«Βλέπουμε με το στόμα και μιλάμε με τα μάτια», είχε αναφέρει σε μία από τις πανεπιστημιακές διαλέξεις της η καθηγήτρια Μυρτώ Ρήγου επικεντρωμένη στην επικοινωνία στην οποία εμπεριέχεται κι ο λόγος, η γλώσσα. «Βλέπουμε» συνεπώς με τη γλώσσα, το λόγο και τις λέξεις – για να χρησιμοποιήσω το ρήμα που είχε χρησιμοποιήσει– καθώς με τις λέξεις εκφράζουμε στην προφορική και γραπτή μορφή της γλώσσας όλα όσα αφορούν σε κάθε χρόνο: παρελθόν, παρόν και μέλλον.
Σαν ένα κουβάρι που ξετυλίγεται η γλώσσα: η κλωστή του η διάδοσή της και σε αυτή την κλωστή περιλαμβάνονται τα κείμενα –ποιητικά και μη– από την αρχαιότητα έως τις ημέρες μας· καθώς και μέσα από τα κείμενα εκείνα ξεκίνησε η γραπτή μορφή διάδοσης της γλώσσας, και όσο διαδίδεται θα εξακολουθεί να υπάρχει και μαζί με αυτήν ο πολιτισμός της χώρας.
Αδιαμφισβήτητη ταυτότητα της προσωπικότητας και του ψυχισμού μας οι λέξεις μας· οι λέξεις που επιλέγουμε να μιλήσουμε ή να γράψουμε μας συστήνουν στους γύρω μας, καθώς και στο αναγνωστικό κοινό που δεν γνωρίζουμε αλλά έχει «κρατηθεί» από τις λέξεις μας και αναμένει το επόμενο κείμενό μας. Μία τρόπον τινά αλληλογραφία δίχως ρητή απάντηση, κι αυτή η προσμονή –της ανάγνωσης του επόμενου– αποτελεί ένα παράδειγμα της γοητείας που μπορεί να προκαλέσει ένα άρτιο κείμενο· κι ένα τέτοιο άρτιο κείμενο μπορεί να λεχθεί ότι είναι κι αυτό ένα έργο τέχνης. Κι έχει γίνει τέτοιο με τη σωστή φροντίδα των λέξεων. Ορισμένες φορές θαρρείς πως οι λέξεις έχουν δεχθεί παρακάλια για να μπουν στη σωστή σειρά δημιουργώντας τη δική τους μουσικότητα.
Εστιάζω στις λέξεις διότι είναι μέρος του πολιτισμού καθενός από εμάς ως οντότητα, κι οι λέξεις έχουν την εξουσία να δείξουν τρυφερότητα και αποδοχή, να μεταβάλλουν τη διάθεσή μας. Σαν οι λέξεις «βανδαλίζονται» λόγω του τρόπου που χρησιμοποιούνται, «βανδαλίζουν» κι εκείνες: μπορούν να γίνουν λόγος επιθετικός και να «τρυπήσουν» πρόσωπα, ακόμη και βίαιος λόγος συνοδευόμενες από αντίστοιχες πράξεις.
Οι λέξεις, η γλώσσα, έχουν υμνηθεί με κορωνίδα όλων των τεχνών την Ποίηση. «Μήγαρις άλλο έχω στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» είχε γράψει ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός (1798-1857). «Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική· το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου. […]/ Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη. […]/ Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα πρώτα Δόξα Σοι! […] Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!» είχε γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) στο «Άξιον Εστί».
Οδυσσέας Ελύτης. Πηγή φωτ.: Eurokinissi
Παραφράζω τον τίτλο: «άξια εστί» η ποίηση του Ελύτη, όχι μόνο για το περιεχόμενο των ποιητικών του έργων και την ψυχική ανάταση που προσφέρει στους αναγνώστες, αλλά και για τη φροντίδα με την οποία χρησιμοποίησε την ελληνική γλώσσα συνεχίζοντας μέσω της ποιητικής δημιουργίας τη διάδοσή της ανά τον κόσμο.
Με τη χρήση αυτής της γλώσσας γράφεται το παρόν κείμενο, και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας που έχει καθιερωθεί να τιμάται κάθε χρόνο στις 9 Φεβρουαρίου. Παρότι η ελληνική γλώσσα έχει τις απαρχές της εδώ και χιλιάδες χρόνια, η καθιέρωση μιας παγκόσμιας ημέρας αφιερωμένη σε αυτή, θεσμοθετήθηκε μόλις το 2017, με κοινή απόφαση (ΦΕΚ της 24ης Απριλίου 2017, αρ. 1384) των Υπουργών Εσωτερικών, Εξωτερικών και Παιδείας της Ελλάδας.
Το σχέδιο νόμου έφερε τον τίτλο «Καθιέρωση Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνοφωνίας και Ελληνικού Πολιτισμού» με προτεινόμενη ημέρα την 20ή Μαΐου, ημέρα γέννησης του Σωκράτη. Με κοινή υπουργική απόφαση επελέγη τελικά η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα θανάτου του εθνικού μας ποιητή, Διονυσίου Σολωμού (1798-1857). Την ημέρα αυτή πραγματοποιούνται εκδηλώσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ελλάδα και πανεπιστημιακά τμήματα ελληνικής γλώσσας σε όλο το κόσμο.
Δίνεται έτσι και επίσημα η αφορμή για σκέψη και συζήτηση –εντός ή εκτός εκδηλώσεων– για την ανάδειξη του πλούτου και τη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας, την πορεία της ανά τους αιώνες και του ρόλου που διαδραμάτισε μέσω της οικουμενικής συνεισφοράς της στον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Ακόμη, για τις ιδιομορφίες της, την απλοποίησή της, κατά πόσον τη χρησιμοποιούμε στη μεταξύ μας ανθρώπινη επικοινωνία και με ποιον τρόπο, πώς αισθανόμαστε όταν διαβάζουμε ένα κείμενο σε παραλλαγές της γλώσσας μας, καθώς και στους κατά τόπους και χρόνους «βανδαλισμούς» της με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πνευματικό μας πλούτο ως άτομα, κοινωνία και έθνος.
Κεντρική φωτ.: Αρχαία ελληνική γλώσσα σε πλάκα σε ναό της Εφέσου. Πηγή φωτ.: Shutterstock
