«Εάν ο άνθρωπος θέλει να αναγνωρίζεται, πρέπει απλά να λέει ποιος είναι. Αν σιωπά ή ψεύδεται, πεθαίνει μόνος και το σύμπαν γύρω του βουλιάζει στη δυστυχία. Αν, αντιθέτως, μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας, χωρίς αμφιβολία και πάλι θα πεθάνει, αλλά αφού θα έχει βοηθήσει τους άλλους και τον εαυτό του να ζήσουν».
Αυτά είχε σημειώσει ο Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) με αφορμή το έργο του «Παρεξήγηση»· μια τραγωδία που τονίζει τη σημασία των λέξεων στη ζωή μας, την εύρεση κατάλληλων λέξεων σε αντίστοιχες στιγμές ώστε να εκφράσουμε πως νιώθουμε, να διεκδικήσουμε, να θέσουμε όρια. Τονίζοντας ότι δεν είναι εύκολο να βρεθούν –κάθε φορά– οι λέξεις. Αναζητούνται στη σχάση της γλώσσας, απαιτούν ευρηματικότητα, ενίοτε εκκλήσεις για να ανιχνευτούν οι κατάλληλες, θάρρος να ειπωθούν.
Και σαν οι λέξεις καθυστερήσουν να αρθρωθούν κινδυνεύουν να τις προλάβουν τα γεγονότα στη ζωή, ακόμη και η σύγκρουση του ανθρώπου με το μοιραίο. Αυτή η σύγκρουση μελετάται στην «Παρεξήγηση», όπου τίθενται επίσης το ζήτημα της εύρεσης –εκτός των λέξεων– μιας ζωής που φαντάζει ιδανική και βρίσκεται κάπου αλλού.
Το ιδανικό, δύσκολα έως καθόλου βρίσκεται, θα έλεγε κανείς, με το έργο να «μιλά» επίσης στις μέρες μας· καθότι διάχυτη είναι η διαμεσολαβημένη επικοινωνία, υπαρκτές οι καταστάσεις εγκλωβισμού και απομόνωσης στο πλαίσιο ενός ψηφιακού κόσμου, μιας διαφορετικής ζωής μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και αδυναμίας ουσιαστικής επικοινωνίας ακόμη και με τα πιο οικεία πρόσωπα.
Αυτή η αδυναμία επικοινωνίας, ο δισταγμός να ειπωθεί «μία λέξη» που «θα ήταν αρκετή», ξεδιπλώνεται επί σκηνής του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν (Φρυνίχου 14, Πλάκα), όπου η «Παρεξήγηση» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά. Στη μυστηριώδη ατμόσφαιρα που δημιουργείται με τον ελάχιστο και απαιτούμενο φωτισμό, ένας γιος επιστρέφει στην πατρίδα του, κάπου στην κεντρική Ευρώπη, για να βρει ξανά τη μητέρα και την αδερφή του, μετά από 20 χρόνια οικειοθελούς εξορίας στην Αφρική.
«Πάντα με δυσκόλευαν οι λέξεις» ακούμε τον γιο ο οποίος καταλήγει να δολοφονείται από την οικογένειά του, μην καταφέρνοντας να αρθρώσει τις λέξεις για να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μη γνωρίζοντας ότι η μητέρα και αδερφή του δολοφονούν τους διαμένοντες στο πανδοχείο για να επιβιώσουν και να αναζητήσουν μια νέα πατρίδα, «ένα σπιτάκι που να μπορείς να γείρεις πίσω και ν’ αποκοιμηθείς».
Η μητέρα πάει να συναντήσει τον γιο της. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, φορά (σ.σ η μητέρα) γυαλιά ηλίου –τα ερμηνεύουμε ως ένα εμπόδιο να δει την αλήθεια καθώς κοιτάζει το γιο της και τον αγγίζει με τα χέρια της· τόσες δολοφονίες «διέπραξαν τα χέρια αυτά».
Η μη υπερβολή στην αντίδραση της μητέρας σαν μαθαίνει ότι δολοφόνησε τον γιο της, πιθανώς να συνδέεται με το μη συναισθηματισμό που επιτάσσεται στο πανδοχείο. Ανακαλούμε τα λόγια της κόρης της και αδερφής του θύματος, απευθυνόμενη στον αδερφό της: «βρίσκεστε σε ένα σπίτι που δεν έχει χώρο για συναισθήματα» και «λέξεις όπως αγάπη, χαρά δεν μου λένε τίποτα».
Το κλειδί το οποίο με αλυσίδα κρέμεται από το λαιμό της (κόρης) μας κεντρίζει την προσοχή από την αρχή της παράστασης· το «κλειδί» στην «Παρεξήγηση», οι λέξεις, έχουν χάσει τη λαλιά τους. Και το χαμηλών φωτισμών σκηνικό ευνοεί κάθε παρεξήγηση, η αλήθεια είναι δύσκολο να αναδυθεί και να «σπάσει» το σκοτάδι.
Η παρεξήγηση – ή περισσότερες από μία – είθισται να συμβαίνουν· «αν θέλετε να ξέρετε, υπήρξε κάποια παρεξήγηση. Όσο άμαθη κι αν είστε στη ζωή, αντιλαμβάνεστε ότι αυτά συμβαίνουν», απευθύνει η κόρη προς τη γυναίκα του αδερφού της.
Η «Παρεξήγηση», ένα έργο που ελάχιστα έχουμε δει στην ελληνική σκηνή, ανεβαίνει (έως 9/4) σε μετάφραση της Μαριάννας Κάλμπαρη, με την ίδια, την Φλομαρία Παπαδάκη, τον Αναστάση Ροϊλό, την Πηνελόπη Τσιλίκα και τον Blaine L. Reininger ο οποίος παίζει ζωντανά μουσική.
Τα σκηνικά είναι της Εύας Μανιδάκη, τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη, τους φωτισμούς σχεδίασε η Χριστίνα Θανάσουλα, την κινησιολογία επιμελήθηκε η Μαρκέλλα Μανωλιάδη.
Μια συμπαραγωγή της Malentendu productions, του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν και της Panik Theater Productions. Με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου και του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας.
Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Φρυνίχου 14, Πλάκα, 210-3228706, 210-3222464
Τις φωτογραφίες τράβηξε η Ελευθερία Νικολαΐδου
