Του Mark J. Perry
Λίγο περισσότερο από είκοσι χρόνια πριν, έγραψα το άρθρο Why Socialism Failed (Γιατί απέτυχε ο σοσιαλισμός”, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1995 στο The Freeman, την εκδοτική ναυαρχίδα του Foundation for Economic Education. Νομίζω ότι ήταν το πρώτο δοκίμιο ή άρθρο γνώμης που έγραψα για το γενικό κοινό αφότου απέκτησα το 1993 το διδακτορικό μου στα οικονομικά από το Πανεπιστήμιο George Mason. Σημειώστε ότι ο τίτλος του άρθρου (“απέτυχε”) χρησιμοποιεί αόριστο χρόνο, ως εάν να υποθέτω κάπως ότι οι αποτυχίες του σοσιαλισμού ήταν τόσο εμφανείς και προφανείς (τον ονόμαζα “Το μεγάλο ψέμα του 20ου αιώνα”) που θα τον αντιμετωπίζαμε εφεξής μόνο ως ένα απαξιωμένο στην πράξη σύστημα του παρελθόντος, και ποτέ ως μια βιώσιμη δυνατότητα για να προχωρήσουμε στο μέλλον! Βεβαίως, εκείνη την εποχή πολλά μέρη του πλανήτη απομακρύνονταν από τον κολλεκτιβισμό και τον κεντρικό σχεδιασμό για να προσεγγίσουν τον καπιταλισμό των ελεύθερων αγορών - η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε το 1991, το Τείχος του Βερολίνου έπεσε το 1989, και η Κίνα άνοιγε την οικονομία της και επανίδρυε το Χρηματιστήριο της Σαγκάης το 1990, κτλ.
Δεδομένης της πρόσφατης αναζωπύρωσης του σοσιαλισμού, ιδίως καθώς σήμερα υιοθετείται από νέους Αμερικανούς, πιστεύω ότι μπορεί να έχει νόημα να ξαναδώ αυτό το δοκίμιό μου από το 1995 για να επανεξετάσω το γιατί ο σοσιαλισμός: α) απέτυχε στον 20ο αιώνα, β) αποτυγχάνει στον 21ο αιώνα (π.χ. στη Βενεζουέλα, δείτε την παραπάνω φωτογραφία), και γ) θα αποτυγχάνει πάντα. Και ο λόγος είναι διότι πρόκειται για ένα εσφαλμένο σύστημα που βασίζεται σε εντελώς λάθος αρχές που δεν είναι συμβατές με την ανθρώπινη συμπεριφορά και δεν μπορούν να θρέψουν το ανθρώπινο πνεύμα.
Ακολουθούν κάποια αποσπάσματα από το δοκίμιό μου Why Socialism Failed από το 1995:
1. Ο σοσιαλισμός είναι το Μεγάλο Ψέμα του εικοστού αιώνα. Ενώ υποσχέθηκε ευημερία, ισότητα και ασφάλεια, απέδωσε φτώχεια, εξαθλίωση και τυραννία. Η ισότητα επετεύχθη μόνο υπό την έννοια ότι όλοι ήταν ίσοι ως προς την εξαθλίωσή τους.
Με τον ίδιο τρόπο που μια πυραμιδική απάτη ή ένα γράμμα-αλυσίδα αρχικά πετυχαίνει αλλά εντέλει καταρρέει, έτσι και ο σοσιαλισμός μπορεί να δείξει στην αρχή σημάδια επιτυχίας. Αλλά τα όποια επιτεύγματά του γρήγορα ξεφτίζουν καθώς αναδύονται οι θεμελιώδεις ατέλειες του κεντρικού σχεδιασμού. Αυτή η αρχική ψευδαίσθηση της επιτυχίας δίνει στην κρατική παρέμβαση την ολέθρια, σαγηνευτική της ελκυστικότητα. Μακροπρόθεσμα, ο σοσιαλισμός πάντα αποδεικνύεται στην πράξη μια συνταγή τυραννίας και εξαθλίωσης.
Μια πυραμιδική απάτη αποδεικνύεται εντέλει μη βιώσιμη καθώς βασίζεται σε εσφαλμένες αρχές. Ομοίως, ο κολλεκτιβισμός είναι μη βιώσιμος μακροπρόθεσμα γιατί είναι μια εσφαλμένη θεωρία. Ο σοσιαλισμός δεν λειτουργεί διότι δεν είναι συμβατός με θεμελιώδεις αρχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η αποτυχία του σοσιαλισμού σε χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο μπορεί να εντοπιστεί σε ένα κρίσιμο ελάττωμά του: είναι ένα σύστημα που αγνοεί τα κίνητρα.
Σε μια καπιταλιστική οικονομία, τα κίνητρα έχουν ύψιστη σημασία. Οι τιμές αγοράς, το λογιστικό σύστημα κερδών και ζημιών και τα δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας παρέχουν ένα αποτελεσματικό, αλληλοσυμπλεκόμενο σύστημα κινήτρων που διέπουν και κατευθύνουν την οικονομική συμπεριφορά. Ο καπιταλισμός βασίζεται στη θεωρία ότι τα κίνητρα έχουν σημασία!
Υπό τον σοσιαλισμό, τα κίνητρα είτε παίζουν έναν αμελητέο ρόλο είτε αγνοούνται εντελώς. Μια κεντρικά σχεδιασμένη κοινωνία χωρίς τιμές αγοράς ή κέρδη, όπου το κράτος έχει την ιδιοκτησία, είναι ένα σύστημα χωρίς έναν αποτελεσματικό μηχανισμό κινήτρων να διέπει την οικονομική δραστηριότητα. Ο σοσιαλισμός, καθώς αποτυγχάνει να δώσει στα κίνητρα τη σημασία που τους αρμόζει, είναι μια ασύμβατη προς την ανθρώπινη φύση θεωρία και συνεπώς είναι καταδικασμένος να αποτυγχάνει. Ο σοσιαλισμός βασίζεται στη θεωρία ότι τα κίνητρα δεν έχουν σημασία!
2. Η ισχύς του καπιταλισμού μπορεί να αποδοθεί σε μια δομή κινήτρων που βασίζεται σε τρία πράγματα (3 Ps): [1] στις τιμές (Prices) που καθορίζονται από τις δυνάμεις της αγοράς, [2] σε ένα λογιστικό σύστημα κερδών και ζημιών (Profit-and loss system of accounting), και [3] σε δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας (Private property rights). Η αποτυχία του σοσιαλισμού μπορεί να ιχνηλατηθεί στο γεγονός ότι παραμελεί αυτές τις τρεις ενισχυτικές ως προς τα κίνητρα παραμέτρους.
3. Οι κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες, καθώς αποτυγχάνουν να ενισχύσουν, να προωθήσουν και να καλλιεργήσουν το δυναμικό των ανθρώπων μέσα από ενισχυτικούς ως προς τα κίνητρα θεσμούς, αποστερούν το ανθρώπινο πνεύμα από την πλήρη ανάπτυξή του. Ο σοσιαλισμός αποτυγχάνει γιατί σκοτώνει και καταστρέφει το ανθρώπινο πνεύμα - αρκεί κανείς να ρωτήσει τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την Κούβα με αυτοσχέδιες σχεδίες και σκάφη [καθώς και όσους περιμένουν σήμερα σε ατελείωτες ουρές στη Βενεζουέλα στην αγωνιώδη προσπάθειά τους, που δεν ευοδώνει πάντα, να αγοράσουν τρόφιμα].
4. Ο διαρκής πειρασμός του σοσιαλισμού είναι το δόλωμα της παρακάτω προσφοράς: “παραδώστε ένα μικρό μέρος της ελευθερίας σας, και εγώ θα σας δώσω λίγο περισσότερη ασφάλεια”. Όπως όμως καταδεικνύει η εμπειρία του αιώνα μας, η συναλλαγή αυτή είναι δελεαστική αλλά ποτέ δεν αποδίδει. Αντίθετα, καταλήγουμε να χάσουμε τόσο την ελευθερία, όσο και την ασφάλειά μας.
Ο σοσιαλισμός θα παραμείνει ένας διαρκής πειρασμός. Πρέπει να επαγρυπνούμε στον αγώνα μας εναντίον του σοσιαλισμού όχι μόνο στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, αλλά και εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αποτυχία του σοσιαλισμού ενέπνευσε μια παγκόσμια αναγέννηση της ελευθερίας. Για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη, πλησιάζει τόσο πολύ η μέρα που η πλειονότητα των ανθρώπων θα ζει σε ελεύθερες κοινωνίες ή σε κοινωνίες που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα προς την ελευθερία.
Ο καπιταλισμός θα διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αναβίωση της ελευθερίας και της ευημερίας, καθώς τρέφει το ανθρώπινο πνεύμα, εμπνέει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και προάγει το πνεύμα της επιχειρηματικότητας. Ο καπιταλισμός, καθώς παρέχει ένα ισχυρό σύστημα κινήτρων που προάγουν την εξοικονόμηση, την σκληρή δουλειά και την αποτελεσματικότητα, δημιουργεί πλούτο.
Η βασική διαφορά μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού είναι η εξής: Ο καπιταλισμός λειτουργεί”.
--
Ο Mark J. Perry είναι ερευνητής στο ΑΕΙ και ταυτόχρονα καθηγητής οικονομικών και χρηματοπιστωτικής στο Flint campus του Πανεπιστημίου του Michigan. Είναι γνωστός κυρίως ως ο δημιουργός και υπεύθυνος σύνταξης του δημοφιλούς οικονομικού μπλογκ Carpe Diem. Στο ΑΕΙ, ο Perry γράφει για ζητήματα οικονομίας και χρηματοπιστωτικής για τo American.com και το μπλογκ AEIdeas.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Μαρτίου 2016 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (AEI) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
