Η τέχνη αναδεικνύεται σε πολλαπλά επίπεδα, όχι μόνο στη ζωγραφική και τη γλυπτική, «ενσαρκώνεται» στις λιθογραφίες, στις γκραβούρες και στα κεραμικά, μεταξύ άλλων. Πρόκειται για τις πολλαπλές μορφές της τέχνης κάθε μία από τις οποίες μοναδική, κεντρίζει τη ματιά μας και δίνει το έναυσμα να αναζητήσουμε την τεχνική της, όπως και τις σχέσεις ανάμεσα στους καλλιτέχνες. Καθώς, σε ορισμένες, επίκειται η συνεργασία δύο ή και περισσότερων, όπως στην εικονογράφηση.
Την τέχνη του πολλαπλού και τον πρωταρχικό της ρόλο στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη πρόκειται να αναδείξει η επερχόμενη περιοδική έκθεση στο Μουσείο του Ιδρύματος Γουλανδρή (Ερατοσθένους 13, Παγκράτι), με τίτλο «Μνήμες λουσμένες στο όνειρο». Τίτλος που αποτελεί περιγραφή του Γουατεμαλέζου συγγραφέα Μιγκέλ Άνχελ Αστούριας, και στο πλαίσιο της έκθεσης πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο επιδιώκεται να ιδωθούν τα αντικείμενα της έκθεσης: ως ένα σύνολο από «μνήμες λουσμένες στο όνειρο».
Οι «μνήμες» αυτές είναι περίπου ενενήντα λιθογραφίες, γκραβούρες και κεραμικά από τη Συλλογή του Ιδρύματος, που φέρουν τις υπογραφές οκτώ κορυφαίων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ου αιώνα: Αριστίντ Μαγιόλ (1861-1944), Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ (1864-1901), Ανρί Ματίς (1869-1954), Φερνάν Λεζέ (1881-1955), Πάμπλο Πικάσο (1881-1973), Ζωρζ Μπρακ (1882-1954), Ζουάν Μιρό (1893-1983) και Μπαλτίς (1908-2001).
Πάμπλο Πικάσο, «Προφίλ γυναίκας (Jacqueline)» (1969, Λιθογραφία όφσετ επιζωγραφισμένη με κόκκινο μολύβι, έκδοση αφίσας χωρίς γράμματα. Εκτύπωση Schaub, έκδοση Galerie Beyeler, Βασιλεία, 1970). Συλλογή Ιδρύματος Γουλανδρή © Succession Picasso 2023. Πηγή φωτ.: Ίδρυμα Γουλανδρή
Μέσα από τα έργα τους αναλύονται λεπτομερώς τα πλεονεκτήματα που προσέφεραν στους καλλιτέχνες οι διάφορες τεχνικές του πολλαπλού: να προσεγγίζουν διαφορετικές μεθόδους δημιουργίας και να αναπτύσσουν έναν διαφορετικό τρόπο θεώρησης του έργου τέχνης· να αφήνουν τη μοναξιά του ατελιέ τους και να απολαμβάνουν, έστω πρόσκαιρα, τη χαρά της συνεργασίας· να διαδίδουν το έργο τους ευρύτερα και γρηγορότερα· να βάζουν τα έργα τους να συνυπάρχουν με γραπτά κείμενα πεζογράφων ή ποιητών.
Πρόκειται για «πολλές μικρές ιστορίες που συμβάλλουν σε μια νέα προσέγγιση της Ιστορίας της Τέχνης», όπως σημείωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στο Μουσείο του Ιδρύματος Γουλανδρή (Παγκράτι), η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, υπεύθυνη συλλογής Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή και επιμελήτρια της έκθεσης «Μνήμες λουσμένες στο όνειρο. Η τέχνη του πολλαπλού από τη Συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή».
Ανάμεσα σε άλλα, θα εκτεθούν τα λευκώματα «Οι μαιτρ του σχεδίου» (Αριστίντ Μαγιόλ), Δώδεκα λιθογραφίες του Λουτρέκ, «Τσίρκο» του Λεζέ, «Η Θεογονία του Ησίοδου» εικονογραφημένη (στα ελληνικά) από τον Μπρακ, «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Έμιλι Μπροντέ, έτσι όπως τα φαντάστηκε ο Μπαλτίς. Ενώ οι Ματίς, Πικάσο και Μιρό αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά τον αποφασιστικό ρόλο που έπαιξαν στην ανάπτυξη της χαρακτικής και της κεραμικής κατά τον 20ο αιώνα.
Ζωρζ Μπρακ, «Θεογονία» (1932-1955. Λεύκωμα με αυθεντική προμετωπίδα έγχρωμου χαρακτικού και 16 ολοσέλιδες οξυγραφίες σε χαρτί Auvergne. Χωρίς αρίθμηση, έκδοση 150 αντιτύπων, εκτύπωση Féquet et Baudier, Παρίσι, έκδοση Adrien Maeght, Παρίσι, 1955) Συλλογή Ιδρύματος Γουλανδρή © ADAGP, Paris 2023 / OSDEETE, Athens 2023. Πηγή φωτ.: Ίδρυμα Γουλανδρή
Ένα από τα σχέδια που μας κεντρίζει το ενδιαφέρον είναι από το λεύκωμα «Τσίρκο» (1950) το οποίο φιλοτέχνησε με λιθογραφίες ο Φερνάν Λεζέ, ο οποίος μάλιστα έγραψε και το κείμενο. Οι συνθέσεις του αποτελούν ένα πολύχρωμο «ταξίδι» σε μία χώρα αέναων κύκλων, στην οποία μας καλεί με ένα ποδήλατο που διασχίζει τη γαλλική ύπαιθρο, δίπλα σε χωρικούς, ζώα και μηχανήματα.
Αριθμούνται σε 34 έγχρωμες και 29 μαυρόασπρες συνθέσεις, οι οποίες μπαίνουν ένθετες σε ένα χειρόγραφο γραμμένο με λεπτό και πλατύ γραφικό χαρακτήρα.
Ανάμεσα στις λιθογραφίες του Τουλούζ-Λωτρέκ, «Η επιβάτιδα» (1896)· στο κατάστρωμα ενός πλοίου μία γυναίκα παρατηρεί τη θάλασσα και ένα πλοίο που «χάνεται» ανάμεσα στα κύματά της, βυθισμένη στις δικές της σκέψεις.
Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ, «Η επιβάτιδα» (1896, Λιθογραφία σε χαρτί Vélin ενσωματωμένη στο λεύκωμα Douze Lithographies, 448/750. Εκτύπωση Mourlot Frères, Παρίσι, και André Thiry, Βρετάνη, έκδοση Librairie Gründ, Παρίσι, 1948) Συλλογή Ιδρύματος Γουλανδρή. Πηγή φωτ.: Ίδρυμα Γουλανδρή
Συμπληρωματικός της έκθεσης ο δίγλωσσος κατάλογος (στα ελληνικά και στα αγγλικά), τον οποίο έχει συντάξει η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau και εκδίδεται από το Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή σε επιμέλεια της Μικρής Άρκτου. Είναι εμπλουτισμένος με Γλωσσάριο που περιλαμβάνει όλους τους τεχνικούς όρους της χαρακτικής, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την καλή κατανόηση των μεθόδων που έχουν χρησιμοποιηθεί, καθώς και με βιογραφικά σημειώματα των πολύτιμων συνεργατών που έδωσαν στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να διαπρέψουν στην τέχνη του πολλαπλού.
Οι παρεμβαλλόμενες μαρτυρίες καλλιτεχνών, ιδιοκτητών γκαλερί και τεχνιτών συμπληρώνουν αυτό το αφιέρωμα σε έναν ολόκληρο τομέα της τέχνης.
Αριστίντ Μαγιόλ, «Οι δύο αδελφές, η μία πρόσωπο, η άλλη πλάτη». (Λιθογραφία σε υφαντό χαρτί Marais, ενσωματωμένη στο λεύκωμα Les maîtres du dessin - Maillol, 945/1000. Εκτύπωση Draeger Frères, έκδοση Flammarion, Παρίσι, 1948). Συλλογή Ιδρύματος Γουλανδρή. Πηγή φωτ.: Ίδρυμα Γουλανδρή
Όσο για τη διάρκεια της έκθεσης, θα είναι μεταξύ 5 Αυγούστου και 3 Δεκεμβρίου, διάστημα κατά το οποίο θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό σε ελληνικά και αγγλικά και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, από τέλη Σεπτεμβρίου.
«Μνήμες λουσμένες στο όνειρο» - Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13, Αθήνα, 210 725 2895
Κεντρική φωτ.: Φερνάν Λεζέ, Σελίδα από το λεύκωμα «Τσίρκο» (1950, Λιθογραφία σε χαρτί Arches, 36/280. Εκτύπωση Mourlot Frères, Παρίσι, έκδοση Tériade, Παρίσι, για το περιοδικό Verve. Συλλογή Ιδρύματος Γουλανδρή © ADAGP, Paris 2023 / OSDEETE, Athens 2023). Πηγή φωτ.: Ίδρυμα Γουλανδρή
