Μία εσωτερική σύγκρουση λαμβάνει χώρα στις αποφάσεις που λαμβάνονται με ημίμετρα καθώς και στους συμβιβασμούς, και το αποτέλεσμα –όπως μας έχουν υποδείξει και τα έργα τέχνης κάθε μορφής– αποκλίνει της λογικής με αρνητικές συνέπειες σε κάθε έκφανση της ζωής καθώς ο ψυχικός αντίκτυπος σωματοποιείται. Σε παλαιότερες εποχές οδηγούσε σε μία κατάσταση ασταθή την οποία, ενίοτε, ο περίγυρος έτεινε να αποκαλεί τρέλα, με αποδέκτες κυρίως τις γυναίκες. Ένας χαρακτηρισμός που ενίοτε αρθρώνεται εύκολα ακόμη και σήμερα, υπό τη λησμονιά ή την άγνοια της πολυπλοκότητας και του αβύσσου της γυναικείας φύσης.
Το πλαίσιο στο οποίο το υποκείμενο δρα οφείλει να ληφθεί υπόψη για την κατανόηση των πράξεων. Η ματιά που κάθε φορά ρίχνουμε σε καθετί είναι διαφορετική, και το ανέβασμα έργων υπό διαφορετικές εκδοχές τείνει να φωτίσει πτυχές ενδεχομένως μέχρι πρότινος μη εστιασμένες. Ένα από τα ερωτήματα που εξακολουθούν να τίθενται σε οπερατικά έργα και συνάδουν με τις αποφάσεις που λαμβάνονται, είναι πώς και εάν το πρόσωπο μπορεί να συμβιβαστεί με καταστάσεις που δεν επιθυμεί.
«Ο νους έχει πειστεί, αλλά στη λογική αντιστέκεται η καρδιά», ανακαλούμε από την Λουτσία ντι Λαμμερμούρ στην ομώνυμη όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέττι, σε μία παραγωγή υψηλής αισθητικής που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή σε συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, σε σκηνοθεσία της Βρετανίδας Κέιτι Μίτσελ, αναβίωση σκηνοθεσίας του Ρόμπιν Τέμπατ και μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού.
Βασισμένη σε ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, τη «Νύφη των Λάμμερμουρ» του σερ Ουώλτερ Σκοτ, η «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», το αριστούργημα του ρομαντικού μπελ κάντο, αφορά στον έρωτα της Λουτσίας για τον Εντγκάρντο του οίκου των Ρέιβενσγουντ, τον οποίο μισεί ο αδελφός της λόρδος Ενρίκο Άστον. Αποφασισμένος να αποτρέψει τη σχέση, ο Ενρίκο οργανώνει τον γάμο της αδελφής του με τον Αρτούρο Μπάκλω και την ώρα της τελετής καταφθάνει ο Εντγκάρντο και καταριέται τη Λουτσία. Εκείνη χάνει τα λογικά της, έπειτα φονεύει τον Αρτούρο και καταρρέει. Πληροφορούμενος τον θάνατο της αγαπημένης του ο Εντγκάρντο αυτοκτονεί.
Από την πρεμιέρα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Γιάννης Αντώνογλου, πηγή φωτ.: ΕΛΣ
Η σκηνοθετική ματιά της Μίτσελ αποτελεί μία εμβύθιση στον κόσμο των γυναικών του 19ου αιώνα, βλέποντας την πλοκή μέσα από τα μάτια της κεντρικής ηρωίδας. Ως αντίστιξη στον ανδροκρατούμενο κόσμο του βορρά, όπως τον φαντάστηκε ο σερ Ουώλτερ Σκοτ, η Μίτσελ φέρνει στο προσκήνιο τη γυναικεία οπτική και τοποθετεί το έργο συνολικά στο πλαίσιο της λογοτεχνίας της εποχής, στην ατμόσφαιρα έργων όπως εκείνα των αδελφών Μπροντέ.
Αυτό επιτυγχάνεται και σκηνογραφικά, καθώς, σε συνεργασία με τη Βρετανίδα σκηνογράφο και ενδυματολόγο Βίκι Μόρτιμερ, η Μίτσελ προτείνει τη χρήση ενός –χωρισμένου στα δύο– σκηνικού χώρου, ο οποίος μας επιτρέπει να δούμε όσα συμβαίνουν σε κάθε σκηνή της παράστασης, καθώς και γεγονότα τα οποία συμβαίνουν ταυτόχρονα, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, συμπληρώνοντας τα κενά.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το κοινό παρατηρεί σε παράλληλη αφήγηση όσα εκτυλίσσονται στον γυναικείο κόσμο (σ.σ. της Λουτσία) και όσα στον ανδρικό κόσμο που επίσης αφορούν στη Λουτσία. Με αυτή την οπτική, το κοινό βλέπει επίσης τον δείκτη νοημοσύνης και την ικανότητα αυτενέργειας της Λουτσία, όπως όταν με την υπηρέτριά της μπαίνουν κρυφά στο δωμάτιο του αδελφού της για να βρουν ανδρικά ρούχα προκειμένου να μεταμφιεστούν και να μην γίνουν αντιληπτές.
«Οι ανδρικοί χαρακτήρες στη ''Λουτσία ντι Λαμμερμούρ'' βρίσκονται πολύ επί σκηνής, το ψυχολογικό τους προφίλ είναι καλά σκιαγραφημένο, είναι περίπλοκοι, συναρπαστικοί και ενδιαφέροντες. Το παράπονό μου με αυτό το έργο είναι ότι δεν υπάρχει ο ίδιος βαθμός προσοχής και ενδιαφέροντος στον σχεδιασμό των γυναικείων χαρακτήρων. Φαίνεται σαν να λείπουν ορισμένες σκηνές. Έτσι, η παραγωγή μου θα προσπαθήσει να συμπληρώσει κάποια κενά στην ιστορία των κεντρικών χαρακτήρων, να εξισορροπήσει τα πράγματα», όπως είχε δηλώσει η Κέιτι Μίτσελ σε συνέντευξή της, το 2015, στον δημοσιογράφο Ουώρικ Τόμσον.
Από την πρόβα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Γιάννης Αντώνογλου, πηγή φωτ.: ΕΛΣ
Προερχόμενες από το έργο οι φράσεις που ακολουθούν, αναφέρονται στο παρόν κείμενο για να υπογραμμίσουν την εσωτερική σύγκρουση στη Λουτσία σαν της επιβάλλεται μία νέα κατάσταση που αφορά σε εκείνα που συναισθάνεται. «Μα αυτός φέρνει φως στις μέρες μου, παρηγοριά στα βάσανά μου» και «ένα χαμόγελο είναι για εμάς η ζωή», σε αντιπαράθεση με τις φράσεις «πυκνό σύννεφο τρόμου σκέπασε τις αχτίνες του ήλιου» και «η μανία των στοιχείων της φύσης συντονιζόταν με τη δική μου».
Η αστάθεια της Λουτσίας τροφοδοτείται από το τραύμα του φόνου στην αποκαλούμενη «σκηνή της τρέλας» κατά την οποία δολοφονεί το σύζυγό της. Η αστάθεια οδηγεί στην κατάρρευσή της, καθώς, η ανθρώπινη ψυχή δεν μπορεί να αντέξει όλες τις πληγές – ορισμένες απαλύνονται, ορισμένες μένουν ανοικτές. Θα μπορούσε επίσης να λεχθεί ότι ψήγματα του άδοξου τέλους ενυπάρχουν στην αρχή της παράστασης υπαγορευμένα από τη χρωματική γκάμα στη δεύτερη σκηνή της πρώτης πράξης, όπου η Λουτσία αναμένει τον αγαπημένο της σε μία πηγή στο κάστρο των Λαμμερμούρ.
Όπως διακρίνεται και από το παρακάτω στιγμιότυπο, το σκούρο χρώμα υπερισχύει του φωτός λόγω του οποίου διακρίνεται το γλυπτό ενός αγγέλου. Σαφώς η σκηνή εκτυλίσσεται τη νύχτα, η χρωματική γκάμα θα μπορούσε να ιδωθεί ως παρομοίωση του σκοταδιού με τον θάνατο και του περιορισμένου φωτός με τη ζωή. Εάν τα συναισθήματα ισούνται με το φως, το σκοτάδι συνεπάγεται τον μαρασμό τους.
Από την πρεμιέρα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Γιάννης Αντώνογλου, πηγή φωτ.: ΕΛΣ
«Η υπερβολή των συναισθημάτων που βιώνει μια γυναίκα τη στιγμή έντονου μαρτυρίου, απελπισίας και άγχους μεταμορφώνεται σε μια απαιτητική και δεξιοτεχνική σκηνή που εξελίσσεται σε κοινό τόπο στην όπερα της ρομαντικής περιόδου. Ο κανόνας όριζε ότι το μέγεθος της τρέλας όφειλε να είναι ανάλογο της δεξιότητας του τραγουδιού και της ασυνέχειας των μουσικών ιδεών. Με άλλα λόγια, όσο πιο περίτεχνη και απαιτητική ήταν η κολορατούρα, τόσο πιο διανοητικά και ψυχικά διαταραγμένη θεωρούνταν η ηρωίδα», όπως σημειώνει –μεταξύ άλλων– στο συνοδευτικό κατάλογο για την «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» η Μαριάννα Σιδερή, διδάκτωρ ιστορικής Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με έμφαση στο μουσικό θέατρο και την εξέλιξη των επιμέρους ειδών.
Τη συναισθηματική οδύνη στην οποία βρίσκεται η Λουτσία ντι Λαμμερμούρ καθώς και το συναισθάνεσθαι των υπολοίπων προσώπων ερμηνεύουν, στην αναβίωση της «Λουτσίας ντι Λαμμερμούρ», κορυφαίοι Έλληνες και ξένοι πρωταγωνιστές της όπερας. Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Λουτσίας ερμήνευσε η κολορατούρα σοπράνο Τζέσσικα Πρατ, στις παραστάσεις που συνεχίζονται (23, 27, 29/4 & 4, 11/5) τον ρόλο ερμηνεύει η υψίφωνος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Βασιλική Καραγιάννη.
Από την πρεμιέρα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Α. Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: ΕΛΣ\
Στον ρόλο του Εντγκάρντο δύο διακεκριμένοι τενόροι, ο Ισμαέλ Τζόρντι (6, 8, 10/4) και ο Γιάννης Χριστόπουλος (12, 23, 27, 29/4 & 4, 11/5). Στον ρόλο του Ενρίκο, ο σπουδαίος βαρύτονος της ΕΛΣ Διονύσης Σούρμπης, στον ρόλο του Ραϊμόντο oι καταξιωμένοι βαθύφωνοι Πέτρος Μαγουλάς (6, 10, 23, 29/4 & 11/5) και Τάσος Αποστόλου (8, 12, 27/4 & 4/5). Τον ρόλο του Αρτούρο ερμηνεύει ο Γιάννης Καλύβας, της Αλίζας η Ελένη Βουδουράκη και του Νορμάννο ο Μάνος Κοκκώνης. Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Αναφορικά με τους υπόλοιπους συντελεστές, τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι της Βίκι Μόρτιμερ, την κινησιολογία - χορογραφία επιμελείται ο Τζόζεφ Άλφορντ, οι φωτισμοί είναι του Τζον Κλαρκ, την αναβίωση φωτισμών υπογράφει ο Μάθιου Μάλμπερρυ.
Πρεμιέρες
Για την ιστορία, η «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο Σαν Κάρλο της Νάπολης στις 26 Σεπτεμβρίου 1835. Τέσσερα χρόνια αργότερα, σε νέο ποιητικό κείμενο των Αλφόνς Ρουαγέ και Γκυστάβ Βαέζ στη γαλλική γλώσσα αλλά και σε νέα επεξεργασία του συνθέτη, η όπερα παρουσιάστηκε στο παρισινό Θέατρο της Αναγέννησης, στις 6 Αυγούστου 1839.
Ενώπιον ελληνόφωνου κοινού η «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» δόθηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Σαντζάκομο της Κέρκυρας, την άνοιξη του 1839, όταν το νησί ήταν ακόμα υπό βρετανική κυριαρχία. Με την ίδια όπερα εγκαινιάστηκε στις 6 Ιανουαρίου 1840 το λεγόμενο Θέατρο Μπούκουρα ή Θέατρο Αθηνών. Τον επώνυμο ρόλο ερμήνευσε η Ρίτα Μπάσσο-Μπόριο. Από τη Λυρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου η όπερα παραστάθηκε για πρώτη φορά την περίοδο της Κατοχής, στις 29 Απριλίου 1943.
Από την πρεμιέρα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Γιάννης Αντώνογλου, πηγή φωτ.: ΕΛΣ
Επόμενες παραστάσεις: 23, 27, 29 Απριλίου & 4, 11 Μαΐου 2025, ώρα έναρξης: 19:30 (Κυριακή: 18:30), Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ. Οι τιμές εισιτηρίων κυμαίνονται μεταξύ 10 και 100 ευρώ. Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (2130885700 | καθημερινά 9:00-21:00) & www.ticketservices.gr Η παράσταση στις 13 Απριλίου θα παρουσιαστεί σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, σε συνεργασία με την ATLAS E.P., με στόχο την ανεμπόδιστη οπτικοακουστική παρακολούθηση για όλες, όλους και όλα. Μέγας δωρητής ΕΛΣ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Κεντρική φωτ.: Από την πρεμιέρα της «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ», στην Εθνική Λυρική Σκηνή @Α. Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: ΕΛΣ\
