Θυμόμαστε την προσφάτως αποβιώσασα γλύπτρια Σοφία Βάρη (1940-2023) να ξεναγεί (2018) τη δημοσιογραφική ομάδα στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος όπου είχε πραγματοποιηθεί η πρώτη εικαστική περιοδική έκθεση στο πιο κεντρικό σημείο του κτιρίου, να μας μιλά για εκείνα τα έργα και την αντιπαράθεσή τους με το υγρό στοιχείο, για τη γλυπτική και το ελληνικό φώς.
Παρότι η Ελληνοουγγαρέζα εικαστικός είχε στο ενεργητικό της περισσότερες από 100 εκθέσεις και η δουλειά της είχε παρουσιαστεί παγκοσμίως σε πολυάριθμα μουσεία και γκαλερί, όπως το Palazzo Vecchio στην Φλωρεντία και το Palazzo Bricherassio στο Τορίνο, η έκθεση στο ΚΠΙΣΝ ήταν για εκείνη μια πρόκληση· «πώς θα μπορέσω εγώ με τα γλυπτά μου να συμμορφωθώ με το περιβάλλον αλλά και την εξαίσια αρχιτεκτονική του κτιρίου;» είχε πει και ξετυλίξει το σκεπτικό της: «να δημιουργήσω έργα που δεν θα φαίνεται σαν να ήρθαν κάποτε ή σαν να πρόκειται να φύγουν κάποια στιγμή από το χώρο, να μην επιβάλλονται αλλά να δημιουργούν την αίσθηση ότι ήταν πάντα εδώ, έτοιμα να υποδεχθούν κάθε επισκέπτη».
Δεκαέξι γλυπτά που είχαν δημιουργηθεί την τελευταία εικοσαετία και αποτελούσαν την πιο ώριμη δουλειά της, μπήκαν ξανά στο χυτήριο προκειμένου να αποκτήσουν το άσπρο και μαύρο χρώμα τους. Όπως η ίδια είχε εξηγήσει, είχε επιλέξει την κυριότερη αντίθεση στην χρωματική παλέτα για τα μεγάλου μεγέθους (4.5-5 μ.) γλυπτά της, γιατί «όταν η αντίθεση είναι απόλυτη, τα χρώματα πλέον δεν αντιπαρατίθενται, αλλά παντρεύονται πολύ αρμονικά, ανταποκρινόμενα στην αρμονία της αρχιτεκτονικής» του ΚΠΙΣΝ.
Αν και «το ελληνικό φως είναι μεγάλος εχθρός της γλυπτικής» καθώς «ισοπεδώνει τους όγκους», το νερό στο Κανάλι του ΚΠΙΣΝ ήταν σημαντικό στοιχείο για την τοποθέτησή τους, στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ. «Τα γλυπτά συνομιλούν με τον ελαφρύ κυματισμό του νερού του καναλιού, κι έτσι, παρότι στατικά είναι και κινούμενα, συμπαγή αλλά και εύθραυστα, μεγάλα και κομψά», είχε διευκρινίσει η Σοφία Βάρη.
Η Σοφία Βάρη ανάμεσα σε γλυπτά της, στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ. Σεπτέμβριος 2018. Πηγή φωτ.: Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ανακαλέσαμε την ξενάγηση που η διεθνούς φήμης εικαστικός και γλύπτρια μας είχε κάνει, τότε, στην περιοδική έκθεση «Φόρμες και Αντιθέσεις» στο ΚΠΙΣΝ, με αφορμή την είδηση του θανάτου (5/5) της, σε ηλικία 83 ετών, στο Μονακό, έπειτα από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο.
Από τον προηγούμενο μήνα και έως τον Οκτώβριο παρουσιάζονται 12 μεγάλου μεγέθους γλυπτά της στην Λεωφόρο Παρκ (από 53η έως 62η οδό), στη Νέα Υόρκη, σε συνεργασία με τη Nohra Haim Gallery και το Fund for Park Avenue.
Γλυπτό της Σοφίας Βάρη, στην Λεωφόρο Παρκ, στη Νέα Υόρκη. Πηγή φωτ.: Facebook / Sophia Vari
Στην Ελλάδα, το γλυπτό δημόσιου χώρου, «Θησέας» κοσμεί την πλατεία Κοτζιά, και είναι ένα δείγμα των έργων της: μνημειακών διαστάσεων που δεσπόζουν στον δημόσιο χώρο και αποπνέουν τη λιτότητα και την αρμονία κυκλαδικών γλυπτών και τις φόρμες προκολομβιανών πολιτισμών, που αποτέλεσαν άλλωστε και τις επιρροές της από κοινού με τον κυβισμό και τον σουρεαλισμό.
«Έφερε στο λαξευμένο μάρμαρο των έργων της τις μνήμες της Μεσογείου και το φως του Αιγαίου», υπογραμμίζει –μεταξύ άλλων– στο συλλυπητήριο μήνυμά της η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. «Ως Ελληνίδα που είμαι, με γοητεύουν το φως και η θάλασσα, στοιχεία που έχουν τις ιδιαιτερότητές τους» είχε δηλώσει σε μία από τις συνεντεύξεις της, η Σοφία Βάρη.
Πηγή φωτ.: Facebook / Sophia Vari
Με σπουδές στη Βρετανία και τη Γαλλία, η Σοφία Βάρη ξεκίνησε τα καλλιτεχνικά της βήματα από τη ζωγραφική· τα πρώτα της έργα ήταν πίνακες με πληθωρικές γυμνές γυναικείες φιγούρες που αντλούν στοιχεία από το μπαρόκ, τον μανιερισμό, τον εξπρεσσιονισμό καθώς και τη γλυπτική της ελληνιστικής εποχής.
Ξεκίνησε να ασχολείται με τη γλυπτική από το 1977 που απέκτησε εργαστήριο σε συνοικία του Παρισιού, και από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 η γλυπτική αποτέλεσε το κύριο μέλημά της. Δημιουργημένα από χαλκό και μάρμαρο, τα πρώιμα γλυπτά της, αποτελούν δισδιάστατες παραστατικές φιγούρες με ανθρωποκεντρική αφετηρία, οι οποίες σταδιακά εξελίσσονται σε πιο αφηρημένες μορφές.
Σταδιακά, τα γλυπτά της σχηματίζουν αλυσιδωτές συνδέσεις ευέλικτων ελικοειδών όγκων που αναπτύσσονται ανοδικά ή κυκλικά συνθέτοντας αρμονικά επίπεδα που περικλείουν το εσωτερικό και δίνουν την αίσθηση της κίνησης. Παράλληλα, παράγονται έργα για το δημόσιο χώρο που βρίσκονται στη Γαλλία, στη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, την Ελβετία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Κολομβία και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Πηγή φωτ.: Twitter / Taller de escritura
Αναδρομικές της εκθέσεις που έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα, ήταν το 2004 στο Μουσείο Μπενάκη (Αθήνα) και το 2014 στο Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή (Άνδρος).
Ζούσε και εργαζόταν μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας, Μονακό και Ιταλίας, ήταν σύζυγος του Κολομβιανού ζωγράφου και γλύπτη Φερνάντο Μποτέρο, είχε γεννηθεί στη Βάρη Αττικής και το όνομά της ήταν Σοφία Κανελλοπούλου. Πήρε το καλλιτεχνικό της όνομα από την οικογενειακή της έπαυλη στην οποία υπογράφηκε η ιστορική Συμφωνία της Βάρκιζας.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Facebook / Sophia Vari
