«Όλβιος όστις ιστορίης έσχε μάθησιν» έγραφε ο Ευριπίδης πολλούς αιώνες πριν. Ευτυχής όποιος έμαθε Ιστορία. Ο τραγικός ποιητής, όπως όλοι οι αληθινοί ποιητές, ήξερε πως το να μαθαίνεις Ιστορία είναι καίριο και κρίσιμο, αφού μόνο τότε υπάρχει περίπτωση να διδαχθείς από τα λάθη των προγόνων σου ή τα λάθη της ανθρωπότητας, και να μην τα ξανακάνεις. Και για να μπορείς, πάντοτε, να βγάζεις τα δικά σου συμπεράσματα, να επιλέγεις τους δρόμους που θα ακολουθήσεις.
Έκτη Ιουνίου χθες, μια πολύ μεγάλη μέρα για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. H απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων Ευρώπης και ΗΠΑ στη Νορμανδία. Το τέλος του πολέμου ξεκίνησε από την απόβαση αυτή, και συνεχίστηκε με τις συμμαχικές νίκες και με την προέλαση του Κόκκινου Στρατού από τα ανατολικά προς το Βερολίνο, το οποίο και τελικά κατέλαβε. Μια μέρα που τίποτα δεν λέει σε κανένα από τα νέα παιδιά. Ούτε τη διδάχτηκαν στο σχολείο ποτέ (όπως κι εμείς, μισόν αιώνα πριν, επίσης δεν την είχαμε διδαχτεί) ούτε και κάποιος τους μίλησε για την επέτειο.
Συγκλονιστικά γεγονότα μένουν έξω από τα βιβλία της Ιστορίας, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε ως κοινωνία κανένα από όσα σημάδεψαν κράτη και κοινωνίες και να μη βγάζουμε τα σωστά συμπεράσματα. Αν σωστά διδασκόταν, επί παραδείγματι, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τουλάχιστον στα κράτη που μετείχαν, δεν θα υπήρχαν σήμερα κινήματα νεοναζί. Θα είχαν παραδοθεί στη λήθη, ακόμα και στη χλεύη της Ιστορίας.
Αλλά, οι δικοί μας μαθητές, που πρέπει να μάθουν να παπαγαλίζουν ακόμα και το «και» από τα βιβλία της Ιστορίας, δεν είναι σε θέση να καταλάβουν πολλά. Με τον τρόπο που αυτά είναι γραμμένα, με τον τρόπο που γίνεται η εξέταση, με τον τρόπο που διδάσκονται, αν ο δάσκαλος δεν είναι Δάσκαλος.
Κι όμως, υπάρχουν και πράγματα που περνούν από το χέρι μας για τη μόρφωση και την επιμόρφωση των νεώτερων. Σχετίζονται με τη γνώση, με την ανάγνωση βιβλίων δηλαδή, καλογραμμένων, γεμάτων χυμούς και ενδιαφέρον για έναν νέο άνθρωπο. Πόσα βιβλία ιστορίας διαβάσατε φέτος; Κανένα φοβάμαι. Και κανένα βιβλίο γενικά. Όμως στα βιβλία κρύβεται ολόκληρη η σοφία της ανθρωπότητας, οι περιπέτειές της, κρύβεται το παρελθόν και η κατανόησή του, τα θεμέλια για το μέλλον μας.
Καλοκαιριάτικα, ούτε καν αυτό μπορεί να προτείνει κανείς. Αλλά υπάρχει μια πρόταση, η οποία μπορεί να είναι ελκυστική για τον καθένα. Να μάθουμε Ιστορία μέσω της Αρχαιολογίας. Η δεύτερη δεν είναι παρά η επιβεβαίωση της πρώτης. Ό,τι υπάρχει σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, έχει αποτυπωθεί και στα ιστορικά βιβλία. Ακόμα και στην αρχαία ελληνική μυθολογία, την τόσο αγαπητή παγκοσμίως.
Τα μουσεία μας, χάρη στον εκσυγχρονισμό τους από τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης, έχουν γίνει κι αυτά πόλοι γνώσης. Με διάφορους τρόπους, περιγραφές, σχόλια, και συχνά με ψηφιακές εργασίες, καθένας μπορεί να αντλήσει πολλά ερεθίσματα. Που θα βοηθήσουν στην περαιτέρω έρευνα για γνώση. Και πρόκειται για πολύ ελκυστικό υλικό: από σπουδαία έργα τέχνης της αρχαιότητας που έφτασαν μέχρι τις μέρες μας (αγάλματα, τοιχογραφίες κ.α.) μέχρι όπλα γνωστών πολέμων ή και πολεμιστών. Μέχρι, επίσης, ταπεινά κτερίσματα σε τάφους, παιδικά παιχνίδια και σκεύη καθημερινής χρήσης.
Λίγο να τα παρατηρήσουμε και με λίγη βοήθεια, θα μάθουμε πολλά και θα καταλάβουμε ακόμα περισσότερα για τους προγόνους μας. Αυτούς, που έλεγαν πάντοτε σε κάθε εισβολέα «Μολών λαβέ» με περηφάνεια, αλλά και με σεμνότητα.
Καλοκαίρι έχουμε. Και στις πόλεις να μείνουμε, και πάλι έχει ένα σωρό μουσεία και χώρους να δούμε. Και στις ακρογιαλιές, όλοι συνηθίζουμε να θυσιάζουμε λίγες ώρες για κάποιο τοπικό μουσείο. Ακόμα και στα διαβάσματά μας, τα καλοκαιρινά, λίγη ιστορία (ή και… μια σταγόνα ιστορίας, όπως τα βιβλία του Δημήτρη Καμπουράκη!) πάντοτε προσδίδει κάτι μοναδικό. Πώς θα σας φαινόταν να κάναμε αρχή από αυτό το καλοκαίρι;
