Σχεδιάζοντας με υποδειγματικό τρόπο την ψυχοσύνθεση του ήρωά του, ο βραβευμένος ποιητής και ψυχίατρος ανατέμνει το συλλογικό μας υποσυνείδητο, αναδεικνύοντας το Φως στην Τέχνη, στην Πίστη και στη Ζωή.
Μανόλης Πρατικάκης, «Αρχέγονος φρουρός», εκδ. Κέδρος, σελ. 464
«Μάλιστα κάποια στιγμή του φάνηκε πως άκουσε το μακρινό σφύριγμα ενός καραβιού, που άφηνε μόλις πίσω το λιμάνι. Δεν χόρταινε να την περιεργάζεται. Η βαλίτσα αυτή του άνοιγε μπάρκα, ρότες, προοπτικές. Αποκοιμήθηκε με τη βαλίτσα δίπλα στο κρεβάτι. Ένιωθε πως δεν ήταν πια μόνος. Λες και είχε φέρει την πρώτη του φιλενάδα στο φτωχικό του ενδιαίτημα.»
Με την πρώτη αποκτηθείσα βαλίτσα- άλεφ και παραδείσιο κλειδί, ο ήρωας του ποιητή και ψυχιάτρου Μανόλη Πρατικάκη στο καινούργιο του μυθιστόρημα που αποτελεί, εν τέλει, και την δική του συγγραφική Κιβωτό, γνωρίζει τον κόσμο, τη ψυχή των ανθρώπων, αναζητά και κατορθώνει, τελικά, να βρει το υπαρξιακό νόημα στη ζωή. Σε ένα μυθιστόρημα που αποτελεί και την συγγραφική παρακαταθήκη σε όσα γνώρισε, πίστεψε, αναζήτησε ο ίδιος ο ποιητής, ανακάλυψε ή αποκάλυψε τελικά στη ζωή.
«Ένα κράμα αγαθότητας και τρυφερής απελπισίας. Μαζί με κάτι το διστακτικό και αμήχανο στην έκφραση. Λιγνός. Ψηλός. Σχεδόν οστεώδης. Με νωχελικά αβέβαια μετέωρα βήματα. Λες για να προφυλαχθεί από κάτι απρόοπτο που να μην τον εύρει εξαπίνης. Λες βάδιζε σε κάποιο παλιό εγκαταλελειμένο ναρκοπέδιο. Και ποιος ξέρει αν δεν έχει μείνει ανεντόπιστη κάποια νάρκα; Έμοιαζε κάπως ανάμεσα σε Άντονι Πέρκινς και Τόμας Μπέρνχαρντ. Η φιγούρα του μύριζε διανόηση. Αλλά με πολύ πιο ήρεμη και ευγενική φυσιογνωμία. Ήθελε πάντα μια μικρή προθέρμανση για να πάρει μπρος η μηχανή».
Με υποδειγματικό τρόπο σκιαγραφεί και υλοποιεί τον δικό του πρίγκιπα Μίσκιν σε ένα βιβλίο που, όπως ακριβώς και ο «Ηλίθιος», ανιχνεύει το καλό κ’αγαθό στη ζωή.
Χωρίς να στερεί αναγνωστικά το πολυεπίπεδο μυθιστόρημα την απολαυστική πρώτη ανάγνωση η οποία και είναι απολύτως κατανοητή: Ο μοναχικός ήρωάς του Στέφανος, με μοναδικό στήριγμα την οικογένεια και κατόπιν την αδελφή του Ευτέρπη, καθόλα φιγούρα μητρική, αναζητά το νόημα, βιώνοντας τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της ζωής. Και ταυτόχρονα προετοιμάζεται για ένα μεγάλο ταξίδι στις χώρες που γέννησαν την ανατολική φιλοσοφία, σωρεύοντας βαλίτσες ως υποκατάστατο, κινδυνεύοντας να εξοριστεί από τη συσσώρευσή τους ο ίδιος απ’ τη ζωή.
Γνωρίζοντας τα αντιφατικά σκοτάδια των ανθρώπων, μοναχικός κι απογοητευμένος κάποια στιγμή ευλογείται με τη Συνάντηση, και συναντά στη ζωή του την έως τότε «φυλακισμένη σε χρυσό κλουβί» Μαγδαληνή. Και επειδή δυο άνθρωποι μαζί, όπως έχει ήδη ειπωθεί, αποτελούν μια Βεβαιότητα, μοιράζονται τα όσα είδαν και αισθάνθηκαν και βίωσαν ως αυτή τη στιγμή.
Καταλαβαίνετε ότι τα ονόματα, αρχετυπικά επίσης, Στέφανος και Μαγδαληνή κάθε άλλο είναι από τυχαία επιλογή.
Η δομή του πολυεστιακού αυτού μεταμοντέρνου μυθιστορήματος, είναι επίσης υποδειγματική. Ο Μανόλης Πρατικάκης πρωτοπρόσωπα αναφέρεται στον ήρωά του μέσα από ανθρώπους που τον γνώρισαν στη ζωή. Δίνει φωνή στην Ευτέρπη βεβαίως, επιτρέποντας μας να παρακολουθήσουμε και τους εξαιρετικούς μονολόγους της, ακόμα και στον ψάλτη της γενέθλιας πόλης. Εγκιβωτίζοντας παραδείγματα από την Τέχνη, τη λογοτεχνία, την ιστορία και μικρά δοκίμια που φωτίζουν τις «καθ’ όλα σίγουρες» πλάνες μας σ’ αυτή τη ζωή. Και ως «ο από μηχανής θεός» επεμβαίνει όπου χρειάζεται με τις επιστημονικές του γνώσεις και ο ίδιος ως «ο αφηγητής».
Ημερολογιακές σημειώσεις του Στέφανου, οράματα της Μαγδαληνής, δεν αφήνουν κανένα παράδοξο δίχως την καίρια ερώτηση, απαντούν με ό,τι σπουδαίο έχουν απαντήσει γι’ αυτό η τέχνη και η ζωή:
«Όλοι συμμετέχουμε στον χορό των μεταμφιεσμένων. Εφευρίσκοντας διαρκώς προσωπίδες (και όλα τα σύνεργα της μεταμφίεσης) για τους ρόλους που αναλαμβάνουμε κάθε στιγμή. Όπου και αν πάμε, σε ένα πάρτι μεταμφιεσμένων καταλήγουμε. Ένας άλλος μιλάει εξ ονόματός μας. Λέμε εκείνα που μας ψιθυρίζει ο μέσα μας μεγάλος υποκριτής.
»Ολόκληρη η ζωή μας διαδραματίζεται σε ένα πάρτι μεταμφιεσμένων. Σενάρια που αλλάζουν, παρασιωπήσεις, πανουργίες, υπεξαιρέσεις αισθημάτων. Και όλα αυτά τάχα να γίνονται ερήμην μας. Αν και, από κάποιον υπόγειο, κάποιος κρυφός μάρτυρας μέσα μας, παρατηρεί με τρόμο τι παίζεται μπροστά στα μάτια του, που είναι η δική μας “κρυφή όραση”. Και να κάνουμε πως, δεν είδαμε τίποτα, δεν ξέρουμε τίποτα».
Τώρα εσείς εκείνη την «κρυφή όραση» μπορείτε να την πείτε συνείδηση, σοφό υποσυνείδητο, Θεό, άγραφο νόμο, Σύμπαν ή Φύση… ο συγγραφέας γνώστης της ανθρώπινης ψυχής και φύσης και έχοντας μελετήσει όσο κανένας Φιλοσοφία και δη Ανατολική Φιλοσοφία, παγκόσμια ποίηση και λογοτεχνία, η βραβευμένη του ποίηση, εξάλλου, είναι καθαρά φιλοσοφική και οντολογική, με εντελώς μυθιστορηματικό γήινο τρόπο και μέσα από τους ήρωές τους, υποδεικνύει στον αναγνώστη όλες τις παραμέτρους που συγκλίνουν στο μεγάλο ωκεανό της φώτισης.
Γι’ αυτό το λόγο επιστρατεύει ονομαστικά και υπαινικτικά τους Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Άντον Τσέχωφ, Φερνάντο Πεσόα, Όσκαρ Ουάιλντ, Βίκτωρ Ουγκό, Μολιέρου, Ζαν Πωλ Σαρτρ, Άρθρουρ Κέσλερ, Φραντς Κάφκα, Χέρμαν Μέλβιλ, Γκουσταβ Φλωμπερ, Στανταλ, Τ.Σ. Έλιοτ, Χέριντ Ντέιβιντ Θόρο, Καίσαρα Βαλέχιο, Σοπενχάρουρ, Τζέϊμς Τζόις, Κάρολο Ντίκενς, Λέων Τολστόι, Ρεμπω, Φώκνερ, Μπωντλερ, Όμηρο και Βισέντζο Κορνάρο, Διονύσιο Σολωμό, Καβάφη, Λειβαδίτη, Πλάτωνα, Σωκράτη, Επίκουρο, Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή, Αριστοτέλη, Αισχύλο, Ευριπίδη, Σοφοκλή, Λάο Τσε, Λουίς Μπουνιουέλ, Ακίρα Κουροσάβα, Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Βόλφ Αμαντέους Μότσαρτ, Μιχαήλ Άγγελο, Σαλβατορ Νταλί, Καρλ Γιούνγκ, Μαχάτμα Γκάντι κ.ά. συνθέτοντας ένα παλίμψηστο του κόσμου, με όλα τα λάθη, τις πλάνες, τις ψευδαισθήσεις και τις αγωνιώδεις αναζητήσεις της εποχής.
Με εύληπτο τρόπο όπως έχουν γραφτεί όλα τα μεγάλα και σύγχρονα έργα, στην πρωτοεπίπεδη ανάγνωση βλέπουμε τον ήρωά του τον Στέφανο μοναχικό να αναζητά και να μοχθεί, να σωρεύει βαλίτσες, να εγκλωβίζεται μέσα στις επιθυμίες του αλλά και να τα καταφέρνει, να ερωτεύεται τη Μαγδαληνή, να ταξιδεύει στην Ινδία και να αξιώνεται, εντέλει να δει:
«Όμως στους καιρούς-μας η αγιάτρευτη πείνα είναι η φήμη και η αφθονία. Που δυστυχώς, στη βιομηχανοποιημένη μαζικοποίησή-της, είναι ξένη σε κάθε μορφή ευγένειας, καλοσύνης και συμπόνιας».
«Γιατί δεν μάθαμε ποτέ πως η φρικτότερη πείνα είναι η αφθονία».
«Εδώ στο ελάχιστο του κόσμου ανακάλυψαν πως η αφθονία είναι μία καμουφλαρισμένη πανούκλα που υποδύεται ευμάρεια και πως από εκεί ξεκινάνε τα μισά τουλάχιστο δράματα και ολόκληρη η αθλιότητα της γης».
Να βιώνει τον απόλυτο έρωτα και μέσα απ’ αυτόν την απόλυτη γνώση: «Είσαι ένα παρθένο δάσος με πουλιά. Σε ξεφυλλίζω φύλλο φύλλο και πέταλο το πέταλο. Οι κραυγές σου είναι δρόσος. Το κορμί μου σε διαπερνά σαν ένα χάραμα. Γιατί η ώρα της αγάπης είναι ο μοναδικός τρόπος να ξημερώνει». Αποδεικνύοντας ότι ο Μανόλης Πρατικάκης είναι μεταξύ των άλλων και ένας σπουδαίος ερωτικός συγγραφέας και ποιητής.
Γράφτηκε ήδη ότι «Ο αρχέγονος φρουρός» συνομιλεί με τον Πρίγκιπα Μίσκιν από τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι, με τον κύριο Κ. από την «Δίκη» του Κάφκα, με τον Οδυσσέα από το ομώνυμο έργο του Τζόις, και όντως είναι ο Στέφανος του «Αρχέγονου Φρουρού» του Μανόλη Πρατικάκη και Οδυσσέας, και κύριος Κ. και πρίγκιπας Μίσκιν της σύγχρονης πολυδαίδαλης και παραπλανητικής εποχή.
Μια ελεγεία για τη Ζωή, τον Έρωτα, τις συμπαντικές αρχές που μας διέπουν, έμπλεη Ποίηση, Φιλοσοφία, Τέχνη και τις χιλιάδες ασθένειες της εποχής. Ένα επικό, θα λέγαμε, μεγάλο μυθιστόρημα από τον ποιητή που έχει δώσει και άλλα πεζογραφικά δείγματα γραφής [Σύνδρομο Fregoli», Αφηγήματα ενός ψυχιάτρου.
