Ποιο το έγκλημα του δημοσιογράφου και (μη επιτυχημένου) μουσικού Νικολάι ώστε να συλληφθεί; Ζει στον αυτόματο, σαν ζώο, σε μια ζωή δίχως νόημα και ζοφερού χρώματος, συνεπώς δεν είναι ζωή. Καθημερινά, διανύει μεγάλη απόσταση για να πάει από το Παντόλσκ –μια πόλη στην περιφέρεια της Μόσχας– σε μία άλλη πόλη όπου εργάζεται σε μία σχετικά άγνωστη στο κοινό εφημερίδα μην κάνοντας ουσιαστική και δημιουργική δημοσιογραφία ενώ ο ίδιος είναι ιστορικός παρότι δεν του αρέσει η ιστορία.
Το κενό στην επαγγελματική του ζωή συμπληρώνεται με εκείνο στην προσωπική του και μεγεθύνεται καθώς το βλέμμα του δεν κοιτά γύρω του όταν βαδίζει, αλλά είναι μονίμως χαμηλωμένο και όλα του φαίνονται γκρι.
Συνιστά ένας τέτοιος τρόπος ζωής έγκλημα; Σαφώς, διότι έτσι ο άνθρωπος «καταστρέφει» τον εαυτό του, δεν ζει για τον ίδιο και η ψυχή του νεκρώνεται. Αυτή θα μπορούσε να είναι η απάντηση που δίνει ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και ποιητής Ντμίτρι Ντανίλοφ με το έργο του «Ο άνθρωπος απ’ το Παντόλσκ», την υπόθεση του οποίου αναφέραμε παραπάνω. Το αστυνομικό θρίλερ παραλόγου με κωμικά στοιχεία παρουσιάζεται από το Εθνικό Θέατρο στο θέατρο «Κιβωτός», σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή, και εδράζεται με τον δικό του τρόπο στον ρόλο του θεάτρου να αφυπνίσει έκαστο για τα στοιχειώδη.
«Το πρόσωπο ενός ανθρώπου είναι πιο ευρύ από του διαβατηρίου του. Πρέπει να μάθει τι βλέπει, γιατί αναπνέει» ακούμε κατά την παράσταση, από τα χείλη του αστυνομικού. Διότι ο λόγος για τον οποίο ο Νικολάι έχει συλληφθεί δεν είναι γνωστός εξαρχής· το έγκλημά του, του γίνεται γνωστό στα τελευταία λεπτά της παράστασης και αφότου έχει ανακριθεί για τη ζωή και την πόλη του, χορέψει, συμμετάσχει σε μη συνηθισμένες συζητήσεις, διερωτώμενος κάθε φορά εάν ο χώρος που βρίσκεται είναι όντως αστυνομικό τμήμα όπως και για τα όρια παραλόγου και λογικής.
Από την παράσταση «Ο άνθρωπος απ' το Παντόλσκ». Φωτ.: Χρήστος Συμεωνίδης, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Στο τέλος της παράστασης ανακαλούμε τη φράση «λοιπόν, θα σε κάνουμε άνθρωπο» που είχε απευθύνει στην αρχή, ο αστυνομικός στο Νικολάι. Μόνο που η φράση αυτή ενέχει την παγίδα της αυτοκαταστολής· οι μηχανισμοί χρησιμοποιούν συγκεκριμένους τρόπους για τη «διάγνωση» και προτρέπουν εκείνον που την αφορά να υπογράψει ότι είναι αληθή, συμφωνώντας τακτική επίσκεψη για την «ανάρρωσή» του που κατά τους «εξεταστές» θα φέρει την ευτυχία του.
Ποιος, όμως, γνωρίζει πράγματι τι είναι αυτό που θα φέρει ευτυχία στον καθένα και γιατί πρέπει απαραίτητα να υπάρχει καταναγκαστική ευτυχία; Γιατί σε μία κοινωνία που νοσεί, οι πολίτες της πρέπει να δείχνουν χαρούμενοι;
Πρόκειται για ένα από τα σχόλια της παράστασης από κοινού με τους τρόπους που κάθε μηχανισμός θα εγγυηθεί ότι μπορεί να προσφέρει ευτυχία αποκτώντας πλήρη πρόσβαση –κατ' επέκταση και έλεγχο– στη ζωή. Σαφώς, μία ζωή στον αυτόματο είναι το κύριο σχόλιο της παράστασης σε μία καθημερινότητα που επιβάλει ταχύτητες έναντι στιγμών παύσης και νηνεμίας ώστε να ξεκουραστεί έστω η σκέψη.
Ένα ακόμη στοιχείο της εποχής είναι η κυρίαρχη κουλτούρα που τρόπον τινά επιβάλλει την άντληση ευχαρίστησης από οτιδήποτε μη ποιοτικό μας περιβάλλει. Κατ’ αυτό τον τρόπο και με τη συνεχή έκθεση, το μη ποιοτικό παρουσιάζεται από τον πομπό και εκλαμβάνεται από τον δέκτη ως ποιοτικό με κατάληξη η υποκουλτούρα να θεωρείται πολιτισμός.
Τι είναι όμως, πολιτισμός; Σίγουρα, δεν είναι η ζωή στον αυτόματο· ένας τέτοιος τρόπος ζωής –που είθισται να επιβάλλεται– είναι μη δημιουργικός, απάνθρωπος και οποιαδήποτε ασχολία στην καθημερινότητα, εφήμερη. Ένας τέτοιος τρόπος ζωής δεν επιτρέπει εύκολα στον μετέχοντα να τον συνειδητοποιήσει. Γι' αυτό και ακόμη ένα σχόλιο της παράστασης είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης σαν μετάσχουμε –έστω και για λίγο– σε μία μη συνηθισμένη συζήτηση ακόμη και με πρόσωπα που πρότινος δεν γνωρίζαμε.
Από την παράσταση «Ο άνθρωπος απ' το Παντόλσκ». Φωτ.: Χρήστος Συμεωνίδης, πηγή φωτ.: Εθνικό Θέατρο
Μπορεί η ζωή στον αυτόματο να μην εντάσσεται στον πολιτισμό, εν προκειμένω, σε αυτόν εντάσσεται το εν λόγω θεατρικό έργο του Ντμίτρι Ντανίλοφ (γενν. 1969) με το οποίο μάλιστα ο ίδιος έκανε το θεατρικό του ντεμπούτο αποσπώντας το σημαντικότερο θεατρικό βραβείο της Ρωσίας, τη Χρυσή Μάσκα, το 2018. Έκτοτε, το έργο δεν έχει σταματήσει να αναβιώνει σε όλη την Ευρώπη αποσπώντας ενθουσιώδεις κριτικές, ενώ παράλληλα έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο.
Όσο για την παράσταση «Ο άνθρωπος απ' το Παντόλσκ» ανεβαίνει για δεύτερο χρόνο από το Εθνικό Θέατρο, εφέτος στο θέατρο «Κιβωτός» όπως είχε ανακοινώσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΕΘ, Γιάννης Μόσχος, κατά τη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του καλλιτεχνικού προγράμματος του ΕΘ για τη σεζόν 2023-2024.
Εκτός από τη σκηνοθεσία, ο Γιώργος Κουτλής υπογράφει τη μετάφραση και τη δραματουργική επεξεργασία. Σύμβουλος επεξεργασίας ο Βασίλης Μαγουλιώτης, τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελείται ο Πάρις Μέξης, την κινησιολογία ο Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, η μουσική είναι του Παναγιώτη Μανουηλίδη, τους φωτισμούς σχεδίασε ο Αλέκος Αναστασίου.
Παίζουν οι Θανάσης Δόβρης, Ελένη Κουτσιούμπα, Παναγιώτης Μανουηλίδης, Άρης Μπαλής, Αλέξανδρος Σιάτρας και Γιλμάζ Χουσμέν.
Η παράσταση προτείνεται για θεατές άνω των 12 ετών.
Θέατρο «Κιβωτός», Πειραιώς 115. Hμέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή στις 21:00, Σάββατο στις 18.00 & 21:00 και Κυριακή στις 19:00.
Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr και στο 210.7234567 (με χρήση πιστωτικής-χρεωστικής κάρτας). Πληροφορίες: Ταμεία κτηρίου Τσίλλερ (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24), τηλ. 210.5288170-171
