Τη στιγμή που η ανεργία στη χώρα μας βρίσκεται σε καθοδική τροχιά, αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα, εταιρείες σε «νευραλγικούς» κλάδους της ελληνικής οικονομίας, όπως ο Τουρισμός, η Τεχνολογία και οι Κατασκευές, δεν βρίσκουν εργατικό προσωπικό και αδυνατούν να καλύψουν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Το πρόβλημα αυτό οξύνεται ακόμη περισσότερο από το δημογραφικό πρόβλημα, όπως επισημαίνει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου και Επιχειρείν (ELTRUN) του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος Δουκίδης, σε συνέντευξή του στο Liberal.gr.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Δουκίδη, το δημογραφικό πρόβλημα συνιστά ένα μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα, γιατί «κοινή πεποίθηση των ειδικών επιστημόνων είναι ότι ο σημαντικότερος πόρος που διαθέτει η χώρα μας είναι το ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό ιδιαίτερα με υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα».
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Δουκίδη, πώς επηρεάζουν το επιχειρείν οι ελλείψεις προσωπικού στους κλάδους του Τουρισμού, της Τεχνολογίας και των Κατασκευών;
Σε αυτούς τους τρεις κλάδους η εύρεση του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή οι επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, στο τουρισμό καταγράφεται ότι η έλλειψη φέτος ξεπέρασε τις 50.000 - 60.000 εργαζόμενους ενώ υπολογίζεται ότι 1 στις 5 θέσεις εργασίας στα ξενοδοχεία δεν καλύφθηκαν.
Η έλλειψη προσωπικού επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών/προϊόντων και άρα την ικανοποίηση των πελατών, τις πωλήσεις λόγω της χαμηλής παραγωγικής δυναμικότητας και βέβαια τα μελλοντικά πλάνα των επιχειρήσεων για ανάπτυξη.
Οι τρεις αυτοί σημαντικοί κλάδοι για την εθνική οικονομία δεν μπορούν να αποδώσουν τα αναμενόμενα λόγω των τεράστιων προβλημάτων που έχουν στην εύρεση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού. Το πρόβλημα είναι σύνθετο γιατί αφορά ανειδίκευτους εργαζόμενους μέχρι εξειδικευμένους μηχανικούς λογισμικού. Βέβαια, το πρόβλημα είναι Ευρωπαϊκό και κάθε χώρα προσπαθεί να το λύσει από μόνη της, πολλές φορές σε βάρος γειτονικών της χωρών.
Ποιοι από τους κλάδους αυτούς επηρεάζονται περισσότερο και γιατί;
Θα αναφερθώ στο κλάδο των ψηφιακών τεχνολογιών λόγω εξειδίκευσης. Από τα 36 σχετικά τμήματα πληροφορικής των ελληνικών ΑΕΙ αποφοιτούν κάθε χρόνο περίπου 4.500 πτυχιούχοι ενώ η αγορά μπορεί να απορροφήσει τους διπλάσιους. Η έλλειψη εντοπίζεται σε προγραμματιστές, υπεύθυνοι έργων πληροφορικής, ειδικοί της κυβερνοασφάλειας και αναλυτές δεδομένων. Ήδη στα μεγάλα έργα πληροφορικής του δημοσίου, ενώ οι διαγωνισμοί προχωρούν κανονικά διαφαίνεται ένα σοβαρό πρόβλημά στην ομαλή εκτέλεση τους λόγω της έλλειψης ειδικών.
Επίσης, αυτό το φαινόμενο άρχισε να δημιουργεί πρόβλημα στη προσέλκυση σημαντικών επενδύσεων από μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες και δυναμικές start-ups στην ανάπτυξη κέντρων έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα. Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι ότι ενώ σε αυτά τα τμήματα εισάγονται ετησίως περίπου 8000 φοιτητές αποφοιτούν μόλις το 55-60%. Άρα θα πρέπει να λύσουμε το πρόβλημα των χαμηλών ποσοστών αποφοίτησης, ενώ παράλληλα να δώσουμε την ευκαιρία σε ανέργους αποφοίτους STEM ειδικοτήτων να μετεκπαιδευτούν σε ειδικότητες με προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες.
Αν καταφέρουμε να εισέρχονται ετησίως στην αγορά εργασίας τουλάχιστον 10.000 επιστήμονες με προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες τότε η χώρα μας θα γίνει ένα περιφερειακό κέντρο τεχνολογικής αριστείας με μεγάλες ξένες επενδύσεις και εξαγωγές τεχνολογικών υπηρεσιών και προϊόντων.
Στο επίπεδο της εκπαίδευσης / κατάρτισης προσωπικού, ποια είναι η επίδραση του δημογραφικού προβλήματος, κατά την άποψή σας;
Κάθε χρόνο μειώνεται ο αριθμός αποφοίτων του γενικού λυκείου παράλληλα με τη μείωση της ποιότητας όσον αφορά τις αναγκαίες γνώσεις τους. Άρα όσο θα μειώνεται ο αριθμός των αποφοίτων θα μειώνεται αναγκαστικά και η ποιότητα των εισαχθέντων στα ΑΕΙ. Για αυτό βλέπουμε το φαινόμενο να εισέρχονται στα πανεπιστημιακά τμήματα μαθητές με μέσο όρο βαθμό στις εισαγωγικές κάτω από τη βάση, ενώ παράλληλα σε κάποιες σχολές το ποσοστό αποφοίτησης είναι μικρότερο του 50% με κύριο λόγο της δυσκολία των φοιτητών να ακολουθήσουν το απαιτητικό για αυτούς πρόγραμμα σπουδών. Άρα η αρνητική επίδραση είναι στους αριθμούς αλλά και στην ποιότητα των αποφοίτων.
Παράλληλα το δημογραφικό πρόβλημα δημιουργεί την ανάγκη να καλυτερέψουμε την αποτελεσματικότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, στα ελληνικά ΑΕΙ ετησίως εισέρχονται περίπου 70.000 φοιτητές, αποφοιτούν περίπου 50.000, από αυτούς οι 30.000 αφορούν ειδικότητες που υποστηρίζουν το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, και από αυτούς μόνο 10.000 έχουν τις αναγκαίες δεξιότητες για να εισέλθουν άμεσα στην αγορά εργασίας. Άρα θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην αντιμετώπιση των ποιοτικών αυτών διαφορών ως άμεση αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Παράλληλα χρειάζεται περαιτέρω αναβάθμιση η τεχνολογική εκπαίδευση για προσέλκυση και σπουδαστών και κατάρτιση σε τεχνικές ειδικότητες που τόσο μεγάλη ανάγκη έχει η τυπική ελληνική επιχείρηση της μεταποίησης, του τουρισμού, των μεταφορών κλπ.
Σε πρόσφατη δήλωσή του ο Κυρ. Μητσοτάκης τόνισε πως «το δημογραφικό συνιστά υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας». Πώς σχολιάζετε τη θέση αυτή βάσει της επιστημονικής σας άποψης;
Συμφωνώ απολύτως. Κοινή πεποίθηση των ειδικών επιστημόνων είναι ότι ο σημαντικότερος πόρος που διαθέτει η χώρα μας είναι το ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό ιδιαίτερα με υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα. Συνεπώς, όταν αυτός ο πόρος μειώνεται, αυτό επιδρά αρνητικά στο αναπτυξιακό μέλλον της χώρας μας. Βέβαια, με την ευρύτερη έννοια το δημογραφικό πρόβλημα πέρα από το αναπτυξιακό κενό επιδρά αρνητικά στην υπόσταση του έθνους, στην ασφάλεια της χώρας, στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση κλπ.
Άρα, θα πρέπει να εξετάσουμε και υλοποιήσουμε άμεσα στο πως ως κοινωνία και συντεταγμένο κράτος θα διασφαλίσουμε την οικογενειακή ευρωστία με μέτρα υποστήριξης των νέων οικογενειών και πως να προσελκύουμε οικονομικούς μετανάστες που να τους εντάσσουμε ομαλά και δημιουργικά στον υπάρχον κοινωνικό και εργασιακό οικοσύστημα. Το ζητούμενο είναι το πως μια πραγματική κρίση τη βλέπουμε κατάματα, την αντιμετωπίζουμε και τη μετατρέπουμε σε ευκαιρία.
Με δεδομένο ότι η Ελλάδα προσδοκά σε ένα brain gain, πώς πιστεύετε ότι μπορεί να προσελκύσει η χώρα μας περισσότερο καταρτισμένο εργατικό δυναμικό;
Μία κεντρική κυβερνητική στρατηγική θα πρέπει να είναι η ενίσχυση του επιστημονικού/ερευνητικού δυναμικού της χώρας, αξιοποιώντας τη διασπορά και δίνοντας έμφαση στη συμπερίληψη και διαφορετικότητα.
Στις δράσεις μπορεί να περιλαμβάνονται:
- η ενθάρρυνση του επαναπατρισμού με ενισχυμένα κίνητρα και ανάσχεση εκροών επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού,
- συνεχείς δράσεις προσέλκυσης και αξιοποίησης των κοινοτήτων Ελλήνων του εξωτερικού,
- οργανωμένη προσέλκυση νέων επιστημόνων μέσω one-stop-shop υπηρεσιών ειδικά από τρίτες αναπτυσσόμενες χώρες και ψηφιακών νομάδων,
- στόχευση στη συμπερίληψη και διαφορετικότητα στις νεοφυείς επιχειρήσεις,
- διερεύνηση και περαιτέρω αξιοποίηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης στους κλάδους της τεχνολογίας και καινοτομίας.
Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνω να θέσουμε ως στόχο την προσέλκυση 10.000 ξένων φοιτητών ετησίως από αναπτυσσόμενες χώρες σε STEM ειδικότητες στα νέα αγγλόφωνα προγράμματα των δημοσίων πανεπιστημίων αλλά και στο υπό διαμόρφωση οικοσύστημα της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Σημαντικά ποσοστά αυτών των φοιτητών θα είναι σε λίγα χρόνια νέοι εργαζόμενοι υψηλών προσόντων σε τοπικές εταιρείες ή κέντρα.
