Ο ζωγράφος Γιώργος Σταθόπουλος δεν μοιάζει με τους συνομηλίκους του. Αγαπά να δουλεύει όπως παλιά και δεν αποζητά τα ταξίδια, παρά μόνο όταν είναι να δείξει τη δουλειά του έξω από την Αθήνα. Στην πραγματικότητα, έχει οργανώσει τη ζωή του έτσι που καθημερινά χαίρεται τη γυναίκα της ζωής του – τη ζωγραφική – και τους φίλους, συναδέλφους όποτε βρίσκονται στο εργαστήριο Χαρακτικής-Κορνιζών του Ηλία Κουβέλη.
Ο αγέραστος καλλιτέχνης είναι η ίδια η χαρά που γεννιέται με χρώμα. Κάθε του γραμμή, μια ανάσα εφήβου, κάθε του καμπύλη, το τραγούδι της μέρας που δεν τελειώνει. Οι μορφές του, ανάλαφρες, χορεύουν σε ουρανούς δικούς τους, σαν να ξέρουν πως η ζωή είναι απλώς μια γιορτή που ξεχνάμε να ζήσουμε. Και στους πίνακές του, η πόλη γελάει, ο έρωτας θριαμβεύει, κι εμείς, για λίγο, θυμόμαστε πώς μοιάζει η αληθινή ευτυχία.
Κι όμως, αυτός ο δημιουργός της χαράς ζωγράφισε την «κοπέλα από τη Μαριούπολη», το πιο αντιπολεμικό έργο Έλληνα καλλιτέχνη για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την πρώτη μέρα της ευρείας επίθεσης, οι ρωσικές δυνάμεις περικύκλωσαν την πόλη και ξεκίνησαν σφοδρούς βομβαρδισμούς. Η πολιορκία της Μαριούπολης διήρκεσε μέχρι τις 20 Μαΐου 2022, όταν οι τελευταίοι Ουκρανοί υπερασπιστές που είχαν καταφύγει στο εργοστάσιο Azovstal παραδόθηκαν, σηματοδοτώντας το τέλος της μάχης. Το δράμα των πολιορκούμενων θυμόμαστε στην οθόνη της τηλεόρασης. Ανάμεσά τους ένα κορίτσι πήρε το βιολί και έπαιξε επάνω στα χαλάσματα του σπιτιού του. Η σκηνή συγκλόνισε τον ζωγράφο και αποφάσισε να την κάνει σημαία μιας χώρας που μάχεται.
Γιώργος Σταθόπουλος, «Η κοπέλα από τη Μαριούπολη»
Στο έργο του Σταθόπουλου, η φωτιά κατατρώει την πόλη, τα κτίρια γέρνουν κάτω από το βάρος της καταστροφής. Ωστόσο στο κέντρο του χάους, μια κοπέλα, ντυμένη στα χρώματα της Ουκρανίας, δεν σταματά να παίζει το βιολί. Το σώμα της γίνεται ρυθμός, ο ήχος της αντίσταση, μια πράξη ήρεμης δύναμης απέναντι στη φρίκη. Το εχθρικό αεροπλάνο στον ουρανό δεν κυριαρχεί στο κάδρο· είναι η μουσική της κοπέλας που καθορίζει τον ρυθμό του βλέμματος.
Η τέχνη κατασκευάζεται και με υλικά της εποχής, ποτίζεται από το πνεύμα του καιρού της κι έτσι μας βοηθά στην κατανόησή της. Ο ζωγράφος νιώθει την ιστορικότητα των στιγμών, τι σημαίνει η εισβολή του Πούτιν που κατακαίει μια πόλη, αλλά δεν μπορεί να γκρεμίσει το φρόνημά της. Η μουσική ηχεί πιο δυνατά από την αντάρα της καταστροφής.
Βλέποντας το έργο, ο νους πήγε στον Ροστροπόβιτς, τον κορυφαίο τσελίστα και αληθινά μεγάλο Ευρωπαίο. Τον Νοέμβριο του 1989 ο γεννημένος στη Ρωσία «Σλάβα» βρισκόταν στο διαμέρισμά του στο Παρίσι, όταν κι αυτός από την τηλεόρασή του είδε σκηνές από το Βερολίνο: νεαρούς να γκρεμίζουν όπως μπορούν το «τείχος της ντροπής». Ένιωσε την ιστορικότητα της στιγμής και πήρε αμέσως το αεροπλάνο για να σταθεί επάνω στα ερείπια και να παίξει μια Σαραμπάντα του Μπαχ. Η πράξη του ήταν μια ιδιωτική στιγμή, που όμως έχτισε την αντιολοκληρωτική μας συνείδηση. Έτσι λειτουργεί και το έργο του Σταθόπουλου.
Ο ζωγράφος της χαράς, αποτυπώνει το κορίτσι με την ίδια πυρετική αίσθηση που είχε ο Ρώσος μουσικός: όχι για να απαλύνει τον πόνο, αλλά για να τον καταδείξει, να τον μετατρέψει σε οικουμενικό κάλεσμα. Το αίσθημα της ρήξης δεν είναι επιλογή για τον αυθεντικό δημιουργό, είναι αναγκαιότητα – όταν η ιστορία βρυχάται, από τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό μέχρι τη ρωσική εισβολή, η τέχνη γίνεται η πιο καθαρή φωνή της συνείδησης.
Ο Γιώργος Σταθόπουλος με τον πρώην Ουκρανό πρέσβη στη χώρα μας, Σεργίι Σουτένκο, στις 17/10/2023, ημέρα που ο ζωγράφος δώρισε στους Ουκρανούς την «Κοπέλα από τη Μαριούπολη».
Ο ζωγράφος δεν ταξίδεψε όπως ο μουσικός, αλλά το έργο του σήμερα βρίσκεται σε έναν εξόχως συμβολικό χώρο. Δώρισε τον πίνακα στον λαό της Ουκρανίας και στέκει πια ως σύμβολο Ελευθερίας μέσα στο υπουργείο Εξωτερικών της χώρας, στο Κίεβο.
Κεντρική φωτ.: Ο πίνακας «Η κοπέλα από τη Μαριούπολη» του Γιώργου Σταθόπουλου, στο υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας, στο Κίεβο
