Η σύγκλιση προσωπικού και ιστορικού στοιχείου συναντάται στην τέχνη, η διαφορά έγκειται κάθε φορά στον τρόπο. Η ιστορία προϋποθέτει έρευνα κι η τέχνη την ενέχει. Ήρα Μπουγιουκτασιάν και Μαρία Τσάγκαρη ενώνουν τη ματιά και τις δυνάμεις τους για την έκθεση «Flying too close to the sun» η οποία αφορά στην ιστορία και τη μνήμη της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα της Ελλάδας και της Τουρκίας στον απόηχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της παγίωσης της ιδέας του έθνους-κράτους. Την έκθεση διοργανώνει (6/8-29/9) το Ίδρυμα Schwarz στο Art Space Pythagorion, στη Σάμο, και την επιμελούνται οι Κατερίνα Γρέγου και Ιόλη Τζανετάκη.
Το έργο των Μπουγιουκτασιάν και Τσάγκαρη είναι πολυμεσικό – περιλαμβάνει βίντεο, γλυπτική κι εγκαταστάσεις – και επικεντρωμένο σε μια αναμέτρηση με το παρελθόν· μέσω μιας διεπιστημονικής προσέγγισης, συνυφαίνουν αναμνήσεις, στοχασμούς και διηγήσεις με σκοπό να δείξουν πώς διασταυρώνονται το προσωπικό και το ιστορικό στοιχείο. Κάπως έτσι, συμβολικά, και το παρακάτω έργο της Μπουγιουκτασιάν, καθώς η μοκέτα τυλιγμένη είναι ένας μίτος που με το ξετύλιγμά της ξετυλίγονται ιστορίες: από εκείνους που τη φλοτέχνησαν, το τι αναπαριστά έως ποιοι περπάτησαν πάνω σε αυτήν.
Ήρα Μπουγιουκτασιάν, «Destroy your house, Build up a boat, Save life», 2015. Μοκέτα, σκοινί, ξύλο. Φωτογραφία: Miriam O’Connor /Eva International Biennale. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της γκαλερί Green Art
Το έργο των Ήρα Μπουγιουκτασιάν και Μαρίας Τσάγκαρη διερευνά τον τρόπο που η επιθυμία ή το τραύμα εκδηλώνεται μέσα από αντικείμενα και ενεργοποιεί μηχανισμούς μνήμης, ανακαλώντας εμπειρίες πολέμου, εκτοπισμού, εξόδου και μετανάστευσης καθώς και τις παράλληλες ιστορίες που έρχονται στην επιφάνεια λόγω αυτών.
Αμφότερες, φέρνουν στο προσκήνιο ζητήματα απουσίας, αορατότητας, καθώς και περιθωριοποιημένες, καταπιεσμένες ή ξεχασμένες αφηγήσεις προκειμένου να θεμελιώσουν τη μνήμη μέσω αόρατων και άγνωστων πτυχών του χρόνου, του χώρου καθώς και της πολιτισμικής μνήμης, καθώς όλα συνδέονται με ρήξεις στην κοινωνικοπολιτική ιστορία. Ανασκάπτοντας και φέρνοντας στο φως αναπάντεχες αφηγήσεις, συμβάντα και θεμελιακά ιστορικά γεγονότα, οι καλλιτέχνιδες επισημαίνουν τη διαπλοκή μεταξύ συγγενών γεωγραφικών τόπων και καταδεικνύουν την υλική και ψυχολογική μνήμη ασταθών και αμφισβητούμενων χώρων και περιοχών.
Μαρία Τσάγκαρη, «The man on the left», 2022 (στιγμιότυπο). Μονοκάναλη ταινία, έγχρωμη με ήχο, 24’ 44’’. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας
Όσο για τον τίτλο της έκθεσης, δανείζεται από το ομώνυμο έργο της Μαρίας Τσάγκαρη, το οποίο αποτελεί αναφορά στον ελληνικό μύθο του Ικάρου, ο οποίος έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε, πετώντας υπερβολικά κοντά στον ήλιο με φτερά φτιαγμένα από κερί, αγνοώντας τις συμβουλές του πατέρα του. Η έκθεση ερμηνεύει τον μύθο του Ικάρου με μεταφορικούς όρους, δηλαδή, ότι η απερισκεψία και η αψήφιση των περιορισμών μπορεί κατά μία έννοια να εφαρμοστεί στην ιστορία και στο παρόν της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Καλλιτέχνες
Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη είναι η Ήρα Μπουγιουκτασιάν η οποία προέρχεται από ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, με ελληνικές, αρμενικές και τουρκικές ρίζες. Στο διεπιστημονικό της έργο αναζητά στο παρελθόν ταραχώδεις ιστορίες που βασίζονται σε εδαφικές διαμάχες, εκτοπισμένους πληθυσμούς και ρήξεις, συχνά επικεντρωμένες στην ιστορία της ευρύτερης γεωπολιτικής περιοχής της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις γλυπτικές της εγκαταστάσεις, in situ παρεμβάσεις, σκίτσα και ταινίες, συναντά κανείς συχνά αρχειακά ή αρχιτεκτονικά στοιχεία που φέρουν μέσα τους ίχνη εξάλειψης προκειμένου να ανακαλέσουν τη μνήμη και να επιτρέψουν στο παρελθόν να ξαναγραφτεί.
Αναφορικά με τη Μαρία Τσάγκαρη, γεννήθηκε στον Πειραιά με οικογενειακή καταγωγή από τη Μικρά Ασία και τη Σάμο. Αντλώντας έμπνευση από προσωπικά και συλλογικά αρχεία, ιστορικές πηγές, λογοτεχνικές και κινηματογραφικές αναφορές, η Τσάγκαρη επιχειρεί να επαναφέρει αποσιωπημένες ιστορίες που θέτουν υπό αμφισβήτηση κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις και αναπαραστάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσονται θέματα όπως ο ξεριζωμός, η απώλεια, η πίστη, το όνειρο και η αγάπη, αποκαλύπτοντας συχνά μια εσωτερική πάλη μεταξύ παρόρμησης και κοινωνικών, πολιτικών και ιστορικών δεσμών.
Μαρία Τσάγκαρη, «The man on the left», 2022 (στιγμιότυπο). Μονοκάναλη ταινία, έγχρωμη με ήχο, 24’ 44’’. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας
«Flying too close to the sun», 6 Αυγούστου (εγκαίνια: 20:00-23:00) έως 29 Σεπτεμβρίου 2024. Το φθινόπωρο θα πραγματοποιηθεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε επιμέλεια και σχεδιασμό της Κατερίνας Ζαχαροπούλου.
Εισιτήριο: 2 ευρώ. Είσοδος ελεύθερη: παιδιά, μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, άνω των 65. https://www.schwarzfoundation.com/el/art-space-pythagorion
Κεντρική φωτ.: Ήρα Μπουγιουκτασιάν, «Τhe Dream of a Fallen Star», 2019–2023 (στιγμιότυπο) Μονοκάναλο βίντεο, έγχρωμο με ήχο,13’ 37’’ Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της γκαλερί Green Art
