Η ερημιά της ανθρώπινης ύπαρξης θα μπορούσε να παραλληλιστεί με ένα βαλτώδες δυστοπικό τοπίο στο οποίο ενυπάρχουν αγρωστώδη φυτά. Ο έρωτας μπορεί να ανθίσει αυτό το τοπίο και το νερό να κυλήσει στο ρυάκι, ένας έρωτας που κατευνάζει κάθε δισταγμό και φόβο, εξουσιάζει την ψυχή και το σώμα το οποίο με τη σειρά του σκέφτεται και «μιλά» μέσα από τα συμπτώματά του.
Το δυστοπικό αυτό τοπίο είναι το σκηνικό της τραγωδίας «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη, που παρακολουθήσαμε στο Σχολείον της Αθήνας Ειρήνη Παπά, από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου. Πρόκειται για ένα έργο που μεταξύ άλλων καταδεικνύει τη δύναμη του πάθους στις ζωές των ανθρώπων, την επιθυμία που δύσκολα τιθασεύεται, τα δεινά που ενίοτε προκαλεί ο έρωτας, τη γύμνια της ύπαρξης αλλά και όσα μπορούν να επέλθουν σαν τα ανθρώπινα όρια ξεπεραστούν.
Σκεφτόμαστε ότι οι τραγωδίες είναι μέρος της ζωής των ανθρώπων, εκ των τραγωδιών κι η καρδιά που απορρίπτεται από μιαν άλλη και η δύναμη της απόρριψης τέτοια που η τραγωδία της καρδιάς να κάνει μετάσταση στην ψυχή. Σε βαθμό που η απορριπτέα καρδιά να δράσει παρορμητικά μιας και η επιθυμία αποτελεί κινητήριο δύναμη και η απορριφθείσα επιθυμία ματαιώνει αυτή τη δύναμη.
Απορριπτέα στην εν λόγω τραγωδία του Ευριπίδη είναι η καρδιά της Φαίδρας (Κόρα Καρβούνη), της μητριάς του Ιππόλυτου (Ορέστης Χαλκιάς), του νόθου γιου του Θησέα (Γιάννης Τσορτέκης). Η Αφροδίτη (Έλενα Τοπαλίδου) στήνει σχέδιο να τον εκδικηθεί (σ.σ τον Ιππόλυτο) καθώς εκείνος απαξιώνει τον έρωτα και τις γυναίκες, θεωρώντας τες «κακή απομίμηση των ανδρών».
Από την παράσταση «Ιππόλυτος». Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Το σχέδιο εξόντωσης του Ιππόλυτου από τη θεά του έρωτα περιλαμβάνει τη «φύτευση» σφοδρού έρωτα της μητριάς του για εκείνον, που σταδιακά επιφέρει την ψυχική εξόντωση των κεντρικών προσώπων και εν τέλει το θάνατο των δύο· εκείνος που μένει ζωντανός δεν είναι παρά ένας ζωντανός νεκρός.
Ο έρωτας και τα δίπολα
Προκειμένου να αναδεχθούν τα ψυχολογικά και ηθικά θέματα που θίγονται –κατ’ επέκταση το μέγεθος της τραγωδίας– η Κατερίνα Ευαγγελάτου εστιάζει στα δίπολα. Από τη μια παρουσιάζει τη Φαίδρα να κατακλύζεται από πάθος και λίγο μετά να μοιράζεται τις σκέψεις της στην Τροφό: «Τα χέρια μου είναι, ο νους μου δεν είναι. […] Ντρέπομαι να σου πω. Όταν με χτύπησε ο έρωτας η σκέψη μου ήταν να μη χάσω την τιμή μου. Είναι ντροπή το πάθος μου».
Παρακολουθούμε την Τροφό να καταλήγει στο ότι «με μέτρο θα’ πρεπε οι άνθρωποι να αγαπούν. Ζημιές που φέρνουν οι αγάπες», να μιλά προξενώντας στον Ιππόλυτο οργή αλλά να σιωπά όταν πρέπει να μιλήσει για να σωθεί ένας αθώος που η διαστρέβλωση των γεγονότων τον βάπτισε ένοχο. Ομοίως και ο Ιππόλυτος· μιλά εκφράζοντας την οργή του στη Φαίδρα και έπειτα σιωπά σεβόμενος τον όρκο του με κρίμα τη ζωή του.
Από την παράσταση «Ιππόλυτος». Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Τα γυμνά σώματα του Χορού Γυναικών και του Χορού Κυνηγών άλλοτε είναι παραδομένα στο πάθος τους και άλλοτε στην εγκράτεια.
Ενώ η θυσία της Φαίδρας και η εικόνα της ως νεκρή στο στάσιμο ρυάκι με διάσπαρτα άνθη περιμετρικά της, εκτός του ότι μας παραπέμπει στον πίνακα «Οφηλία» (1851-1852) του προραφαηλίτη ζωγράφου Τζον Έβερτ Μιλέ, στην τραγωδία εκκινεί την επιθυμία για εκδίκηση από πλευράς ανθρώπου, συγκεκριμένα του Θησέα. Οπότε σηματοδοτεί ότι το σχέδιο της Αφροδίτης φτάνει στην τελική ευθεία.
Η εκδίκηση και η κάμερα
Η μορφή της Αφροδίτης είναι αυτή στην οποία εστιάζει η σκηνοθετική ματιά της Κατερίνας Ευαγγελάτου, και αυτό καταδεικνύεται κυρίως με τη χρήση κάμερας την οποία η Αφροδίτη κρατά στα χέρια της επικεντρώνοντάς την άλλοτε στο πρόσωπό της και άλλοτε στην τραγωδία που σταδιακά εγγράφεται στη ζωή των θνητών. Εκείνο που η κάμερα κάθε φορά καταγράφει παρουσιάζεται στη μεγάλων διαστάσεων οθόνη στο πίσω μέρος του σκηνικού,ώστε το κοινό να εστιάζει άλλοτε στο μοχθηρό σχέδιο της Αφροδίτης μέσω του βλέμματός της, άλλοτε στο αποτέλεσμα του σχεδίου της.
Στην αρχή της παράστασης η Αφροδίτη αναλαμβάνει και τον ρόλο αφηγήτριας γα το τι είναι αυτό που έχει προηγηθεί και πυροδοτεί το σχέδιό της να εκδικηθεί τον Ιππόλυτο· «δεν ξέρει πως του άνοιξα τις πύλες του Άδη, η μέρα του αυτή είναι η τελευταία» την ακούμε στην αρχή της παράστασης οπότε και τονίζει τη ματαιοδοξία της: «με ξέρετε, είμαι η Αφροδίτη και σας εξουσιάζω όλους».
Από την παράσταση «Ιππόλυτος». Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Στο τέλος της παράστασης την βλέπουμε να οικειοποιείται τη μορφή της θεάς Αρτέμιδος στην οποία είναι αφοσιωμένος ο Ιππόλυτος και να φανερώνει στον Θησέα τι πραγματικά συνέβη, τονίζοντας –κατ’ αυτόν τον τρόπο– πώς το ανθρώπινο γένος ήταν άθυρμα των επιθυμιών της.
Παρακολοθούμε μια Αφροδίτη χαιρέκακη, άλλοτε να χοροπηδά ανάμεσα στα τραγικά πρόσωπα και άλλοτε να εστιάζει την κάμερα στο πρόσωπό της καταγράφοντας την χαιρεκακία της ακόμη και στις καμπυλώσεις που σχηματίζει το δέρμα περιμετρικά των ματιών της.
Πριν το απόλυτο σκοτάδι που σημαίνει αφενός την κορύφωση της τραγωδίας αφετέρου το τέλος της παράστασης, τα φώτα εστιάζουν στον λαβωμένο σωματικά Ιππόλυτο και τον λαβωμένο ψυχικά Θησέα. Αμφότεροι έχουν προδοθεί, αμφότεροι είναι –διαφορετικά ο καθένας– νεκροί. Παρότι ντυμένα, τα σώματά τους έχουν απογυμνωθεί, η εκδίκηση είναι καταστροφική όταν στοχεύει στην ανθρώπινη ψυχή. Και η εκδίκηση μέσω του έρωτα, οδυνηρή.
Από την παράσταση «Ιππόλυτος». Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
H παράσταση
Η τραγωδία «Ιππόλυτος» με την οποία άνοιξαν τα φετινά Επιδαύρια, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 7 και 8 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, παρουσιάζεται έως τις 17 Σεπτεμβρίου στο Σχολείον της Αθήνα - Ειρήνη Παπά.
Την μετάφραση υπογράφει ο Κώστας Τοπούζης, εκτός από τη σκηνοθεσία η Κατερίνα Ευαγγελάτου υπογράφει τη δραματουργική επεξεργασία και διασκευή. Τα σκηνικά είναι της Eύας Μανιδάκη, τα κοστούμια της Εύας Γουλάκου, τη χορογραφία επιμελήθηκε ο Αλέξανδρος Σταυρόπουλος, τους φωτισμούς σχεδίασε η Ελίζα Αλεξανδροπούλου, στον ηχητικό σχεδιασμό η Κώστας Παυλόπουλος. Δραματολόγος παράστασης η Εύα Σαραγά.
Στην μουσική σύνθεση και ενορχήστρωση ο Αλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης, μουσικοί επί σκηνής οι Γιάννος Γιοβάνος (τσέλο), Γιάννης Παπαδόπουλος (keyboards), Βαγγέλης Παρασκευαΐδης (βιμπράφωνο- κρουστά) και Σπύρος Πολυχρονόπουλος (electronics).
Οι μουσικοί της παράστασης. Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Παίζουν οι Κόρα Καρβούνη (Φαίδρα), Δημήτρης Παπανικολάου (Εξάγγελος),Μαρία Σκουλά (Τροφός), Έλενα Τοπαλίδου (Αφροδίτη/ Άρτεμις), Γιάννης Τσορτέκης (Θησέας) και Ορέστης Χαλκιάς (Ιππόλυτος).
Ο Χορός Γυναικών αποτελείται από τις Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη και Ηρώ Χαλκίδη. Ο Χορός Κυνηγών από τους Διαμαντή Αδαμαντίδη, Γιώργο Βασιλόπουλο, Κωνσταντίνο Γεωργαλή, Νίκο Γονίδη, Νίκο Γρηγοριάδη, Χρήστο Διαμαντούδη, Μάριο Κρητικόπουλο, Ηρακλή Κωστάκη, Αλέξανδρο Πιεχόβιακ, Αλέξανδρο Τωμαδάκη, Μάριος Χατζηαντώνη και Νικόλα Χατζηβασιλειάδη.
* Η παράσταση περιέχει γυμνό και προτείνεται σε θεατές από 15 ετών και άνω. Προπώληση εδώ.
Ο «Ιππόλυτος» στο θέατρο
Στο Εθνικό Θέατρο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η τραγωδία «Ιππόλυτος», το 1937, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Ιππόλυτο τον Αλέξη Μινωτή και Φαίδρα την Κατίνα Παξινού. To 1953, ανέβηκε ξανά από το Εθνικό Θέατρο στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και πάλι σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, και το επόμενο καλοκαίρι στην Επίδαυρο, με Ιππόλυτο τον Αλέκο Αλεξανδράκη και Φαίδρα την Έλσα Βεργή, εγκαινιάζοντας άτυπα τον θεσμό των Επιδαυρίων που την επόμενη χρονιά (1955) καθιερώθηκε επίσημα με την ίδια παράσταση.
Κεντρική φωτ.: Από την παράσταση «Ιππόλυτος». Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
