«Poor Things» (Γ. Λάνθιμος): Από την επιβολή στη χειραφέτηση

«Poor Things» (Γ. Λάνθιμος): Από την επιβολή στη χειραφέτηση

Νεκταρία Μαραγιάννη
29/12/2023 • 00:00
Πολιτισμός

«Ένας σωρός από όργανα χωρίς τη σπίθα τ’ ουρανού» για την οποία συντάσσεται καθημερινό διάγραμμα της ανάπτυξής της, παρατηρείται, πορεύεται με επιβαλλόμενους καθωσπρεπισμούς, καταφέρνει να διαφύγει του περιορισμένου κόσμου (και χώρου) που της δημιούργησαν και να γίνει ένα πλάσμα ελεύθερο και ανεξάρτητο διατηρώντας επίσης τα βλέμματα επάνω της. Αναφέρομαι στην Μπέλα Μπάξτερ (Έμμα Στόουν), την πρωταγωνίστρια της βραβευμένης με Χρυσό Λέοντα (Φεστιβάλ Βενετίας) και υποψήφιας για επτά Χρυσές Σφαίρες ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου, με τίτλο «Poor Things».

Τα ζητήματα δεν άπτονται μόνο στην πορεία από τον έλεγχο στη χειραφέτηση, στην εικαστικά άρτια ταινία την οποία ο σκηνοθέτης έχει χαρακτηρίσει ως «μια ιστορία αγάπης, ανακάλυψης και επιστημονικής αλήθειας», με την αγάπη να εκλαμβάνεται διαφορετικά από τα πρόσωπα. Λόγο κατέχει επίσης η θέση του άνδρα και της γυναίκας στην κοινωνία, η επιβολή και ο έλεγχος ως υποθάλπουσες μορφές βίας, η απέκδυση από τις προκαταλήψεις, και φυσικά, στοιχεία της «λανθιμικής» γραφής όπως η παρουσία του ζώου, η αντικατάσταση για καθετί φεύγει ή χάνεται, πλάνα από συγκεκριμένες γωνίες λήψης εξ ου και ορισμένες ερμηνείες που τείνουν να είναι κοφτές ασπαζόμενες την ειλικρίνεια. Όλα αυτά, εμπλουτισμένα με δόσεις χιούμορ.

Στοιχείο που συναντάται ως νέο στο «Poor Things» συγκριτικά με τις υπόλοιπες ταινίες του Λάνθιμου, είναι οι περισσότερες ερωτικές σκηνές και το γυμνό, με έμφαση στο βιβλίο όπου είναι βασισμένο. Πρόκειται για το ομότιτλο μυθιστόρημα (1992) του Σκωτσέζου συγγραφέα, Αλασντάιρ Γκρέι, το οποίο διασκευάστηκε για τη μεγάλη οθόνη από τον Τόνι ΜακΝαμάρα.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Γλασκώβη της βικτοριανής εποχής και ακολουθεί τη Μπέλα Μπάξτερ η οποία αυτοκτονεί για να ξεφύγει από τον βίαιο άνδρα της αλλά την επαναφέρει στη ζωή ο επιστήμονας, Γκόντγουιν Μπάξτερ (Γουίλεμ Νταφόε), αντικαθιστώντας τον εγκέφαλό της με εκείνον του αγέννητου παιδιού της.

Επιθυμώντας να μάθει τι εστί ζωή, η νυμφομανής Μπέλα το σκάει με τον Ντάνκαν, έναν δικηγόρο αμβλυμμένης ηθικής, και μαζί περιπλανιούνται στην Ευρώπη. Σε αυτό το ταξίδι η Μπέλα μαθαίνει τον εαυτό της και τον κόσμο γύρω της, χαίρεται αλλά και θλίβεται, προτάσσει τα θέλω της και μέσω αυτών δίνει το δικό της αγώνα για την ισοτιμία και την ελευθερία. Στη ζωή της, σταδιακά, εντάσσεται το βιβλίο και τη βλέπουμε όλο και πιο συχνά να διαβάζει.

Από την ταινία «Poor Things». Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)/  joe

Η εσωτερική αλλαγή σε αυτή της την πορεία καταγράφεται και στο βάδισμά της: από «απρόσεκτο» και παραπέμποντας στα πρώτα βήματα του παιδιού, καταλήγει σταθερό και δυναμικό καθώς καταφέρνει (συμβολικά) να σταθεί στα πόδια της. Ομοίως, οι φράσεις της: «κρατάς τη Μπέλα πολύ σφικτά», «πονάς τη Μπέλα», «μου κρύβεις τον ήλιο», «δεν είμαι έδαφός σου».

Η αλλαγή αντικατοπτρίζεται και εικαστικά, με την εναλλαγή του χρώματος από ασπρόμαυρο σε έγχρωμο καθώς, ζώντας και ανακαλύπτοντας, η Μπέλα βάζει χρώμα στη ζωή της. Η φωτογραφία είναι στα «συν», η πανδαισία χρωμάτων «χορταίνει» τον αμφιβληστροειδή συντροφεύοντάς τον στα 140’ που διαρκεί η ταινία.

Η χρωματική επιλογή συμβάλει στη δημιουργία ενός νέου κόσμου ιδωμένου από τα μάτια της Μπέλα. «Το ''Poor Things'' έχει να κάνει με τη δημιουργία ενός κόσμου. Δημιουργήσαμε έναν κόσμο για να τον κατοικήσει η Μπέλα, παραμορφωμένο και πειραγμένο μέσα από τη δική της ματιά. Γι' αυτό και επιλέξαμε να φτιάξουμε τα πάντα σε στούντιο, να προσθέσουμε μη ρεαλιστικά στοιχεία, είτε υπερβολικά, είτε πιο χαμηλότονα, να χρησιμοποιήσουμε ασπρόμαυρο και έγχρωμο. Η επιλογή έχει να κάνει με τον κόσμο κάθε ταινίας, αλλά και με την προσωπική μου οπτική και εξερεύνηση της σκηνοθεσίας και της φωτογραφίας», όπως είχε δηλώσει ο σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος στη συνέντευξη Τύπου για την ταινία του, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας.

Ο κόσμος που αναδύεται στην ταινία με παρέπεμψε –λόγω συγκεκριμένων στοιχείων– στην «Πεντάμορφη και το Τέρας». Μπέλα ονομάζεται κι η ηρωΐδα του μιούζικαλ της Disney την οποία στην αρχή το «Τέρας» προσπαθεί να την κρατήσει φυλακισμένη στον πύργο.

Υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις αυτής της «φυλακής» στο «Poor Things»: οι καθωσπρεπισμοί, η απαγόρευση κυκλοφορίας έξω από το σπίτι παρά μόνο με συνοδεία, οι πελώριες εξώπορτες από σίδερο, η «διαταγή» να της γίνει κλειτοριδεκτομή. Ενώ, η ισχύς του ιατρικού λόγου βγαίνει από τα χείλη της Μπέλα, αποκαλώντας τον Γκόντγουιν Μπάξτερ (σ.σ μία διαφορετική εκδοχή του Φρανκενστάιν), «Γκοντ». Προσδίδοντάς του, άθελά της, μία κάποια κυριότητα επάνω της, ενώ η επιλογή της να γίνει γιατρός συνάδει με την επιλογή της να έχει πλήρη κυριότητα στον εαυτό της.

«Διευρύνουμε τα όρια και πληρώνουμε το τίμημα, αλλά έτσι πρέπει να ζεις» αναφέρεται στην ταινία και θα μπορούσε να είναι το μότο της Μπέλα Μπάξτερ. Ο Λάνθιμος εξυψώνει την ηρωίδα του και ταυτόχρονα τη γυναίκα που τολμά να διαφύγει, να επιβάλει την ελεύθερη βούληση και να επιλέξει. Παράλληλα, ο σκηνοθέτης υπογραμμίζει τη μοναδικότητα της γυναικείας φύσης με διακριτική έμφαση στις μεταπτώσεις της.

Παρότι γραμμένο το 1992 και εκτυλισσόμενο στη βικτοριανή εποχή, το μυθιστόρημα καθίσταται σύγχρονο, ομοίως και η σκηνοθετική ματιά του Λάνθιμου.

Η ιδέα μεταφοράς του μυθιστορήματος στη μεγάλη οθόνη ξεκίνησε από νωρίς. Ο σκηνοθέτης είχε διαβάσει το μυθιστόρημα το 2011 και είχε λάβει την έγκριση του συγγραφέα για τη διασκευή του. Το σενάριο δουλευόταν παράλληλα με τα γυρίσματα του «The Favorite» και μετά την ολοκλήρωσή τους οπότε και η Έμμα Στόουν πληροφορήθηκε για την ιδέα του «Poor Things» και θέλησε να συμμετάσχει –η συμμετοχή της αφορά και στην παραγωγή της ταινίας από κοινού με τον Γιώργο Λάνθιμο.

Εκτός από την Έμμα Στόουν και τον Γουίλεμ Νταφόε, στην ταινία παίζουν οι Κάθριν Χάντερ, Τζέροντ Καρμάικλ, Κρίστοφερ Άμποτ, Μάργκαρετ Κουάλεϊ και Ραμού Γιούσεφ.

Η αφίσα της ταινίας. Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)/ 𝗣𝗼𝗼𝗿 𝗧𝗵𝗶𝗻𝗴𝘀 ᴿᴾ

Η ταινία «Poor Things» προβάλλεται στους κινηματογράφους από την 1η Ιανουαρίου 2024.

* Στις νέες ταινίες από τις 28/12 το ντοκιμαντέρ του Τζουζέπε Τορνατόρε με τίτλο «Ennio - The Maestro» για τη ζωή και το έργο του Ιταλού συνθέτη κινηματογραφικής μουσικής, καθώς και η ταινία δράσης με crime στοιχεία, «Άγραφος νόμος» του Ρόμπερτ Λόρενζ με κεντρiκό πρόσωπο έναν βετεράνο του πολέμου που ζει (1974) σε ένα απομακρυσμένο ιρλανδικό χωριό.