Σημαντικό μερίδιο στην ανάδειξη του εγχώριου εικαστικού πλούτου έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Δεν είναι μόνο οι καλλιτεχνικές εκδόσεις και τα λευκώματα υψηλής αισθητικής που παράγει. Είναι που έχει ανοίξει τους χώρους της στο σύγχρονο ΚΠΙΣΝ, παρουσιάζοντας εκθέσεις που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τις αντίστοιχες στα μεγάλα μουσεία του κόσμου. Την περασμένη Παρασκευή (15/12), φιλότεχνοι, συλλέκτες, καλλιτέχνες και φίλοι ανέβηκαν στον τέταρτο όροφο της ΕΒΕ για να βρεθούν στο εικαστικό πανόραμα του Μάρκου Καμπάνη.
Ο ζωγράφος κρατά άσβεστη την αγάπη του για τα πιο απλά, τα πιο ταπεινά – μια ελιά, μια σκήτη, ένα παλιό βιομηχανικό κτίριο – και κατορθώνει όσο λίγοι, με σεβασμό στην παράδοση, να τους προσδώσει την ομορφιά και την ευαισθησία της προσωπικής του γραφής.
Το βάπτισμά του στην τέχνη παρουσιάζει τούτο το παράδοξο: ενώ σπούδασε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της σύγχρονης εικαστικής σκηνής, το Σεντ Μάρτινς του Λονδίνου, γυρίζοντας στην Ελλάδα, μπήκε σε μια συνειδητή και επίμονη πορεία αναζήτησης της παράδοσης στο Άγιον Όρος. Εκεί, η προσέγγισή του δεν είχε να κάνει με την απορία του επισκέπτη-τουρίστα, αλλά με την πνευματική αναζήτηση του δημιουργού. Έκτοτε, ακολούθησαν πολλά ταξίδια και το αποτέλεσμα αυτής της μακράς θητείας παρουσιάστηκε σε ατομική έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, με τίτλο «Ζωγραφίζοντας στο Άγιον Όρος» (2010).
Ζωγραφική, σχέδια, χαρακτικά, φωτογραφικές αναπαραγωγές τοιχογραφιών έχουν ως πηγή έμπνευσης τον Άθωνα και τη μοναστική του πολιτεία. Η προσήλωση του Καμπάνη στη σημασία της φόρμας ως καθαρή πλαστική αξία βρήκε στο φυσικό και αρχιτεκτονικό πλούτο του Όρους το κατάλληλο έδαφος για να αποδώσει την αθωνική πολιτεία, είτε μέσα από τις οξείες αντιθέσεις του άσπρου-μαύρου στη χαρακτική, είτε μέσα από τις πλούσιες εναλλαγές του χρώματος στη ζωγραφική. Αυτή η θητεία έδωσε στα επόμενα χρόνια μια εκτεταμένη παραγωγή σε ποικίλα μέσα.
Λήψη από την έκθεση του Μάρκου Καμπάνη στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Στη νέα αφιερωματική έκθεση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, τον επισκέπτη υποδέχεται μια σειρά έργων ζωγραφισμένα ένα κάθε μέρα κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς (Μάιος 2012-Μάιος 2013). Με την ίδια ασκητική αφοσίωση, ο Καμπάνης επιχειρεί στην ενότητα με τίτλο «365» μία καταβύθιση σε όσα τον περιβάλλουν, καλύτερα σε αυτά που τον συν-κρατούν.
Το νήμα που συνδέει τα έργα, δεν είναι η ανάγκη μιας καταγραφής ημερολογιακής, εν είδει χρονογραφήματος· είναι το βλέμμα του ίδιου του δημιουργού, γύρω του και μέσα του. Χωρίς θεματικό ή στυλιστικό περιορισμό, αλλά με μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων όσο και τεχνικών ο δημιουργός μας δίνει ένα σύνολο από σχέδια, ακρυλικά, τοιχογραφίες, μονοτυπίες και ψηφιακές εκτυπώσεις κ.α. Πινέλα, κόλλες, μολύβια, χρώματα, τσιμέντο, κοπίδια, ακόμη και οι προβολείς που ρίχνουν φως στο τελάρο του, όλα αποκτούν αξία ζωγραφική και μας τοποθετούν σε έναν καινούργιο, καθαγιασμένο χώρο.
Εκεί μέσα βλέπουμε τους «δικούς» του, άλλοτε πρόσωπα οικεία, άλλοτε μορφές γνωστές που αποτελούν μέρος μιας ιδιότυπης παρέας: από τον Μπαχ, τον Βέρντι και την Κάλλας ως τον Βαμβακάρη και τη Μαρίκα Νίνου, και από τους «δασκάλους» Τσαρούχη, Χαλεπά και Παπαλουκά –που ο Καμπάνης μας γνώρισε στην έκδοση «Θητεία στον Άθω» κι αργότερα στην έκθεση των σχεδίων του που επιμελήθηκε στο ΜΙΕΤ - ως τον ομότεχνο, συμφοιτητή από τα χρόνια της σπουδής, Γιώργο Χατζημιχάλη. Εμφανίζονται ακόμη μεγάλοι των γραμμάτων μας, όπως ο Καβάφης και ο Παπαδιαμάντης, ενώ ανάμεσά τους ξεχωρίζει για τη δίσημη μορφή του ο Εμπειρίκος (λεπτομέρεια του έργου κοσμεί την αφιερωματική έκδοση της ΕΒΕ στον Καμπάνη σε επιμέλεια Σταύρου Ζουμπουλάκη).
Λήψη από την έκθεση του Μάρκου Καμπάνη στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Αν και η θεματογραφία της δουλειάς του Μ.Κ. δεν είναι κατά βάση ανθρωποκεντρική, ο καλλιτέχνης αποδίδει εκ του φυσικού πορτρέτα δημιουργών, με μια ιερότητα. Δίπλα σ’ αυτές τις «αγιογραφίες» δε ξενίζουν εικόνες της παράδοσης· το πρόσωπο ενός αγίου, ένας άγγελος, μία Γέννηση, μάρτυρες της μακρόχρονης θητείας του Καμπάνη στην εικονογραφία.
Όπως ο Σπύρος Παπαλουκάς, έτσι και ο Μάρκος Καμπάνης ανήκει στη χορεία των δημιουργών, όπου η βαθιά αφομοίωση των χαρακτηριστικών της βυζαντινής τέχνης εκφράζεται σε ένα εικαστικό ιδίωμα προσωπικό. Στο έργο του Καμπάνη δεν υπάρχουν εξωτερικά βυζαντινίζοντα στοιχεία, αλλά μια οργανική σχέση με αυτή τη μεγάλη παράδοση.
Για το πολύπτυχο έργο του δημιουργού μίλησε ο υπουργός Παιδείας, που έκανε την τιμή να παρευρεθεί στα εγκαίνια της έκθεσης. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης πέρασε το κατώφλι της ΕΒΕ και, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε: «Είχα τη χαρά να χαιρετίσω τα εγκαίνια της αναδρομικής έκθεσης για το έργο του Μάρκου Καμπάνη της περιόδου 1990-2020, μια σπουδαία συνεισφορά που αντηχεί την πίστη ότι το ελληνικό γίνεται οικουμενικό και διαχρονικό όταν είναι απέριττο και αληθινό».
Κυριάκος Πιερρακάκης και Μάρκος Καμπάνης
Η έκθεση θα διαρκέσει έως 18 Φεβρουαρίου 2024. Αίθριο 4ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, ΚΠΙΣΝ. Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα -Κυριακή, 09:30 – 20:00. Είσοδος ελεύθερη
