Στέκουν αγέρωχα στη ροή του χρόνου και φυλάττουν ιστορία και πολιτισμό. Ο λόγος για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Επιγραφικό Μουσείο, δύο μουσεία «στολίδια» με ταυτότητα ξεχωριστή. Το πρώτο – το μεγαλύτερο της χώρας και ένα από τα εμβληματικότερα στον κόσμο – ως μοναδική κιβωτός της αρχαίας ελληνικής τέχνης, το δεύτερο ως μοναδικό στον κόσμο στο είδος του. Το ένα τείνει να γειτονεύει χωρικά με το άλλο, καθώς αμφότερα αναπτύσσονται εντός του ίδιου κτιριακού συγκροτήματος, το οποίο καταλαμβάνει το οικοδομικό τετράγωνο Πατησίων, Β. Ηρακλείου, Μπουμπουλίνας και Στουρνάρη, στο κέντρο της Αθήνας.
Αμφότερα αναμένεται να επανασυστηθούν στο κοινό έπειτα από εργασίες ανακαίνισης και επέκτασης. Η αντίστοιχη μουσειολογική προμελέτη της διαδικασίας επανέκθεσης ολοκληρώθηκε και έλαβε της ομόφωνης, θετικής γνωμοδότησης του Συμβουλίου Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού, όπως το τελευταίο έκανε γνωστό με ανακοίνωσή του.
Ειδικότερα, το έργο της επανέκθεσης, της κτιριακής επέκτασης και της αναβάθμισης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Επιγραφικού Μουσείου, βρίσκεται στο στάδιο των μελετών, οι οποίες εξελίσσονται βάσει της αρχιτεκτονικής πρότασης των γραφείων Chipperfield-Τομπάζη. Το σύνολο των αναγκαίων μελετών εκπονείται με δωρεά του ζεύγους Σπύρου και Ντόροθυ Λάτση, ύψους 40.000.000 ευρώ, στη μνήμη των γονέων τους, Ιωάννη και Εριέττας Λάτση.
Στις αλλαγές που αναμένονται, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα τεθεί στο επίκεντρο ο αρχαίος Έλληνας ως δημιουργός και η επέκταση θα γίνει με τρόπο τέτοιο ώστε το μουσείο να είναι «ένα» με την πόλη. Όσο για το Επιγραφικό Μουσείο, διπλασιάζεται ο εκθεσιακός του χώρος.
Ο αρχαίος Έλληνας ως δημιουργός
Από τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη συλλογή αριστουργημάτων της αρχαίας ελληνικής τέχνης, παγκοσμίως, συγκροτείται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο φιλοξενεί ένα πανόραμα του ελληνικού πολιτισμού, από τις αρχές της προϊστορίας, περί το 6.000 π.Χ., έως την ύστερη αρχαιότητα, περί το 400 μ.Χ. Η συλλογή στεγάζεται σε επιβλητικό νεοκλασικό κτίριο, που θεμελιώθηκε το 1866 και εγκαινιάστηκε το 1889, η δε έκθεσή του καλύπτει 65 αίθουσες, σε δύο ορόφους, 9.000 τ.μ. και φιλοξενεί 15.000 εκθέματα από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ιταλία. Κύριο υλικό τους το μάρμαρο, ο χαλκός, ο χρυσός και άλλα πολύτιμα υλικά.
Άποψη της συλλογής έργων γλυπτικής του Εθνικού και Αρχαιολογικού Μουσείου. Υφιστάμενη κατάσταση. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Που επικεντρώνεται η φιλοσοφία της επανέκθεσης του εν λόγω μουσείου; Στον αρχαίο Έλληνα ως δημιουργό, ο οποίος αντανακλά την εποχή του, τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, τις επιστήμες και τις φιλοσοφικές ιδέες. «Στόχος μας», σημειώνει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, «είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο να εξελιχθεί σε μία σύγχρονη κιβωτό γνώσης και ιστορικής μαρτυρίας της ανθρώπινης παρουσίας. Το βασικό μήνυμα της επανέκθεσης είναι ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής τέχνης αλλά και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα εξελικτικά στάδιά τους».
Κεντρική ιδέα της επανέκθεσης, σύμφωνα με το υπουργείου Πολιτισμού, «είναι ότι οι ιδέες και οι αξίες που διαμορφώθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες και εκφράστηκαν και στην τέχνη τους, συνεχίζουν να επηρεάζουν και να εμπνέουν τη σύγχρονη κοινωνία. Η οικουμενικότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φαίνεται και από το ότι βασικές αξίες του, όπως η δημοκρατία, η συστηματική σκέψη, ο κριτικός στοχασμός, το μέτρο, η αριστεία, το ''εὖ ζῆν'' κ.ά., που συνεχίζουν να αποτελούν αξίες του δυτικού πολιτισμού, ενώ η αρμονία της αρχαίας ελληνικής τέχνης έχει αποτελέσει τον κανόνα της δυτικής τέχνης και εξακολουθεί να εμπνέει τη σύγχρονη δημιουργική έκφραση σε πολλά πεδία.
Φωτορεαλιστική απεικόνιση από το εσωτερικό του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Το υπάρχον κτίριο του μουσείου τίθεται – σύμφωνα με το σχέδιο των Chipperfield-Τομπάζη το οποίο επιλέχτηκε από Ειδική Διεθνή Επιτροπή – στο επίκεντρο της επέκτασης, η οποία εκτείνεται μέχρι την οδό Πατησίων, ενισχύοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την επιβλητικότητα του Μουσείου και τη σύνδεσή του με την πόλη, συμβάλλοντας, συγχρόνως, στην αναγέννηση της ευρύτερης περιοχής του ιστορικού κέντρου της Αθήνας.
Ειδικότερα, η επανέκθεση καλύπτει το υφιστάμενο κτίριο-μνημείο και τους νέους χώρους στην επέκταση του κτιρίου. Αξιοποιούνται οι συλλογές του Μουσείου που εκτίθενται σήμερα, αρχαιολογικό υλικό από στις αποθήκες του Μουσείου, καθώς και δάνεια από Εφορείες Αρχαιοτήτων και Μουσεία για την πληρέστερη παρουσίαση της αφήγησης και την αντιπροσώπευση της ελληνικής επικράτειας.
Άποψη των εκθεσιακών χώρων του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Βάσει της σχετικής μελέτης, το νέο κτίριο αναπτύσσεται στον κήπο μπροστά από το ιστορικό κτίριο, η κύρια είσοδος μεταφέρεται μπροστά, στο επίπεδο της οδού Πατησίων, ενισχύοντας τη σχέση του Μουσείου µε την πόλη.
Φωτορεαλιστική απεικόνιση της κύριας εισόδου και του εξωτερικού χώρου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Η ανάπτυξη του νέου κτιρίου γίνεται σε δύο υπόσκαφα επίπεδα όπου χωροθετούνται οι ακόλουθες λειτουργικές ενότητες: Στο πρώτο επίπεδο, χώροι εξυπηρέτησης κοινού, χώρος συγκέντρωσης επισκεπτών, εκδοτήρια εισιτηρίων, γκαρνταρόμπα, πληροφορίες, χώροι υγιεινής, εστιατόριο και καφέ με ανεξάρτητη είσοδο, βιβλιοπωλείο και πωλητήριο, αμφιθέατρο, χώρος εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, χώροι περιοδικών εκθέσεων.
Ακτινογραφία των υπόσκαφων εκθεσιακών χώρων κάτω από την επιφάνεια του κήπου του ΕΑΜ. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Τμήμα του πρώτου επιπέδου και όλο το δεύτερο επίπεδο καταλαμβάνονται από τους χώρους των μόνιμων εκθέσεων. Έτσι, ο επισκέπτης ακολουθεί µια συνεχή ροή που διατρέχει αυτά τα δύο επίπεδα του νέου κτιρίου και οδηγείται τελικά στο νεοκλασικό κτίριο όπου συνεχίζεται η εκθεσιακή αφήγηση. Στην οροφή του νέου κτιρίου αναπτύσσεται ένα πάρκο με πλούσια βλάστηση, προσβάσιμο σε όλους.
Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Γνώμονας της επανέκθεσης γίνεται η καθολική πρόσβαση για όλες τις κατηγορίες επισκεπτών είτε με φυσική παρουσία είτε με τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών. Γι’ αυτό και αξιοποιούνται ποικίλα ερμηνευτικά μέσα, συμβατικά και μη, ώστε να εξυπηρετηθούν διαφορετικά προφίλ και διαφορετικές ανάγκες επισκεπτών: κείμενα πληροφορίας, εποπτικό υλικό, ψηφιακές τεχνολογίες και εφαρμογές, σκηνογραφημένα περιβάλλοντα, απτικά εκθέματα.
Διπλασιάζεται ο εκθεσιακός χώρος του Επιγραφικού Μουσείου
Άποψη της εισόδου του Επιγραφικού Μουσείου. Υφιστάμενη κατάσταση. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συγκροτείται από τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη συλλογή αριστουργημάτων της αρχαίας ελληνικής τέχνης, παγκοσμίως, το Επιγραφικό Μουσείο έχει να περηφανεύεται για τις περισσότερες από 14.000 επιγραφές που συγκροτούν τη συλλογή του, χαρίζοντάς του επάξια τον τίτλο του μοναδικού στο είδος του μουσείου, σε διεθνές επίπεδο.
Αίθουσα «Η γέννηση και εξέλιξη της γραφής στον ελλαδικό χώρο».Υφιστάμενη κατάσταση. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Οι επιγραφές είναι σε λίθο, πηλό και χαλκό, χρονολογούνται από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως τους νεότερους χρόνους, προέρχονται από την Αρχαία Αθήνα, από άλλες περιοχές της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας, και βρίσκονται στο επίκεντρο τα επανέκθεσης. Καθώς, σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, στόχος της (σ.σ. της επανέκθεσης) είναι η ανάδειξη των επιγραφών με έμφαση στην πρόσβαση και την ερμηνεία τους για διαφορετικές κατηγορίες κοινού.
Η παρουσίαση γίνεται πιο βιωματική και συμμετοχική, διευκολύνοντας την κατανόηση, όσο για τον εκθεσιακό χώρο, σχεδόν διπλασιάζεται φτάνοντας τα 1.500-1.600 τ.μ., ενώ 900 τ.μ. καταλαμβάνει η υπαίθρια έκθεση. Βάσει της μελέτης, στο εσωτερικό του Μουσείου θα εκτεθούν 462 επιγραφές, ενώ στον αύλειο χώρο θα παρουσιαστούν περίπου 300 μνημεία.
Αύλειος χώρος Επιγραφικού Μουσείου. Υφιστάμενη κατάσταση. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
«Στόχος του Επιγραφικού Μουσείου», αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού, «είναι ο επισκέπτης να κατανοήσει τη σημασία της γραφής για την ανθρώπινη ιστορία, να γνωρίσει την αρχαία ελληνική γλώσσα μέσα από επίσημα και καθημερινά κείμενα και να ενημερωθεί για την πολιτική οργάνωση της Αρχαίας Αθήνας και άλλων πόλεων-κρατών».
Η έκθεση οργανώνεται σε τέσσερις θεματικούς άξονες και αξιοποιεί σύγχρονα ερμηνευτικά μέσα, όπως έξυπνες εφαρμογές, τρισδιάστατα αντίγραφα και απτικά εκθέματα, διευκολύνοντας την πρόσβαση όλων των επισκεπτών.
Κεντρική φωτ.: Φωτορεαλιστική απεικόνιση εξωτερικού χώρου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
