Του Gary M. Galles
Τιμάμε τη μνήμη των σπουδαίων ανθρώπων συνήθως στα γενέθλιά τους. Κάποια όμως γενέθλια είναι άγνωστα, όπως στην περίπτωση του Άνταμ Σμιθ, του πλέον διάσημου οικονομολόγου όλων των εποχών. Ξέρουμε όμως ότι βαπτίστηκε στις 5 Ιουνίου, πράγμα που καθιστά αυτή την ημερομηνία μια καλή αφορμή να τον θυμηθούμε.
Ο Σμιθ είναι γνωστός κυρίως για τη διατύπωση της ιδέας της «αόρατης χειρός», των συναλλαγών της αγοράς που μπορούν να συντονίσουν μια κοινωνία που βασίζεται στην ελευθερία - δηλαδή την ιδιωτική ιδιοκτησία και την εθελούσια συναλλαγή - αποτελεσματικότερα από την εξαναγκαστική εξουσία του κράτους.
Δυστυχώς, οι κομβικές ιδέες του Σμιθ παραβλέπονται από τους πολιτικούς εκείνους που μπορεί να μιλούν για την ελευθερία, αλλά με τη νομοθετική και ρυθμιστική τους δράση υπονομεύουν το θεμέλιό της - τις εθελούσιες διαρρυθμίσεις. Γι' αυτό θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε το πώς ο ίδιος κατανοούσε το κράτος, την εξαναγκαστική πανάκεια που προτείνεται για κάθε υπαρκτό ή φανταστικό πρόβλημα στην κοινωνία.
«Τα κράτη είναι χωρίς εξαίρεση οι μεγαλύτεροι σπάταλοι στην κοινωνία»
«Οι κρατικοί φορείς θεωρούν τον πλούτο του κυρίου τους ανεξάντλητο. Δεν νοιάζονται σε τι τιμή αγοράζουν και σε τι τιμή πωλούν»
«Αυτά τα μη παραγωγικά χέρια μπορεί να καταναλώσουν ένα τόσο μεγάλο μερίδιο που όλη η σύνεση και η καλή συμπεριφορά των ατόμων να μη φτάνει για να εξισορροπήσει αυτή τη βίαιη και καταναγκαστική παραβίαση».
«Η επέκταση του κράτους έχει καθυστερήσει τη φυσική πρόοδο»
«Όταν εξαντληθούν όλα τα καθαυτό αντικείμενα της φορολόγησης, αν οι ανάγκες του κράτους συνεχίζουν ακόμη να απαιτούν περισσότερους φόρους, τότε αυτοί θα επιβληθούν σε αθέμιτα πεδία»
«Καμία τέχνη δεν μαθαίνει γρηγορότερα η οποιαδήποτε κυβέρνηση από το να στραγγίζει τα χρήματα από τις τσέπες των ανθρώπων»
«Η ενιαία, σταθερή και αδιάκοπη προσπάθεια κάθε ανθρώπου να βελτιώσει την κατάστασή του είναι συχνά τόσο ισχυρή ώστε να διατηρεί τη φυσική πρόοδο των πραγμάτων προς τη βελτίωση παρά τις υπερβολές του κράτους, αλλά και τα μεγαλύτερα σφάλματα της διακυβέρνησης που συνιστούν εκατό ασεβή εμπόδια με τα οποία η τρέλα των ανθρώπινων νόμων πολύ συχνά παγιδεύει τις δράσεις τους»
«Εν μέσω όλων των απαιτήσεων του κράτους…. Το στοιχείο που διαφυλάσσει την πρόοδο είναι εκείνη η προσπάθεια που προστατεύεται από τον νόμο και επιτρέπεται από την ελευθερία να ασκηθεί με τον πλέον επωφελή τρόπο»
«Ας μην όμως βιαστούμε εξαιτίας αυτού να συμπεράνουμε ότι είναι ικανή να σηκώσει το οποιοδήποτε βάρος, ή ακόμη να έχει τέτοια αυτοπεποίθηση ότι θα μπορούσε να σηκώσει, χωρίς μεγάλη δυσφορία, ένα βάρος λίγο μεγαλύτερο από αυτό που ήδη επωμίζεται».
«Κανενός είδους ανθρώπινη σοφία ή γνώση δεν θα μπορούσε ποτέ να επαρκέσει για το καθήκον της επίβλεψης της εργατικότητας των ιδιωτών ανθρώπων στην κατεύθυνση της απασχόλησης που αρμόζει περισσότερο στο συμφέρον της κοινωνίας»
«Λίγα περισσότερα απαιτούνται ώστε ένα κράτος να φτάσει στο υψηλότερο βαθμό πλούτου από το χαμηλότερο επίπεδο βαρβαρότητας απ' ό,τι ειρήνη, ήπιοι φόροι και μια ανεκτή απόδοση δικαιοσύνης: όλα τα υπόλοιπα έρχονται ως αποτέλεσμα της φυσικής πορείας των πραγμάτων»
«Αν αφαιρεθούν εντελώς όλα τα συστήματα προτίμησης ή περιορισμού, το προφανές και απλό σύστημα της φυσικής ελευθερίας εγκαθίσταται από μόνο του. Κάθε άνθρωπος, εφόσον δεν παραβιάζει τους νόμους της δικαιοσύνης, αφήνεται απολύτως ελεύθερος να επιδιώξει το συμφέρον του με τον δικό του τρόπο, και να φέρει την εργατικότητα και το κεφάλαιό του σε ανταγωνισμό με τα αντίστοιχα κάθε άλλου ανθρώπου».
«Ο πολιτικός που προσπαθεί να κατευθύνει τους ιδιώτες ως προς τον τρόπο με τον οποίο οφείλουν να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαιά του, αναλαμβάνει μια εξουσία που δεν θα μπορούσε κανείς να εμπιστευθεί με ασφάλεια όχι μόνο στο οποιοδήποτε άτομο ξεχωριστά, αλλά ούτε σε κάποιο συμβούλιο ή κάποια γερουσία, και που δεν θα ήταν πουθενά τόσο επικίνδυνη όσο τα χέρια ενός ανθρώπου με την τρέλα και την οίηση να φαντάζεται ότι είναι ικανός να την ασκήση»
Πολύ καιρό πριν, ο Άνταμ Σμιθ αναγνώρισε ότι η «φυσική ελευθερία» που έρχεται ως αποτέλεσμα της κατάργησης των αδικαιολόγητων προτιμήσεων και περιορισμών, χρειάζεται ένα κράτος πολύ μικρότερο από ένα που προϋποθέτει αμέτρητες ρυθμίσεις και διατάξεις καθώς και τρισεκατομμύρια δολάρια σε φόρους κάθε χρόνο.
Αν θέλουμε να αποκαταστήσουμε το όραμα που ο Σμιθ μοιραζόταν με τους ιδρυτές των ΗΠΑ - της παροχής του ευρύτερου δυνατού πεδίου για την ανθρώπινη ελευθερία - χρειαζόμαστε πολύ λιγότερη τρέλα και οίηση από το κράτος, ώστε να μπορούμε να αξιοποιήσουμε περισσότερο το αόρατο χέρι των αμοιβαίως επωφελών, εθελούσιων διακανονισμών της αγοράς.
--
Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Ιουνίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
