Τον καταλυτικό ρόλο των πράσινων τεχνολογιών στην ενίσχυση της βιωσιμότητας και την αύξηση της αποδοτικότητας στις αγροτικές επιχειρήσεις αναλύει ο ερευνητής του Πανεπιστημίου Warwick της Βρετανίας, Παναγιώτης Κυριακόπουλος, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Επισημαίνει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το αγροτικό επιχειρείν στην Ελλάδα, ενώ αναφέρεται και στις βέλτιστες πρακτικές για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
Παράλληλα, ο Π. Κυριακόπουλος χαρακτηρίζει σημαντική τη συμβολή και της Πολιτείας σε ό,τι αφορά την προώθηση της πράσινης καινοτομίας στον αγροτικό τομέα, με την εκπόνηση στοχευμένων πολιτικών, μέσω της παροχής οικονομικών κινήτρων (φοροαπαλλαγές, επιδοτήσεις κλπ.) αλλά και μέσω της ανάπτυξης χρηματοδοτικών προγραμμάτων, για την υποστήριξη καινοτόμων έργων.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Ποιος είναι ο ρόλος της πράσινης καινοτομίας στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των αγροτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα;
Η πράσινη καινοτομία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των αγροτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Όπως τόνισα σε πρόσφατη μελέτη μου, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Rural Studies, η εφαρμογή πράσινων τεχνολογιών και βιώσιμων πρακτικών μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της αποδοτικότητας, στην εξοικονόμηση πόρων και στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Επιπλέον, η ενσωμάτωση τεχνολογικών καινοτομιών, όπως και η βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και στην αύξηση παραγωγικότητας των επιχειρήσεων σε αγροτικές περιοχές. Οι αγροτικές επιχειρήσεις που επενδύουν σε πράσινες καινοτομίες μπορούν να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά τους στις εξωτερικές πιέσεις και τις κρίσεις (κλιματική, γεωπολιτική, υγειονομική, οικονομική). Η αξιοποίηση πράσινων καινοτομιών μπορεί να τους προσφέρει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, μειώνοντας σημαντικά τα κόστη παραγωγής.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγρότες όταν προσπαθούν να ενσωματώσουν πράσινες τεχνολογίες και πρακτικές;
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγρότες είναι πολλές, όπως έχω τονίσει και σε μελέτη που έχω εκπονήσει για το Εθνικό Κέντρο Καινοτομίας για Αγροτική Επιχειρηματικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Πρώτα από όλα, το υψηλό αρχικό κόστος εγκατάστασης πράσινων τεχνολογιών είναι πολλές φορές δυσβάστακτο για μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις που δεν έχουν τους πόρους για την απόκτησή τους. Είναι αλήθεια πως οι αγρότες πολλές φορές έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία ή πολλές φορές δεν υπάρχουν ελκυστικά πακέτα για χρηματοδοτήσεις από τράπεζες που θα τους βοηθήσουν να αποκτήσουν τις πράσινες καινοτομίες.
Επίσης, οι περιορισμένες υποδομές στις αγροτικές περιοχές, όπως η ελλιπής σύνδεση στο διαδίκτυο και η περιορισμένη προσβασιμότητα σε βασικές υπηρεσίες, εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή πράσινων τεχνολογιών. Η έλλειψη εκπαίδευσης και γνώσης σχετικά με τις νέες τεχνολογίες αποτελεί ένα πραγματικό πρόβλημα που παρατηρείται στους αγρότες, οι οποίοι προσπαθούν να ενσωματώσουν καινοτομίες στην παραγωγή τους, με αποτέλεσμα, πολλές φορές, την αποτυχία της ενσωμάτωσης.
Υπάρχουν συγκεκριμένα παραδείγματα ελληνικών αγροτικών επιχειρήσεων που έχουν αναπτυχθεί χάρη στην εφαρμογή πράσινων καινοτομιών;
Ναι, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα. Για παράδειγμα, η Proud Farm εστιάζει στη διακίνηση αιγοπρόβειου γάλακτος, συλλέγοντας και μεταπουλώντας από παραγωγούς της περιοχής της και έχει αναπτύξει προϊόντα, όπως βιολογικό λίπασμα από 100% πρόβειο μαλλί, που αποτελεί προϊόν 100% κυκλικής οικονομίας. Επίσης, η Cretan Mill της οικογένειας Αλμπαντάκη, εφαρμόζοντας βιώσιμες πρακτικές στην παραγωγή και τυποποίηση του ελαιόλαδου, χρησιμοποιεί αυτοματοποιημένα συστήματα παραγωγής. Διαθέτει επίσης μονάδες αποθήκευσης ελαιόλαδου που συμβάλλουν στη διατήρηση της ποιότητας και στη μείωση των αποβλήτων, και έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Agrifarm, η οποία έχει γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη λόγω της εστίασής της στη βιωσιμότητα. Συγκεκριμένα, καλλιεργεί ελληνικές ποικιλίες οσπρίων και ρυζιού με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και διαθέτει χρήση οικολογικής συσκευασίας 100% βαμβακερής!
Πώς μπορεί η πράσινη καινοτομία να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών αγροτικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές;
Όπως τόνισα και σε μία άλλη έκθεση που εκπόνησα για το Εθνικό Κέντρο Καινοτομίας για Αγροτική Επιχειρηματικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου, η υιοθέτηση πράσινων καινοτομιών, όπως η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή, αιολική), η εφαρμογή βιώσιμων γεωργικών πρακτικών και η ενσωμάτωση τεχνολογιών για μείωση των εκπομπών CO2, μπορεί να προσφέρει αγροτικά προϊόντα με χαρακτηριστικά υψηλότερης ποιότητας και χαμηλότερου περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Οι καταναλωτές στην Ελλάδα δείχνουν ολοένα και περισσότερο προτίμηση σε προϊόντα που συμμορφώνονται με τα διεθνή περιβαλλοντικά πρότυπα.
Επίσης, η εφαρμογή τεχνολογιών πράσινης καινοτομίας, όπως η γεωργία ακριβείας (precision agriculture), μπορεί να μειώσει τα κόστη παραγωγής μέσω της καλύτερης διαχείρισης των πόρων, όπως το νερό, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να μειωθούν και τα λειτουργικά έξοδα των αγροτικών επιχειρήσεων. Η πράσινη καινοτομία μπορεί να επιτρέψει την ανάπτυξη νέων, καινοτόμων προϊόντων που να ανταγωνίζονται σε εξειδικευμένες αγορές. Για παράδειγμα, τα προϊόντα με πιστοποιήσεις για βιολογική ή αειφόρο καλλιέργεια μπορούν να είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τις διεθνείς αγορές που δίνουν έμφαση στη βιωσιμότητα, καθώς και για χρηματοδότηση μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που υποστηρίζουν την πράσινη επιχειρηματικότητα.
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που θα πρέπει να υποστηρίξει η πολιτεία για την προώθηση της πράσινης καινοτομίας στον αγροτικό τομέα;
Η ελληνική πολιτεία πρέπει να επενδύσει σε μια σειρά από παράγοντες για την αποτελεσματική προώθηση της πράσινης καινοτομίας στον αγροτικό τομέα. Η παροχή οικονομικών κινήτρων, όπως, για παράδειγμα, οι επιδοτήσεις ή φοροαπαλλαγές, μπορούν να συμβάλλουν στην υιοθέτηση πράσινων πρακτικών. Επίσης, η εκπαίδευση και η κατάρτιση των αγροτών σε πράσινες τεχνολογίες, καθώς και η ανάπτυξη χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την υποστήριξη καινοτόμων έργων και χαμηλότοκων δάνειων από τράπεζες, μπορούν να συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή.
Παράλληλα, όπως τόνισα και σε πρόσφατο άρθρο μου στο The Conversation UK, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν κέντρα καινοτομίας σε αγροτικές περιοχές, που θα λειτουργούν ως κόμβοι ανταλλαγής γνώσεων, τεχνολογίας και βέλτιστων πρακτικών. Οι συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και αγροτικών επιχειρήσεων μπορούν να οδηγήσουν στην αύξηση της καινοτομίας στις περιοχές αυτές. Επιπλέον, η βελτίωση των υποδομών στις αγροτικές περιοχές, όπως η ενίσχυση της ενεργειακής σταθερότητας, μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η βελτίωση του οδικού δικτύου, μπορεί να επιταχύνει την υιοθέτηση καινοτομιών.
Εξίσου σημαντική είναι η υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής, όπως τα αυτόματα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και η μετάβαση σε κυκλικά μοντέλα παραγωγής που προάγουν τη μείωση των αποβλήτων και την ανακύκλωση. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή πολιτικών που μειώνουν το κόστος πρόσβασης σε τεχνολογίες, όπως επιχορηγήσεις για την αγορά εξοπλισμού ή η διευκόλυνση δανείων, μπορεί να καταστήσει πιο προσιτή την καινοτομία για μικρές και επιχειρήσεις σε αγροτικές περιοχές.
Τέλος, η ανάπτυξη συστημάτων υποστήριξης για την προσαρμογή των αγροτικών επιχειρήσεων στην ψηφιακή εποχή και η ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους στις περιβαλλοντικές προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση, θα συμβάλλει όχι μόνο στην επιβίωση, αλλά και στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα. Η ενσωμάτωση όλων αυτών των στοιχείων θα διασφαλίσει ότι ο αγροτικός τομέας θα είναι ένας ισχυρός πυλώνας τόσο της πράσινης μετάβασης, όσο και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Πιστεύετε ότι οι καταναλωτές επηρεάζονται από την «πράσινη» ταυτότητα ενός αγροτικού προϊόντος; Αν ναι, πώς αυτό επηρεάζει τη στρατηγική των επιχειρήσεων;
Ξεκάθαρα ναι. Η πράσινη ταυτότητα επηρεάζει πάρα πολύ το πως αντιλαμβάνονται ένα προϊόν οι καταναλωτές, και αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για οικολογικά προϊόντα και φιλικά προς περιβάλλον (eco-friendly). Αντιλαμβανόμενες οι επιχειρήσεις την τάση αυτή, προσαρμόζουν τη στρατηγική τους, εστιάζοντας στην πιστοποίηση βιώσιμων πρακτικών και στη δημιουργία «πράσινου» μάρκετινγκ που τονίζει τη φιλικότητα προς το περιβάλλον. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις επενδύουν στην ανάπτυξη προϊόντων με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (environmental impact) και αναζητούν νέες αγορές ευαισθητοποιημένων καταναλωτών, πολλές φορές για να εξάγουν τα προϊόντα τους στις χώρες εκείνες όπου η ζήτηση για οικολογικά και καινοτόμα προϊόντα είναι μεγαλύτερη.
*Ο Δρ. Παναγιώτης Κυριακόπουλος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής επιχειρηματικότητας στο Ερευνητικό Κέντρο Επιχειρήσεων (Enterprise Research Centre) του Warwick Business School στο Ηνωμένο Βασίλειο. Επιστημονικές μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία διεθνή περιοδικά, όπως το Journal of Business Research και το Journal of Rural Studies, ενώ έχει λάβει πολλά βραβεία για τις επιστημονικές έρευνές του.
