Μια μεγάλη έκδοση για τους Σεφαραδίτες, από την Καρίνα Λάμψα και τον Ιακώβ Σιμπή, πρόκειται να παρουσιαστεί στην Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία (12/2). Το βιβλίο με τίτλο «Σεφαραδίτες 1492-1932 – Από την Ισπανία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ελληνική Θεσσαλονίκη» (εκδ. Καπόν) καλύπτει τέσσερεις πολυκύμαντους αιώνες ιστορίας των ισπανόφωνων Εβραίων με έμφαση στη μεγάλη σεφαραδίτικη κοινότητα της Θεσσαλονίκης.
Σεφαραδίτες αποκαλούνται τα μέλη της εβραϊκής ομάδας, η οποία προσδιορίζεται σε αντιδιαστολή με τους «Ασκενάζι» από την Ανατολική Ευρώπη ή τους ελληνόφωνους «Ρωμανιότες» που είχαν εγκατασταθεί στην Ελλάδα από τους ελληνιστικούς χρόνους σε πολλές ελληνικές πόλεις, από τη Χαλκίδα και τα Ιωάννινα μέχρι την Κόρινθο και την Κρήτη. Η ονομασία «Σεφεράδ» αποτελεί την παλιά βιβλική ονομασία της εβραϊκής γλώσσας για την Ισπανία. Στα τέλη του 15ου αιώνα, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι που αρνήθηκαν να προσηλυτιστούν στον χριστιανισμό απελάθηκαν από την Ιβηρική, αφήνοντας πίσω τους ένα θαυμαστό παρελθόν.
Μετά από πολλές περιπέτειες, οι περισσότεροι κατέφυγαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου με την τεχνογνωσία τους και τον πολιτισμό τους, οικοδόμησαν μια νέα ζωή. Εγκαταστάθηκαν στις μεγάλες πόλεις-λιμάνια, ίδρυσαν δεκάδες κοινότητες με προχωρημένη μορφή αυτονομίας και διέπρεψαν στην ιατρική, τη διπλωματία και το διεθνές εμπόριο. Ειδικότερα, η κοινότητα της Θεσσαλονίκης αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς, γνώρισε ημέρες δόξας, και η αίγλη της ως «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων».
H βίλα Αλλατίνι χτίστηκε το 1898, σε σχέδια Βιταλιάνο Πoζέλι, ως εξοχική κατοικία της ιταλο-εβραϊκής οικογένειας Αλλατίνι. Σήμερα, στεγάζει υπηρεσίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Φωτογραφία Γιώργη Γερόλυμπου
Αρχές του 1943 η έλευση των απεσταλμένων του Αϊχμαν Dieter Wisliceny και Alois Brunner, σηματοδότησε την αρχή του δράματος για τη μακραίωνη εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Ύστερα από την κατάσχεση των εβραϊκών περιουσιών «υπέρ του ελληνικού Δημοσίου» (και συχνά πλιάτσικο από Γερμανούς αλλά και Έλληνες συνεργάτες), μετά τον στιγματισμό με το κίτρινο αστέρι και τον περιορισμό τους σε γκέτο, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων της γερμανοκρατούμενης Μακεδονίας μεταφέρθηκαν βίαια στο Άουσβιτς. Εκεί, οι περισσότεροι από αυτούς βρήκαν τραγικό θάνατο.
Στην Kατοχή, το Νοσοκομείο Χιρς κάλυπτε τις ανάγκες του γερμανικού στρατού. Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε από αγγλικές στρατιωτικές μονάδες και στη συνέχεια από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Σήμερα, αποτελεί ένα από τα κτίρια του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης
Οι δύο συγγραφείς επιχειρούν έναν ανάπλου στη σεφαραδίτικη ιστορία μέσα από σπάνια βιβλία και πηγές κυρίως εβραϊκές και τουρκικές (μεταφρασμένες σε ευρωπαϊκή γλώσσα), ενώ κατέφυγαν και στη ραβινική γραμματεία για να συλλέξουν επιπλέον στοιχεία. Τα κομμάτια του παζλ στην ιστοριογραφία συμπληρώνουν λογοτεχνικές πηγές, συγγράμματα, σύντομα χρονικά και περιγραφές Εβραίων ταξιδιωτών. Πρόκειται για σημαντική τεκμηρίωση που συγκέντρωσε διάσπαρτες «ψηφίδες», ώστε να σχηματιστεί μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την ακμάζουσα κοινότητα της Θεσσαλονίκης, το επίπεδο ζωής, τις ασχολίες, τον πολιτισμό τους.
Εκτός από τους συγγραφείς, για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Γιώργος Καλαντζής (Γεν. Γραμματέας Θρησκευμάτων του ΥΠΑΙΘΑ) και η Αριέλλα Ασέρ (ψυχαναλύτρια), ενώ χαιρετισμό θα απευθύνουν ο Μίκης Μοδιάνο (Πρόεδρος του Εβραϊκού Μουσείου) και η Ραχήλ Καπόν που υπογράφει ακόμη μια θαυμαστή έκδοση. Στη σεφαραδίτικη μουσική παράδοση θα ταξιδέψει το κοινό η φωνή της Σαβίνας Γιαννάτου. Την εκδήλωση συντονίζει η δημοσιογράφος – συγγραφέας Κατερίνα Οικονομάκου, που έκανε γνωστή την ιστορία του γεννημένου στη Θεσσαλονίκη σεφαραδίτη Εστρόγκο Ναχάμα με το βιβλίο «Ο τραγουδιστής του Άουσβιτς».
Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία (Πανεπιστημίου 22), Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου 2024 στις 18.30. Προεπισκόπηση του βιβλίου μπορείτε να δείτε εδώ.
Κεντρική φωτ.: Ο μύλος Αλλατίνι ιδρύθηκε το 1897. Το 1912 δημιουργήθηκε αρτοποιείο που παρήγαγε 80.000 οκάδες ψωμιού τη μέρα. Καρτ ποστάλ.
