Τον Σεπτέμβριο του 2026 οι μαθήτριες και οι μαθητές σε τουλάχιστον πέντε πρότυπα Λύκεια της χώρας θα έχουν τη δυνατότητα της επιλογής μεταξύ του IB ή του ισχύοντος συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Στόχος είναι η επέκτασή του IΒ σε όλα τα πρότυπα Λύκεια της χώρας, όπως υπογράμμισε πρόσφατα ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης.
Στο πλαίσιο αυτής της εξαγγελίας, το Liberal συνομιλεί με τον οικονομολόγο και εκπαιδευτικό Αριστείδη Νότη, για τα πλεονεκτήματα και τις προοπτικές που προσφέρει στους μαθητές το νέο εκπαιδευτικό μοντέλο, προετοιμάζοντάς τους για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Όπως εξηγεί ο κ. Νότης, η εφαρμογή του IB μοντέλου στο δημόσιο σχολείο θα αναβαθμίσει σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο της Παιδείας στη χώρα μας, οδηγώντας τους μαθητές μακριά από τη στείρα και ανούσια αποστήθιση που επιτάσσει η λογική των Πανελλαδικών Εξετάσεων.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει ο ίδιος, θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο ανάσχεσης του brain drain στην Ελλάδα, καθώς συνιστά μια σημαντική αλλαγή παραδείγματος στα εκπαιδευτικά πράγματα.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Νότη, η κυβέρνηση υιοθετεί τη δημιουργία IB τμημάτων στα δημόσια σχολεία. Επειδή εσείς έχετε ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα, μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι τα τμήματα αυτά; Είναι ξεχωριστά σχολεία; Και πώς μπορούν να λειτουργήσουν στο πλαίσιο της δημόσιας εκπαίδευσης;
Έχω το πλεονέκτημα να μπορώ να έχω ένα μέτρο σύγκρισης για όλα τα συστήματα. Δηλαδή, έχω διδάξει μαθητές σε γενικά λύκεια, σε επαγγελματικά λύκεια, σε International Baccalaureate σε A levels, οπότε ξέρω τα θετικά και τα αρνητικά κάθε συστήματος. Στην Ελλάδα, δυστυχώς κύριε Παναγόπουλε, «έχουμε χάσει το τρενο» των εξελίξεων, γιατί ο καθένας, ο κάθε κλάδος κοιτάει το «μαγαζάκι» του και δεν τον ενδιαφέρει η μεγάλη εικόνα. Αυτή τη στιγμή, αν δείτε λίγο τα στατιστικά, να δείτε, δηλαδή, τι γράφουν τα παιδιά μαθηματικά, τι γράφουν στη γλώσσα , να δούμε τα αποτελέσματα του PISA 2022, θα δούμε ότι είναι πολύ αποκαρδιωτικά.
Και γιατί είναι πολύ αποκαρδιωτικά; Γιατί το ελληνικό σύστημα είναι ένα σύστημα με μια λογική γραφειοκρατική. Ζητάει από τα παιδιά να αποστηθίζουν, οι άνθρωποι, οι οποίοι βάζουνε τα θέματα και διορθώνουν, αργότερα, όσοι διορθώνουν τα γραπτά δεν περνάνε ούτε από εκπαίδευση ούτε από αξιολόγηση. Με λίγα λόγια είναι μια αδιαφανής διαδικασία αυτή, η οποία συμβαίνει.
Στον αντίποδα, είναι αδιάβλητο το σύστημα των πανελλαδικών. Πράγματι, η βαθμολόγηση των γραπτών γίνεται με απολύτως αντικειμενικά κριτήρια και αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να το κρατήσουμε ως κόρη οφθαλμού αλλά είναι άλλο πράγμα μια διαδικασία να είναι αδιάβλητη και άλλο να είναι αξιόπιστη.
Τα δημόσια IB σχολεία δεν είναι κάτι που ανακάλυψε η παρούσα κυβέρνηση. Είναι κάτι που συμβαίνει σε πάρα πολλά κράτη. Εγώ θα σας πω συγκεκριμένα ότι είχα μια μαθήτρια, η οποία πηγαίνει σε ένα δημόσιο IB σχολείο στην Κοπεγχάγη, της οποίας το επίπεδο εκπαίδευσης που έπαιρνε ήταν συγκλονιστικό. Και τη ρώτησα, για να συγκρίνω λίγο με τις τιμές που μου δίνουν τα παιδιά, «πολύ καλή δουλειά κάνετε, αλλά πες μου πόσα δίδακτρα πληρώνεις εκεί στη Δανία»; Και μου απάντησε: «Δεν πληρώνω. Είναι δημόσιο το σχολείο». Πραγματικά, έμεινα άναυδος.
Επόμενος το σύστημα του IB έχει ένα πλεονέκτημα: Είναι μια διαδικασία, φανταστείτε κάτι σαν τις πανελλαδικές για πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο.
Δίνεις έξι μαθήματα. Το ένα από αυτά είναι η γλώσσα σου και μετά, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα σου, επιλέγεις εσύ το portfolio των μαθημάτων που σου ταιριάζει. Πρέπει να πάρεις ένα μάθημα Κοινωνικών Επιστημών, ένα Θετικών Επιστημών, πρέπει να δώσεις αγγλικά. Ωστόσο, το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι αυτό το σύστημα συνδέει τις επιστήμες με την πραγματικότητα. Σου ζητάει, όταν γράφεις να δίνεις πραγματικά παραδείγματα από τη ζωή. Δεν υπάρχει αποστήθιση. Δηλαδή, σου δίνει το πρόγραμμα σπουδών που θα εξεταστείς και λέει «πάρε ότι βιβλίο εσύ θεωρείς ιδανικό για εσένα», άρα δεν υπάρχει καμία αποστήθιση. Ζητάει από τα παιδιά να καταθέσουν ερευνητική εργασία, άρα αρχίζει και τα βάζει σε μια λογική που θα τους βοηθήσει πάρα πολύ μέσα στο πανεπιστήμιο, με το «τι πρέπει να κάνω».
Άρα είναι ένα σύγχρονο πρόγραμμα, με σύγχρονα βιβλία, που δεν υπάρχει το άγχος της αποστήθισης, που σε ωθεί στην έρευνα και φυσικά ο μαθητής που παρακολουθεί αυτό το πρόγραμμα πραγματικά κερδίζει. Δυστυχώς, όμως, στην Ελλάδα αυτό το πρόγραμμα, μέχρι πρότινος μπορούσε να το παρακολουθήσει μόνο η «ελίτ», διότι διδασκόταν μόνο σε ιδιωτικά σχολεία. Σημειώνεται πως υπήρχε το νομικό πλαίσιο από το 1990, ώστε να υπάρχουν, δηλαδή, δημόσια IB σχολεία, το οποίο απλά έρχεται και το θέτει σε άμεση εφαρμογή ο Κυριάκος Πιερρακάκης και ειλικρινά εύχομαι να υλοποιηθεί άμεσα.
Υπάρχουν καθηγητές στον δημόσιο τομέα που πραγματικά είναι εξαιρετικοί. Αυτοί, προφανώς, ασφυκτιούν μέσα σε ένα πρόγραμμα που τους αναγκάζει να βαθμολογούν τα παιδιά με μια γραφειοκρατική λογική. Αν έχεις γράψει αυτή την πρόταση να πάρεις τόσα μόρια αν σου λείπει κάτι να σου αφαιρέσω κλπ.
Υπάρχουν αυτοί οι καθηγητές που έχουν ένα global perspective, τους οποίους μπορεί να τους αξιοποιήσει το Υπουργείο Παιδείας, να τους εκπαιδεύσει να θα λειτουργήσει πάρα πολύ καλά. Αυτό το οποίο εγώ βλέπω είναι πως αν εφαρμοσθεί το IB στο δημόσιο σχολείο, θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά με το σύστημα των πανελλαδικών, οπότε θα σηκώσει και προς τα πάνω και το παρόν σύστημα των πανελλαδικών, το οποίο και αυτό θα αναβαθμιστεί και με τον θεσμό της τράπεζας θεμάτων, που είναι μια πολύ θετική εξέλιξη αλλά και με την είσοδο του πολλαπλού βιβλίου, άρα θα απαλλαχθούν τα παιδιά από την αποστήθιση.
Τα παιδιά, δηλαδή, πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο, να κάνουν έρευνα, να συνδέουν με πραγματικά παραδείγματα από τη ζωή τις επιστήμες που διδάσκονται και να βρίσκουν ενδιαφέρον σε αυτό που κάνουν. Ένας από τους λόγους που υπάρχουν πολλά πειθαρχικά προβλήματα στα σχολεία είναι γιατί τα παιδιά δεν βρίσκουν ενδιαφέρον σε αυτά που διδάσκονται.
Πώς εισάγεται ένας μαθητής σε ένα IB σχολείο; Θα μπορεί, για παράδειγμα, να μπει όποιος θέλει σε αυτό ή υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία;
Από αυτά που διαβάζω, βλέπω ότι το Υπουργείο Παιδείας σκέπτεται να το εισάγει αρεχικά σε κάποια πειραματικά ή πρότυπα σχολεία και, να σας πω την αλήθεια, νομίζω ότι αυτό το πράγμα πρέπει να ανοίξει. Δηλαδή, για παράδειγμα, εγώ έχω έναν γιο στη Γ' Γυμνασίου: θα ήθελα πάρα πολύ το παιδί να παρακολουθήσει το πρόγραμμα του IB. Γιατί αν δεν το παρακολουθήσει, δυστυχώς, θα αναγκαστώ να τον στείλω σε κάποιο ιδιωτικό σχολείο και καταλαβαίνετε ότι είναι πάρα πολύ άσχημο να φεύγουνε χρήματα από τη χώρα μας και να πηγαίνουν προς το εξωτερικό. Δηλαδή, αν ένα σχολείο είναι δημόσιο IB, τα παιδιά θα δίνουν εξετάσεις, οι οποίες θα τα βοηθάνε να πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο.
Προφανώς, σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να υπάρχει συνεννόηση με τα δημόσια πανεπιστήμια και να δεχθούν κάποια ποσόστωση μαθητών που θα έχουν τελειώσει το πρόγραμμα και έχω την αίσθηση ότι αυτό θα δώσει και ένα κίνητρο στην εκπαίδευση, δηλαδή στα πανεπιστήμια μας να κάνουν international departments. Με άλλα λόγια, να δημιουργούν τμήματα μαθηματικών, οικονομικών, φιλοσοφικής στα αγγλικά, να εισάγονται μαθητές από όλο τον κόσμο με το σύστημα IB. Καταλαβαίνετε, ασφαλώς, τι θετικό αντίκτυπο θα έχει μια τέτοια προοπτική για τη χώρα μας. Δηλαδή, από τη μία και πολλά χρήματα, φεύγουν από την Ελλάδα, γιατί πάρα πολλά παιδιά φεύγουν και πάνε στο εξωτερικό και δυστυχώς συνήθως δεν γυρνάνε και άρα χάνει η χώρα μας ανθρώπινο κεφάλαιο πολύ σοβαρό.
Άρα, με την εφαρμογή των IB σχολείων, θα έχουμε μια αντίστροφη πορεία: Παιδιά από το εξωτερικό θα έρχονται στα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια τα οποία θα δημιουργήσουν, προφανώς αγγλόφωνα τμήματα και καταλαβαίνετε πως αυτό θα αναβαθμίσει όλο το εκπαιδευτικό σύστημα σε όλες τις βαθμίδες του.
Σε τι διαφέρουν τα μαθήματα ενός δημόσιου IB σχολείου σε σύγκριση με τα αντίστοιχα του συμβατικού δημόσιου σχολείου;
Διαφέρουν στο ότι τα παιδιά εξετάζονται στην Γ' Λυκείου στην ύλη της Β' και Γ΄Λυκείου, ενώ εμείς εξετάζουμε μόνο τα παιδιά στην ύλη της Γ' λυκείου.
Παράλληλα, οι μαθητές, ενδιαμέσως, δίνουν εργασίες πάνω στο συγκεκριμένο θέμα που εξετάζονται, άρα μπαίνουν σε μια διαδικασία έρευνας και τα papers που δίνουν δεν είναι ένα. Για παράδειγμα, στην Οικονομική Επιστήμη, που έχω και την εμπειρία, καλούνται να δώσουν συνολικά τρία papers. Το ένα κομμάτι είναι θεωρητικό το άλλο είναι με ασκήσεις, και στο τρίτο σου δίνει διάφορα άρθρα από περιοδικά οικονομικού περιεχομένου ή εφημερίδες και σου ζητάει έναν σχολιασμό. Οπότε μπαίνει και ο μαθητής σε μια διαδικασία να αναπτύξει την κριτική του σκέψη και να συνθέσει όλα αυτά τα οποία έχει μάθει θεωρητικά να τα συνθέσει και να τα αποτυπώσει στο χαρτί, δείχνοντας κατά πόσον έχει αντιληφθεί την ύλη του.
Μέχρι πρότινος είχαμε το σύστημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων για την εισαγωγή των υποψηφίων στα Πανεπιστήμια. Με την εισδοχή των δημόσιων ΙΒ σχολείων τι αλλάζει ως προς τις εξετάσεις εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;
Κατ’ αρχάς, ας ξεκινήσουμε από την παραδοχή ότι κάθε μονοπώλιο είναι κακό. Δεν προσφέρει ποιότητα και προφανώς δημιουργεί συμφέροντα, τα οποία δεν θέλουν να «σπάσει» το μονοπώλιο. Και προφανώς οι έξυπνοι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν συμφέροντα πίσω από ένα μονοπώλιο. Εδώ μιλάμε για ένα εκπαιδευτικό μονοπώλιο, όπως είναι οι πανελλαδικές εξετάσεις.
Άρα, δημιουργώντας δημόσια IB σχολεία και βάζοντας τα παιδιά να σκέφτονται περισσότερο κριτικά, εδώ θα δούμε ότι αυτοί οι οποίοι κυριαρχούν αυτή τη στιγμή στην αγορά θα αναγκαστούν να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους και τα παιδιά δεν θα είναι εξαρτημένα από αυτούς. Τώρα για το ποιοι είναι αυτοί, κάθε γονιός, που αναγκάζεται να πληρώνει από την τσέπη του για ιδιαίτερα το καταλαβαίνει, προκειμένου το παιδί του να ανταπεξέρχεται στις απαιτήσεις του ελληνικού σχολείου.
Νομίζω, λοιπόν, ότι φεύγουμε από το άγχος και το στρες που δημιουργούν οι πανελλαδικές και μια ψευδή λογική ότι αν το παιδί περάσει στις εξετάσεις έλυσε το πρόβλημα της ζωής του κλπ . Αυτό, βέβαια, δεν ισχύει. Πάμε λίγο σε κάτι πιο ουσιαστικό, πιο απαιτητικό, πιο σύγχρονο, το οποίο θα αναγκάσει αυτούς που αρνούνται την αξιολόγηση να καταλάβουν ότι οι εξελίξεις τους έχουν ξεπεράσει και πρέπει να προσαρμοστούν.
* Ο Αριστείδης Νότης είναι Οικονομολόγος και εκπαιδευτικός, αρχισυντάκτης στο περιοδικό «Ξενοφών» για την Οικονομική Επιστήμη, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ελληνικής Οικονομικής Ολυμπιάδας και μέλος της Επιτροπής Οικονομικών - Εκπαίδευσης του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας (ΟΕΕ).
