Όσοι έχουν την τύχη να γνωρίζουν τον Στέφανο Δασκαλάκη και να τον ακούνε να μιλά για ζωγραφική, έχουν βγει πολλαπλά κερδισμένοι. Ο δημιουργός δεν διδάσκει μόνο με το έργο του, αλλά και με τον τρόπο που θα σου μιλήσει γι’ αυτό. Και το κάνει, όχι δίνοντας απαντήσεις – βεβαιότητες, αλλά βάζοντας στο τραπέζι ερωτήματα που δεν έχεις καν υποψιαστεί. Τύχη αγαθή έφερε τον Δασκαλάκη νεαρό στα χρόνια, με χνούδι μάλλον παρά με φτερά, στο σπίτι που λειτουργεί σήμερα ως μουσείο Τσαρούχη στο Μαρούσι. Λίγους μήνες μετά το καλοκαίρι του ’80, οι δύο τους συναντήθηκαν τυχαία στο Παρίσι και από τότε ξεκίνησε μια γόνιμη θητεία, καθώς ο Στέφανος εργάστηκε στο ατελιέ του Δασκάλου ως βοηθός.
«Εκείνο που εγώ έκανα συχνά ήταν να μεγενθύνω τα σχέδια. Άλλες φορές του τύπωνα το τελικό σχέδιο επάνω στο μουσαμά, έκανα τους προπλασμούς και κάτι άλλο σημαντικό: ο Τσαρούχης προετοίμαζε τα χρώματα. Ας πούμε, έκανε ένα πορτρέτο και κατόπιν έπαιρνε τις γκάμες -τα χρώματα και τα έβαζε σε σωληνάρια για τα χρησιμοποιήσει σε επόμενα έργα. Έλεγε μάλιστα ότι ήθελε να οργανώσει το εργαστήριό του όπως ο Ρούμπενς» μεταφέρω από παλιά μας συνέντευξη.
»… Στον Τσαρούχη λοιπόν έφτιαχνα αυτά τα χρώματα. Με έπαιρνε στο τηλέφωνο ζητώντας μου να του αγοράσω από το Παρίσι δύο σωληνάρια κι εγώ έπαιρνα το τρένο κι έκανα ένα ταξίδι περίπου μιας ώρας (σημ. ο Γιάννης Τσαρούχης ζούσε στο προάστιο του Παρισιού Villeneuve des Sablons, όπου ζωγράφιζε από το 1967 έως το 1982). Κοιμόμουν εκεί το βράδυ σε ένα ράντσο μέσα στο εργαστήριο. Ζωγράφιζε, κυρίως, στο χωριό γιατί στο Παρίσι είχε μόνο ένα μικρό δωμάτιο όπου έκανε σχέδια, παστέλ. Μού χε δώσει και μένα ένα σχέδιο και δυο παστέλ πού 'χε φτιάξει σε αυτό το δωματιάκι, τα δύο με το πρόσωπό μου.
»Του πόζαρα, αλλά η ''καριέρα'' μου ήταν πολύ σύντομη. Δεν ήμουν ο τύπος του, άσε που ήμουν πολύ αδύνατος τότε. Μου είχε πει χαρακτηριστικά, όταν είδε πως δεν πάει το πράγμα, ''εσύ θα έπρεπε να ποζάρεις σε έργο για κανένα ποιητή''. Ήταν ένας ευγενικός τρόπος να μου δείξει ότι αυτό δεν έχει συνέχεια. Αλλά παρ′ όλα αυτά, μου είχε κάνει και κάποια σχέδια στο Μαρούσι που δεν τα έχω ξαναδεί από τότε. Φαντάζομαι θα υπάρχουν στο ίδρυμα. Κι ακόμη, μου έχει κάνει ένα πορτρέτο με λάδι –είναι στο βιβλίο του– κι ένα άλλο που είμαι με φτερά πεταλούδας και ίπταμαι στα σύννεφα πάνω από την Κέρκυρα».
Σχέδιο του Γιάννη Τσαρούχη
Πώς ήταν σαν άνθρωπος ο Τσαρούχης; τον ρωτώ. «Ήταν πολύ χαριτωμένος με παιγνιώδη χαρακτήρα. Ο Τσαρούχης δεν είχε καμία σοβαροφάνεια κι αγαπούσε να λέει ιστορίες από τη ζωή του. Δεν είχε κάποιο αυστηρό πρόγραμμα. Δεν ξέρω πως να το πω, αλλά ήταν μια ύπαρξη που δεν είχε την έννοια της πειθαρχίας ούτε τίποτε το μοναστικό όπως, ίσως, νομίζουνε πολλοί.
»Και πιστεύω ότι η ομορφιά, η αξία της ζωγραφικής του, είναι αυτό: ο Τσαρούχης ήταν κάτι πηγαίο. Ας πούμε, σε αντίθεση με τον Γκίκα ο οποίος ήταν ένας ζωγράφος –σπουδαίος βέβαια–, αλλά ζωγράφος υψηλής αισθητικής. Ο Τσαρούχης δεν ήταν καθόλου αυτό, που είχε και την αληθινή υψηλή αισθητική, αλλά που την έφτανε μέσα από μία πολύ ουσιαστική σχέση με τα πράγματα, με το παρόν, τους ανθρώπους. Γι’ αυτό, πιστεύω, είναι ο μεγαλύτερος απ’ όλους.
»Θυμάμαι, ας πούμε, τον ρώταγα για τη χρυσή τομή και μιλούσε με περιπαιχτικό τρόπο για όσους κάθονται και προσπαθούν να οργανώσουνε σοφά τα έργο τους. Εκείνος δεν το οργάνωνε σοφά, μα το έκανε με αλήθεια, με πραγματική σχέση με τον κόσμο, με βαθύ αίσθημα. Αυτό βέβαια είναι έξω από πρόγραμμα, θεωρία, ακόμη κι από κουλτούρα, τολμώ να πω. Η ζωγραφική είναι κάτι πιο πολύ από καλλιέργεια. Η ζωγραφική του Γκίκα είναι πολύ σπουδαία, όμως σταματά κάπου γιατί είναι ζωγραφική ενός πολύ καλλιεργημένου ανθρώπου. Του Τσαρούχη ήταν ενός ανθρώπου που αγαπούσε πολύ τη ζωή. Κι αυτή ήταν η μεγάλη αξία της ζωγραφικής του».
Ο ίδιος ο Τσαρούχης που έβαλε τις βάσεις για το ταξίδι του Δασκαλάκη στη ζωγραφική, γράφει το 1982 στην πρώτη του ατομική: «Νομίζω ότι είσαι σε ένα δρόμο καλό, γιατί προσπαθείς να δεις και εργάζεσαι για να αποδώσεις ό,τι βλέπεις σεβόμενος τους κανόνες της Ζωγραφικής τέχνης, που υπάρχουν από πολλούς αιώνες και ελπίζω να εξακολουθήσουν να υπάρχουν για το καλό του ανθρώπου».
Σχέδιο του Γιάννη Τσαρούχη με ιδιόχειρη αφιέρωση στο Στέφανο Δασκαλάκη
Για τον τρόπο και το «δίδαγμα» του Τσαρούχη στην ελληνική τέχνη θα μιλήσει ο Στέφανος Δασκαλάκης το Σάββατο 13 Απριλίου, στο πλαίσιο της έκθεσης που φιλοξενεί το Ίδρυμα με τίτλο «Ήμουν και έμεινα ένας ερευνητής και ένας μαθητής» (Πλουτάρχου 28, Μαρούσι)
Απαραίτητη η κράτηση θέσης στο τηλ.: 210 8062636
Κεντρική φωτ.: Ο Στέφανος Δασκαλάκης στο εργαστήριό του @Γιώργος Μυλωνάς
