζονται κι αποφεύγει κάθε φλυαρία. Δεν δείχνει λιτανείες και γεροντάδες με κεριά. Δεν πάει να υποβάλει έναν αέρα μυστικισμού, ούτε επιδιώκει να κερδίσει την προσοχή με βαρύτιμα βυζαντινά εκφραστικά μέσα.
Τι είναι υπερβατική εμπειρία; Δεν είναι το να σου συνέβη κάποτε τούτο ή εκείνο το μυστηριώδες, το απολύτως ξένο προς τη λογική, και τα παρόμοια. Είναι το να ζεις καθημερινά μέσα στο κλίμα αυτό του επέκεινα της λογικής και των ορίων. Είναι το να ζεις στο επέκεινα με τον ίδιο περίπου τρόπο με τον οποίο εμείς ζούμε στο ενθάδε. Η ζωγραφική του γίνεται έτσι όργανο για την προσπέλαση της πραγματικότητας, που τελικά μπορεί να καταλήγει σε όραμα.
Ο Κερεστετζής είναι μια συνείδηση που έζησε το αθωνικό τοπίο, τους ανθρώπους και τα μοναστήρια του. Είδε τον κόσμο με το φως τους κι αυτό θέλησε να «σώσει» στον καμβά του. Το βλέμμα του αγκαλιάζει και διεισδύει, δεν αποκλείει∙ βλέμμα που αποφεύγει τα σχόλια και τις ερμηνείες, που υμνεί τη θεία απλότητα του Κάλλους.
Αν τα σπίτια είναι ακτινογραφίες ζωής, πολυμορφικές συνθέσεις που ποτίζουν με την καθημερινότητα του καθενός, το «ζωγραφόσπιτο» συμπυκνώνει μια μικρή ιστορία της εγχώριας τέχνης. Στην αυγή του 2024 ανοίγεται στο κοινό και μας καλεί σε κοινωνία με τον αθέατο κόσμο του Όρους.
Εγκαίνια Πέμπτη 25/1. Διάρκεια έκθεσης έως Σάββατο 3 Φεβρουαρίου 2024. Καθημερινά 18:00-22:00, Σάββατο 10:00-15:00, Κυριακή κλειστά.
