Του Frits Bolkestein
Καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο ξεκινούν το τελευταίο τους νομοθετικό έτος, μία από τις τελευταίες προκλήσεις που απομένουν στην πολιτική ατζέντα είναι το τι θα κάνουμε με τα πλαστικά μίας χρήσης. Η πρόταση που αυτή την στιγμή επεξεργάζεται το Κοινοβούλιο αφορά την απαγόρευση της πώλησης προϊόντων από πλαστικό μίας χρήσης, από τις μπατονέττες βαμβακιού μέχρι τα καλαμάκια. Τα κράτη-μέλη καλούνται να αυξήσουν τις προσπάθειές τους που αφορούν τη συλλογή χρησιμοποιημένων μπουκαλιών μίας χρήσης, με τον στόχο για το 2025 να έχει τεθεί στη συλλογή του 90%. Το κόστος αυτού του προγράμματος πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από τις επιχειρήσεις, οι οποίες σχεδιάζεται να πληρώσουν και για τα νέα προγράμματα διαχείρισης απορριμμάτων και απορρύπανσης.
Σύμφωνα με τον Επίτροπο Frans Timmermans, το υπό επεξεργασία σχέδιο κανονισμού έχει ως στόχο την “παγκόσμια κούρσα για την κορυφή” σε ό,τι αφορά τον καθαρισμό των παγκόσμιων ωκεανών, του περιβάλλοντος, των τροφίμων και των ίδιων μας των σωμάτων. Είναι δύσκολο να μην εντυπωσιάζεται κανείς ακούγοντας αυτούς τους ευγενείς στόχους. Ποιος άλλωστε δεν θέλει πιο καθαρούς ωκεανούς, τρόφιμα και σώματα; Ακόμη κι έτσι όμως, μια πρόταση μπορεί να είναι πραγματικά εντυπωσιακή όταν τα αποτελέσματά της είναι το ίδιο θετικά με τις προθέσεις της. Κι εδώ η πρόταση αυτή με τη σημερινή μορφή της θα καταλήξει να αποτύχει.
Η απαγόρευση των πλαστικών μίας χρήσης μπορεί να ακούγεται σαν ένα μέτρο στο οποίο είναι εύκολο να συμφωνήσουμε. Στην πράξη όμως δεν είναι καθόλου εύκολο να βρούμε άλλα προϊόντα που εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό με τον ίδιο βαθμό αξιοπιστίας. Βασιζόμαστε στα πλαστικά μίας χρήσης για μια σειρά από πράγματα: για να διατηρούμε το φαγητό μας φρέσκο και να κρατάμε αποστειρωμένα τα ιατρικά μας εργαλεία. Το να αντικαταστήσουμε αυτού του είδους τα πλαστικά αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση έρευνας και ανάπτυξης. Μπορεί αν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις έναντι των συνηθισμένων πλαστικών, για παράδειγμα τα βιο-πολυμερή (τα πλαστικά που κατασκευάζονται από πηγές βιομάζας). Το πρόβλημα όμως είναι ότι η βιομηχανία σήμερα δεν μπορεί να κατασκευάσει αυτά τα πλαστικά στην κλίμακα που χρειάζεται ώστε να αντικαταστήσουν τα παραδοσιακά πλαστικά μίας χρήσης.
Αν δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε τα πλαστικά μίας χρήσης με κάτι εξίσου αποτελεσματικό, διατρέχουμε τον κίνδυνο να δημιουργήσουμε μια σειρά από νέα προβλήματα. Χωρίς τα πλαστικά μίας χρήσης, τα τρόφιμα θα αρχίσουν να χαλάνε πολύ πιο γρήγορα. Αυτό θα μας υποχρεώσει να αυξήσουμε την παραγωγή τροφίμων, εξέλιξη που συνεπάγεται μεγαλύτερες πιέσεις στη διαχείριση της γης και των υδάτων. Οι εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου θα αυξηθούν. Τα κοστη θα γίνουν αισθητά όχι μόνο από τα κράτη, αλλά και από τους καθημερινούς καταναλωτές, που θα πρέπει πλέον να αντικαθιστούν τα προϊόντα στα ψυγεία και τα ντουλάπια τους πολύ πιο συχνά.
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι πως, ακόμη κι αν αντικαταστήσουμε τα πλαστικά μίας χρήσης, οι εναλλακτικές είναι αναγκαστικά πολύ πιο καθαρές όταν εντέλει καταλήγουν στο περιβάλλον. Η διαχείριση των περισσότερων διασπώμενων εναλλακτικών μπορεί να γίνει μόνο σε ειδικές εγκαταστάσεις, που σήμερα σπανίζουν. Αν τα απορρίμματα αυτά καταλήξουν οπουδήποτε αλλού, ρυπαίνουν ακριβώς το ίδιο με τα κανονικά πλαστικά.
Κι έτσι φτάνουμε στο πραγματικό πρόβλημα, την ανακύκλωση, η μάλλον την απουσία της. Η πρώτη προτεραιότητα της ΕΕ σήμερα σε ό,τι αφορά τα ζητήματα του περιβάλλοντος θα πρέπει να είναι τα κράτη-μέλη να τηρήσουν την υπόσχεσή τους να ανακυκλώνουν τουλάχιστον το 50% του συνόλου των αστικών απορριμμάτων. Αυτό δεν θα ήταν μόνο μια καλή πολιτική, αλλά θα ήταν καλό και για την επιχειρηματικότητα. Σύμφωνα με τον Επίτροπο Jyrki Katainen, μόλις το 5% των πλαστικών στην ΕΕ ανακυκλώνεται σήμερα, πράγμα που σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει ετησίως πλαστικά αξίας περίπου 100 δις ευρώ. Αν μπορέσουμε να ανακυκλώσουμε έστω ένα μέρος από αυτά, θα κάνουμε ήδη περισσότερα για να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να ενισχύσουμε τις οικονομίες μας απ' ό,τι η υπό επεξεργασία πρόταση.
Το Ευρωκοινοβούλιο θα συζητήσει αυτές τις προτάσεις στην ολομέλειά του αργότερα μέσα στον μήνα. Καλά θα έκανε να τις ξανασκεφτεί. Θα πλήξουν τους καταναλωτές και το πραγματικό τους αποτέλεσμα σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος θα είναι μικρό. Θα ήταν καλύτερα να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας ώστε να διασφαλίσουμε πως τα κράτη-μέλη θα πετύχουν τους στόχους ανακύκλωσης που έχουν ήδη συμφωνήσει. Αυτό θα αποτελούσε μια νίκη τόσο για το περιβάλλον, όσο και για τους καταναλωτές.
--
Ο Frits Bolkestein είναι ο τέως Ευρωπαίος Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Οκτωβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Epicenter Network και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
