Την κατάσταση που επικρατεί στις τιμές ενέργειας αλλά και στον τομέα των ΑΠΕ στα Δ. Βαλκάνια, αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο Πάνος Κεφάλας, Επικεφαλής Έρευνας στην Αurora Energy Research.
Ο κ. Κεφάλας υπογραμμίζει τους λόγους της ενεργειακής «επανάστασης», το μπαράζ επενδύσεων που παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή, ενώ επισημαίνει τις επενδυτικές ευκαιρίες που αναδύονται για την Ελλάδα, μέσω των εξελίξεων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Βλέπουμε ότι τιμές χονδρικής ρεύματος γενικότερα στα Βαλκάνια εξακολουθούν να είναι ένα «καζάνι» που βράζει. Προβλέπεται τελικά κάποια άμεση αποκλιμάκωση;
Η αποκλιμάκωση δεν αναμένεται να είναι άμεση. Εδώ υπάρχουν δύο διαφορετικά φαινόμενα. Το ένα είναι οι γενικά υψηλές τιμές σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με ιστορικά δεδομένα (2020 και πριν) και το άλλο η διαφορά τιμών στα Δ. Βαλκάνια σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Για το πρώτο, οι τάσεις έχουν συγκεκριμένες κινητήριες δυνάμεις όπως οι τιμές αερίου και εκπομπών άνθρακα. Για το δεύτερο, ισχύουν οι τάσεις του πρώτου φαινομένου αλλά μεγαλοποιούνται και από πιο τοπικές ιδιαιτερότητες όπως η μειωμένη ρευστότητα στις αγορές, η μεγαλύτερη συγκέντρωση παραγωγής σε λίγους παίχτες, η μικρότερη διείσδυση ΑΠΕ (εκτός της Ελλάδας) καθώς και τα υψηλότερα κόστη χρηματοδότησης. Η αποκλιμάκωση αναμένεται να επέλθει τα επόμενα 3-4 χρόνια αλλά εκτιμούμε ότι η περιοχή αλλά και η Ευρώπη συνολικά δε θα επιστρέψει στα επίπεδα τιμών πριν το 2020.
Δώστε μας μια εικόνα για τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο ενεργειακό τοπίο αυτήν τη στιγμή στα Δυτικά Βαλκάνια, βάσει της έρευνάς σας. Τελευταία βλέπουμε, μάλιστα, ένα μπαράζ επενδύσεων στις περιοχές εκεί. Πού αποδίδεται αυτή η ισχυρή επενδυτική συμμετοχή;
Τα Δ. Βαλκάνια πράγματι βρίσκονται στην αρχή μιας ενεργειακής επανάστασης. Στην Αurora Energy Research, παρατηρούμε αυξημένο ενδιαφέρον στην περιοχή και ιδιαίτερα από διεθνείς επενδυτές. H αφύπνιση αυτή οφείλεται σε αρκετούς παράγοντες.
Οι χώρες αυτές έχουν ανάγκη εκσυγχρονισμού των ηλεκτρικών τους συστημάτων και αγορών καθώς στηρίζονται σχεδόν ολοκληρωτικά σε δημόσιες επιχειρήσεις που βασίζονται σε παλιές και ρυπογόνες θερμικές μονάδες με όλο και χειρότερη οικονομική απόδοση. Είναι βέβαιο ότι μια ενεργειακή μετάβαση έρχεται τα επόμενα χρόνια. Η ενεργειακή πολιτική της περιοχής δείχνει όλο και πιο θετικά σημάδια εναρμόνισης με τις ευρωπαϊκές αγορές.
Οι χώρες των Δ. Βαλκανίων ανήκουν στο Energy Community που τις έχει βοηθήσει ουσιαστικά να κάνουν βήματα στον τομέα της απελευθέρωσης και στον σχηματισμό των αγορών (unbundling of TSO/DSO αλλά και νέα χρηματιστήρια αγορών όπως το ALPEX), στη θέσπιση στόχων και ενιαίας στρατηγικής για τη μείωση εκπομπών ρύπων (National Energy and Climate Plans) αλλά και στον σχηματισμό διαγωνισμών ΑΠΕ.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο όπου ήδη έχουν ολοκληρωθεί διαγωνισμοί με επιτυχία. Οι υπόλοιπες χώρες που δεν έχουν πραγματοποιήσει δημοπρασίες ήδη έχουν ανακοινώσει τα πλάνα τους για διαγωνισμούς. Τέλος, η αναμενόμενη άφιξη του CBAM (Μηχανισμός Συνοριακής προσαρμογής και του άνθρακα) ή κάποιου ETS (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) τα επόμενα 2-3 χρόνια θα δημιουργήσει περαιτέρω πιέσεις στις θερμικές μονάδες και θα υπογραμμίσει την ανάγκη της μετάβασης σε νέες τεχνολογίες χαμηλότερων ρύπων.
Συνοπτικά, η ανάγκη εκσυγχρονισμού των ηλεκτρικών συστημάτων, η ξεκάθαρη ενεργειακή πολιτική προς μια ενεργειακή μετάβαση, η στήριξη για διαγωνισμούς αλλά και η πίεση της εφαρμογής μηχανισμών για τις εκπομπές ρύπων ανοίγουν ευκαιρίες σε κοινά μέτωπα για επενδυτές.
Πόσο αναμένεται να επηρεάσει τη χώρα μας αυτή η εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στις κυριότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων; Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις της χώρας με γειτονιές των Βαλκανίων πόσο αναμένεται να ωφελήσουν τελικά;
Σε γενικές γραμμές, αναμένουμε μεγαλύτερες ροές στις διασυνδέσεις όπου αναλόγως το σενάριο μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα επίπεδα επιρροής. Το μεγαλύτερο όφελος για την Ελλάδα συνολικά αλλά και την ευρύτερη περιοχή της ΝΑΕ (Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης) είναι ότι η ενεργειακή μετάβαση των Δ. Βαλκανίων θα μπορούσε να βοηθήσει στο να αποχαρακτηριστεί η περιοχή μας ως η πιο ακριβή γειτονιά της Ευρώπης (ενεργειακά). Ο λόγος είναι ότι η αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ στα Δ. Βαλκάνια θα μπορούσε να συνεισφέρει στη μείωση της τιμής χονδρεμπορικής.
Επίσης, πέρα από τις ΑΠΕ, αν εναρμονιστούν και οι αγορές εξισορρόπησης, θα περιμέναμε να δούμε καλύτερη χρήση του δυναμικού ευέλικτων μονάδων διασυνοριακά. Παρ’όλα αυτά, θα μπορούσαν να υπάρξουν και ρίσκα σε επενδυτές στην Ελλάδα και τη ΝΑΕ. Η σημαντικά αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ στα Δ. Βαλκάνια θα μπορούσε να αυξήσει τα επίπεδα κανιβαλισμού τιμών, ιδιαίτερα για τα Φ/Β πάρκα όπου το προφίλ παραγωγής είναι παρόμοιο στην ευρύτερη περιοχή. Στο τέλος Μαρτίου όπου θα έχουμε ολοκληρώσει τη μοντελοποίηση της περιοχής στην Αurora Energy Research, θα μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε όλες αυτές τις εξελίξεις σε διάφορα σενάρια.
H ολοένα και πιο ανερχόμενη αγορά των Δυτικών Βαλκανίων στον τομέα των ΑΠΕ θα μπορούσε να «απειλήσει» την Ελλάδα εγείροντας ζητήματα ανταγωνισμού;
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση διαφέρει αναλόγως σε ποιον αναφερόμαστε. Αν σκεφτόμαστε τον τελικό καταναλωτή, αναμένουμε να επωφεληθεί από την ενεργειακή μετάβαση των Δ. Βαλκανίων καθώς το συνολικό δυναμικό ΑΠΕ της ΝΑΕ θα αξιοποιηθεί περισσότερο και θα ασκήσει καθοδική πίεση στη χονδρεμπορική.
Στην περίπτωση των επενδυτών όπως είπα και παραπάνω, η γρήγορη εξέλιξη των Δ. Βαλκανίων θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τον βαθμό απόδοσης κάποιων έργων στην Ελλάδα καθώς θα έβλεπαν ελαφρά χαμηλότερες τιμές χονδρεμπορικής. Όμως, μπορεί να είναι και μια πολύ καλή ευκαιρία ανάπτυξης δεδομένου ότι πολλοί διεθνείς παίχτες από την Ελλάδα έχουν σοβαρά επενδυτικά πλάνα στην περιοχή και έτσι μπορούν να μεγεθύνουν τα χαρτοφυλάκια τους. Εν γένει, οι επιπτώσεις για την Ελλάδα εκτιμώνται θετικές για διάφορους λόγους αλλά προφανώς και εξαρτάται από την οπτική γωνία που εξετάζουμε.
