Στο κέντρο του εσωτερικού χώρου βρίσκεται ένα καρούλι, το οποίο μετατρέπεται σε μουσικό όργανο καθώς περιστρέφεται και δίνει εντολές, είναι η καρδιά του έργου –ο μαέστρος– και λειτουργεί με συγκεκριμένο μηχανισμό, την «αναπνοή». Με την περιστροφή του καρουλιού παίρνει «ζωή» ο υπόλοιπος χώρος: πίσω από το καρούλι, σε οριζόντια εικόνα, αναπαράγεται βίντεο που δίνει την αίσθηση ενός περιπάτου από την πλατεία του χωριού έως τις παρυφές του γεωργικού τοπίου που το περιβάλλει για το γεγονός της βραδιάς, το πανηγύρι.
Μιας και η χρονική στιγμή στο βίντεο είναι βράδυ, ο χώρος όπου αυτό αναπαράγεται, είναι σκοτεινός. Η λούπα του βίντεο παίζει κάθε 20-21’, η αίσθηση του χρόνου δίνεται επίσης από το καρούλι που περιστρέφεται αλλά και από το ανακυκλούμενο νερό που υπάρχει κάτω από αυτό.
Η παραπάνω περιγραφή του έργου με κεντρική θεματική το πανηγύρι στην ελληνική επαρχία, αφορά στην εθνική συμμετοχή της χώρας στην 60η Διεθνή Έκθεση Τέχνης - La Biennale di Venezia (20 Απριλίου – 24 Νοεμβρίου), το «Ξηρόμερο/ Dryland», όπως παρουσιάστηκε από τους συντελεστές του έργου το μεσημέρι της Πέμπτης (21/3) στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Το εν λόγω μουσείο έχει οριστεί Εθνικός Επίτροπος και φέρει την ευθύνη για την οργάνωση, παραγωγή, και προώθηση του έργου της εφετινής συμμετοχής. Όσο για τη χρηματοδότηση της εθνικής συμμετοχής ανέρχεται στα 508.000 ευρώ και είναι η υψηλότερη που έχει σημειωθεί ποτέ, όπως ανέφερε κατά τη συνέντευξη Τύπου η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου.
Το Ξηρόμερο
Τμήμα του έργου «Ξηρόμερο» © Γιώργος Κυβερνήτης
Στο ερώτημα τι είναι το «Ξηρόμερο», οι συντελεστές απάντησαν για ένα διαμεσικό συλλογικό έργο που ξεκινά από τις παραστατικές τέχνες και κάνει βήμα στα εικαστικά, φέροντας την «πατρότητα» πολλών προσώπων: τη σύλληψη των Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλο, συνδημιουργούς την Έλια Καλογιάννη, τον Γιώργο Κυβερνήτη, τον Κώστα Χαϊκάλη και τον Φώτη Σαγώνα, με επιμελητή τον Πάνο Γιαννικόπουλο. Όπως υπογράμμισαν, η διαδικασία δημιουργίας του έργου είναι σε εξέλιξη, θα ολοκληρωθεί με την εγκατάστασή του στο Εθνικό Περίπτερο, στην Μπιενάλε Βενετίας.
Οξύμωρο ότι παρότι «Ξηρόμερο» ανάγεται (στο χωρικό πλαίσιο) στα υδάτινα κανάλια της Βενετίας. Όσο για τον τίτλο του έργου, είναι δανεισμένος από την περιοχή Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας, με την έμπνευση του έργου να προέρχεται από τα πανηγύρια της περιοχής εκείνης όπως και της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Θεσσαλίας.
Από την προσομοίωση του έργου σε χώρο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου επί της Πειραιώς, οι δημιουργοί κατέληξαν στο κύριο αντικείμενο –όπως αναφέραμε παραπάνω– ένα αγροτικό μηχάνημα άρδευσης το οποίο συντονίζει σε πραγματικό χρόνο τον ήχο, την κινούμενη εικόνα, και το φωτιστικό περιβάλλον της εγκατάστασης.
Ζητήματα που εξετάζονται είναι η εμπειρία ενός πανηγυριού, ενώ το νερό αντιμετωπίζεται ως πρίσμα –ένα μέσο να βλέπουμε και να σκεφτόμαστε– εστιάζοντας στην έλλειψη ή το πλεόνασμα, την ανάγκη ή τη σπατάλη του, καθώς και τις κοινωνικές συνδηλώσεις του, μιας και η εξάντληση των πόρων συνδέεται με τη φυσική και οικονομική εξάντληση. Το έργο διερευνά, επίσης, τις πολιτικές δυνατότητες του ήχου και της μουσικής, την επίδραση της τεχνολογίας στα αγροτικά τοπία και την πολιτιστική ποικιλομορφία.
Τμήμα του έργου «Ξηρόμερο» © Γιώργος Κυβερνήτης
Όπως οι συντελεστές τόνισαν, το έργο μεταφέρει πληροφορίες για το νόημα και την τελετουργία του πανηγυριού· συνδέεται με τις γεωργικές εργασίες, παράγεται από –αλλά και παράγει– την εσωτερική χρονικότητα της κοινότητας με το πότισμα και τις αγροτικές ευθύνες, τρόπον τινά συμβάλλει ώστε κάθε κοινότητα να δημιουργήσει την εικόνα του εαυτού της. Αντίθετες έννοιες που συνυφαίνονται: οι θεατές μετατρέπονται σε συμμετέχοντες, από τη σκηνή βρισκόμαστε εκτός σκηνής, από την επιτελεστική δράση στην καθημερινή δραστηριότητα.
Έμφαση δίνεται και στις έμφυλες σχέσεις στο πανηγύρι: εξετάζονται οι δυνατότητες παρουσίασης του εαυτού, οι διαφορετικές εκδοχές της θηλυκότητας και της αποκάλυψης ή απόκρυψης του γυναικείου σώματος, αλλά και η αμφισημία της χειρονομίας του υποκειμένου που αποσύρεται επιλέγοντας την απουσία και τον αποκλεισμό του από τη γιορτή. Η αισθητική προσέγγιση αποφεύγεται, τονίζεται η συναισθηματική αμεσότητα της επαφής με αντικείμενα, ήχους και εικόνες.
Τμήμα του έργου «Ξηρόμερο» © Γιώργος Κυβερνήτης
Η έρευνα του έργου «Ξηρόμερο/Dryland» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Margaroni Residency σε ανάθεση του Onassis Culture από τον δημιουργό διαμεσικών έργων και συνθέτη Θανάση Δεληγιάννη και τον δραματουργό και φιλόλογο Γιάννη Μιχαλόπουλο ως Onassis AiR Fellows, οι οποίοι συγκρότησαν την καλλιτεχνική ομάδα με την εικαστικό και κινηματογραφίστρια Έλια Καλογιάννη, τον φωτογράφο και ντοκιμαντερίστα Γιώργο Κυβερνήτη, τον ηχολήπτη και σχεδιαστή ήχου Κώστα Χαϊκάλη και τον εικαστικό και αρχιτέκτονα Φώτη Σαγώνα.
Η υλοποίηση του έργου και η έκθεσή του στη Βενετία έχει ως κύριο χρηματοδότη το υπουργείο Πολιτισμού με 375.000 ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με το 75% της συνολικής χρηματοδότησης του έργου, όπως η κα. Γρέγου διευκρίνισε κατά τη συνέντευξη Τύπου. Οι χορηγίες ανέρχονται στα 130.000 ευρώ με βασικό υποστηρικτή της ελληνικής συμμετοχής το Onassis Culture - το ποσοστό του οποίου ανέρχεται στο περίπου 67% του συνολικού ποσού χορηγιών, ενώ αποτελεί το 17% του συνολικού προϋπολογισμού του έργου.
Ακολουθούν, με ίσα περίπου ποσά, το Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, το ARTWORKS μέσα από την ιδρυτική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και της Outset.
Σημειωτέον ότι, η φετινή, 60η Μπιενάλε, περιλαμβάνει 88 εθνικές συμμετοχές, οκτώ περισσότερες από το 2022. Στις νέες συμμετοχές συναντάμε τη Δημοκρατία του Μπενίν, την Αιθιοπία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Ανατολικού Τιμόρ, τη Δημοκρατία της Τανζανίας, ενώ, με δικό τους περίπτερο, μετέχουν η Δημοκρατία του Παναμά και η Δημοκρατία της Σενεγάλης.
Συνολικά, στην κεντρική έκθεση της Μπιενάλε μετέχουν 330 καλλιτέχνες και πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό καλλιτεχνών στη Μπιενάλε μέχρι τώρα.
Κεντρική φωτ.: Τμήμα του έργου «Ξηρόμερο» © Γιώργος Κυβερνήτης
