Οι κλειστές κόκκινες κουρτίνες δίνουν στο κοινό μια αρχική αίσθηση μυστηρίου προτού η παράσταση ξεκινήσει. Στις περιπτώσεις δε, που το θέατρο έχει επιλέξει ή ο χώρος του είναι διαρθρωμένος έτσι ώστε το σκηνικό να αποκαλύπτεται πριν από την έναρξη της παράστασης, δίνει στο κοινό μια γεύση κάνοντάς το να διερωτάται ή να ανιχνεύει στοιχεία ανάλογα με την υπόθεση του έργου.
Η σιωπή μετά το τρίτο κουδούνι σπα από τον βηματισμό ενός ή περισσότερων μελών του θιάσου επί σκηνής, από μία φράση που αρθρώνεται. Και όσοι βρισκόμαστε στην αίθουσα ξέρουμε ότι μπροστά μας εκτυλίσσεται μια δημιουργία. Ενίοτε με τρόπο ώστε το κοινό να «βουτήξει» στην υπόθεση, ενίοτε όχι πετυχημένα, ενίοτε το παροτρύνει να προχωρήσει τη σκέψη του.
Διερωτόμαστε τη διαδικασία κατά την οποία τα μέλη του θιάσου απεκδύονται της πραγματικής τους ταυτότητας και υιοθετούν εκείνη των χαρακτήρων της παράστασης.
Και εάν υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο «τρυπώνουμε» στις θεατρικές αίθουσες αφήνοντας κι εμείς στην είσοδό του οτιδήποτε θα μπορούσε να μας εμποδίσει να βυθιστούμε στο έργο, είναι διότι το θέατρο εστιάζει στον άνθρωπο και στα στοιχειώδη της ζωής. Τον καλεί σε έναν εσωτερικό διάλογο, ανάλογα δε με το είδος του θεατρικού έργου (λ.χ. δράμα, κοινωνικό, κωμωδία) και την υπόθεση, προκαλεί αντίστοιχα συναισθήματα.
Πρόκειται για έναν νέο κόσμο επί σκηνής, ιστορίες παράλληλες με την πραγματικότητα έξω από τις θεατρικές αίθουσες.
Τι είναι λοιπόν το θέατρο και ποιος ο ρόλος των ηθοποιών; Αυτά θίγει – μεταξύ άλλων – στο μήνυμά της για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου η Αιγύπτια ηθοποιός Σαμίχα Αγιούμπ (γενν. 1932).
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας αυτής ημέρας καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου (Δ.Ι.Θ.), να γίνεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου. Κάθε χρόνο, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Δ.Ι.Θ. επιλέγει μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου από μια χώρα-μέλος για να γράψει το μήνυμα, το οποίο διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα Μ.Μ.Ε σε όλον τον κόσμο.
Κατά καιρούς μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου έχουν γράψει οι Ζαν Κοκτώ, Άρθουρ Μίλλερ, Λώρενς Ολίβιε, Ζαν Λουί Μπαρώ, Πήτερ Μπρουκ, Πάμπλο Νερούδα, Ευγένιος Ιονέσκο, Λουκίνο Βισκόντι, Μάρτιν Έσλιν, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Αριάν Μνουσκίν, Ρομπέρ Λεπάζ, Αουγκούστο Μποάλ, Τζούντι Ντεντς, Τζον Μάλκοβιτς, Ντάριο Φο κ.ά.
Το μήνυμα της Αιγύπτιας ηθοποιού Σαμίχα Αγιούμπ
Στο θέατρο που έχει τη δύναμη να μας υπενθυμίσει εκείνα τα οποία μας προσφέρουν μια σταθερότητα στην αστάθεια της εποχής μας, μια αστάθεια που έχει προκληθεί από τις συγκρούσεις, τον πόλεμο και τις φυσικές καταστροφές, αναφέρεται η Σαμίζα Αγιούμπ η οποία επελέγη εφέτος να γράψει το σχετικό μήνυμα.
Η Αγιούμπ χαρακτηρίζει το θέατρο ως μια «καθαρά ανθρώπινη πράξη που βασίζεται στην πραγματική ουσία της ανθρωπότητας, που είναι η ζωή, τονίζοντας ότι αυτό που οι ηθοποιοί κάνουν «επί σκηνής είναι η ίδια η πράξη της ζωής».
«Αποστολή μας, εμάς των ανθρώπων του θεάτρου, των λαμπαδηφόρων του διαφωτισμού, από την πρώτη εμφάνιση του πρώτου ηθοποιού στην πρώτη σκηνή», υπογραμμίζει, είναι «να είμαστε στην πρώτη γραμμή ενάντια σε κάθε τι άσχημο, αιματηρό και απάνθρωπο».
Πηγή: Facebook / World Theatre Day
Ακολουθεί το μήνυμα της Σαμίζα Αγιούμπ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου:
Προς όλους τους φίλους μου, τους καλλιτέχνες του θεάτρου από όλο τον κόσμο,
Σας γράφω αυτό το Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου και όσο κι αν νιώθω συναισθηματικά φορτισμένη από την ευτυχία που σας μιλάω, κάθε ίνα της ύπαρξής μου τρέμει υπό το βάρος όσων υποφέρουμε όλοι μας – θεατρικοί και μη καλλιτέχνες – από τις εξοντωτικές πιέσεις και τα ανάμεικτα συναισθήματα μέσα στην κατάσταση του κόσμου σήμερα. Η αστάθεια είναι άμεσο αποτέλεσμα των όσων περνάει σήμερα ο κόσμος μας σε επίπεδο συγκρούσεων, πολέμων και φυσικών καταστροφών που έχουν ολέθριες συνέπειες όχι μόνο στον υλικό αλλά και στον πνευματικό μας κόσμο και τη ψυχική μας γαλήνη.
Σας απευθύνω τον λόγο σήμερα, ενώ έχω την αίσθηση ότι όλος ο κόσμος έχει γίνει σαν απομονωμένα νησιά ή σαν πλοία που δραπετεύουν μέσα σ’ έναν ομιχλώδη ορίζοντα, ανοίγοντας τα πανιά τους χωρίς καθοδήγηση, χωρίς να βλέπουν τίποτα στον ορίζοντα που να τα καθοδηγεί, και παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν ελπίζοντας να φτάσουν σ’ ένα ασφαλές λιμάνι μετά από τις μακρές περιπλανήσεις τους εν μέσω μιας φουρτουνιασμένης θάλασσας.
Ο κόσμος μας δεν ήταν ποτέ πιο στενά συνδεδεμένος από ό,τι σήμερα, αλλά ταυτόχρονα δεν ήταν ποτέ πιο δυσαρμονικός και πιο απομακρυσμένος από ό,τι σήμερα. Εδώ έγκειται το δραματικό παράδοξο που μας επιβάλλει ο σύγχρονος κόσμος μας.
Παρά τα όσα παρακολουθούμε όλοι μας όσον αφορά τη σύγκλιση στην κυκλοφορία των ειδήσεων και τις σύγχρονες επικοινωνίες που έσπασαν όλα τα εμπόδια των γεωγραφικών συνόρων, οι συγκρούσεις και οι εντάσεις που βιώνει ο κόσμος ξεπέρασαν τα όρια της λογικής αντίληψης και δημιούργησαν, μέσα σε αυτή τη φαινομενική σύγκλιση, μια θεμελιώδη απόκλιση που μας απομακρύνει από την αληθινή ουσία της ανθρωπότητας στην απλούστερη μορφή της.
Πηγή: Shutterstock
Το θέατρο στην αρχική του μορφή είναι μια καθαρά ανθρώπινη πράξη που βασίζεται στην πραγματική ουσία της ανθρωπότητας, που είναι η ζωή. Όπως είπε και ο μεγάλος πρωτοπόρος, Κωνσταντίν Στανισλάφσκι, «Μην έρχεστε ποτέ στο θέατρο με λάσπη στα πόδια σας. Αφήστε τη σκόνη και τη βρωμιά σας έξω. Αφήστε τις μικρές σας ανησυχίες, τους καβγάδες, τα μικροπροβλήματα σας – όλα τα πράγματα που καταστρέφουν τη ζωή σας και αποσπούν την προσοχή σας από την τέχνη σας – μαζί με το παλτό σας στην πόρτα».
Όταν ανεβαίνουμε στη σκηνή, ανεβαίνουμε με μία μόνο ζωή μέσα μας, για ένα ανθρώπινο ον, αλλά αυτή η ζωή έχει τη σπουδαία ικανότητα να διαιρείται και να αναπαράγεται για να μετατρέπεται σε πολλές ζωές που μεταδίδουμε σ’ αυτόν τον κόσμο, ώστε να ζωντανέψει, να ανθίσει και να σκορπίσει το άρωμά της στους άλλους.
Αυτό που κάνουμε στον κόσμο του θεάτρου ως θεατρικοί συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, σκηνογράφοι, ποιητές, μουσικοί, χορογράφοι και τεχνικοί, όλοι μας ανεξαιρέτως, είναι μια πράξη δημιουργίας ζωής που δεν υπήρχε πριν ανέβουμε στη σκηνή. Αυτή η ζωή αξίζει ένα στοργικό χέρι να την κρατάει, ένα στοργικό στήθος να την αγκαλιάζει, μια ευγενική καρδιά να τη συμπονάει και ένα νηφάλιο μυαλό να της παρέχει τους λόγους που χρειάζεται για να συνεχίσει και να επιβιώσει.
Δεν υπερβάλλω όταν λέω ότι αυτό που κάνουμε επί σκηνής είναι η ίδια η πράξη της ζωής και η δημιουργία της από το τίποτα, σαν ένα πυρωμένο κάρβουνο που αστράφτει στο σκοτάδι, φωτίζοντας τη νύχτα και ζεσταίνοντας το κρύο της. Εμείς είμαστε αυτοί που δίνουν στη ζωή τη λάμψη της. Εμείς είμαστε αυτοί που την ενσαρκώνουμε. Εμείς είμαστε αυτοί που της δίνουμε ζωντάνια και νόημα. Και εμείς είμαστε αυτοί που παρέχουμε τους λόγους για να την κατανοήσουμε.
Είμαστε αυτοί που χρησιμοποιούμε το φως της τέχνης για να αντιμετωπίσουμε το σκοτάδι της άγνοιας και του εξτρεμισμού. Είμαστε αυτοί που αγκαλιάζουμε το δόγμα της ζωής, ώστε η ζωή να εξαπλωθεί σ’ αυτόν τον κόσμο. Γι’ αυτό προσπαθούμε, αφιερώνουμε χρόνο, χύνουμε ιδρώτα, δάκρυα, αίμα και δοκιμάζουμε το σθένος μας, ό,τι χρειάζεται να κάνουμε για να μεταδώσουμε αυτό το μεγαλόπνοο μήνυμα, υπερασπιζόμενοι τις αξίες της αλήθειας, της καλοσύνης και της ομορφιάς και πιστεύοντας πραγματικά ότι η ζωή αξίζει να τη ζεις.
Πηγή: Shutterstock
Σας απευθύνω τον λόγο σήμερα, όχι απλά για να μιλήσω, ούτε καν για να γιορτάσω τη μητέρα όλων των τεχνών, το θέατρο, σήμερα στην παγκόσμια ημέρα του, αλλά για να σας καλέσω να σταθούμε όλοι μαζί, χέρι με χέρι και ώμο με ώμο, να φωνάξουμε με όλη τη δύναμη της φωνής μας, όπως έχουμε μάθει στις σκηνές των θεάτρων μας, και να αφήσουμε τα λόγια μας να βγουν για να αφυπνίσουν τη συνείδηση ολόκληρου του κόσμου για να αναζητήσει μέσα σας τη χαμένη ουσία της ανθρωπότητας.
Τον ελεύθερο, ανεκτικό, στοργικό, συμπονετικό, ευγενικό και αποδεκτικό άνθρωπο. Και να σας επιτρέψει να απορρίψετε αυτή την άθλια εικόνα της βαρβαρότητας, του ρατσισμού, των αιματηρών συγκρούσεων, της μονομερούς σκέψης και του εξτρεμισμού.
Οι άνθρωποι περπατούν σε αυτή τη γη και κάτω από αυτόν τον ουρανό εδώ και χιλιάδες χρόνια και θα συνεχίσουν να περπατούν. Γι’ αυτό βγάλτε τα πόδια σας από τον βούρκο των πολέμων και των αιματηρών συγκρούσεων και αφήστε τα παπούτσια σας στην είσοδο της σκηνής.
Ίσως τότε η ανθρωπιά μας, που έχει θολώσει από την αμφιβολία, να ξαναγίνει απόλυτη βεβαιότητα που θα μας κάνει όλους πραγματικά ικανούς να είμαστε περήφανοι που είμαστε άνθρωποι και που είμαστε όλοι αδέλφια στην ανθρωπότητα.
Είναι αποστολή μας, εμάς των ανθρώπων του θεάτρου, των λαμπαδηφόρων του διαφωτισμού, από την πρώτη εμφάνιση του πρώτου ηθοποιού στην πρώτη σκηνή, να είμαστε στην πρώτη γραμμή ενάντια σε κάθε τι άσχημο, αιματηρό και απάνθρωπο. Τα αντιμετωπίζουμε με κάθε τι, όμορφο, αγνό και ανθρώπινο. Εμείς, και κανένας άλλος, έχουμε την ικανότητα να εξαπλώνουμε τη ζωή. Ας την εξαπλώσουμε μαζί, στο όνομα ενός κόσμου και μιας ανθρωπότητας.
Μετάφραση στα ελληνικά από την αγγλική μετάφραση του αραβικού πρωτότυπου: Γιόλα Κλείτου για το Κυπριακό Κέντρο Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ΚΚΔΙΘ)
