Του Mate Hajba
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο φιλελευθερισμός νίκησε. Ο κόσμος κινείται προς την περισσότερη ελευθερία, την περισσότερη ισότητα και κατά συνέπεια τη λιγότερη φτώχεια και τον λιγότερο πόλεμο. Η ναζιστική Γερμανία ηττήθηκε στον Β/ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε υπό τα φρικτά της ψέματα. Γιατί λοιπόν δεν αισθανόμαστε νικητές;
Η δημοκρατία μεταμορφώθηκε από μια αφηρημένη και ριζοσπαστική ιδέα στην πιο εξέχουσα μορφή διακυβέρνησης, τη διάκριση εκκλησίας και κράτους και το σύστημα ελέγχων και εξισορροπήσεων. Όλοι, είτε ανοιχτά είτε συγκαλυμμένα, επιθυμούν έντονα να συμμετέχουν στο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι δημοκρατίες αναγνωρίζουν το δικαίωμα ψήφου σε όλους τότε ενηλίκους ανεξάρτητα από το φύλο, την τάξη ή την εθνοτική τους καταγωγή. Η φτώχεια μειώνεται, τα επίπεδα υγείας έχουν αυξηθεί ραγδαία και οι διεθνείς σχέσεις έχουν τη φιλοδοξία της ειρήνης. Όλα αυτά χάρη στις φιλελεύθερες αξίες όπως τις κατανοούμε ιστορικά.
Ο φιλελευθερισμός όμως, παρ'' όλα τα σπουδαία του επιτεύγματα, έχασε τον λόγο ύπαρξής του. Χωρίς τον κομμουνισμό και τον φασισμό να αποτελούν άμεσες απειλές, χωρίς δικτάτορες και τυράννους να καταπιέζουν τον λαό, χωρίς εκτεταμένες παραβιάσεις βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (τουλάχιστον ως επί το πλείστον), ο φιλελευθερισμός έχει χάσει τους φυσικούς του αντιπάλους.
Με την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος, ο φιλελευθερισμός φαίνεται πως έχασε το όραμά του. Ο όρος νοθεύτηκε ώστε να σημαίνει εκείνους τους κατσουφιασμένους τύπους του Μπέρκλεϊ που αφρίζουν από το θυμό τους γιατί η κακιά πραγματικότητα διαπερνά τις βολικές φούσκες ασφαλείας τους.
Ο φιλελευθερισμός διαιρέθηκε σε δεξιό και αριστερό, προοδευτικό και ελευθεριακό. Είναι μια λέξη για την οποία οι δύο πλευρές αντιμάχονται, ενώ χρησιμοποιείται ως ύβρη από πιο εργατικούς λαϊκιστές.
Ακόμη και πριν την πτώση του κομμουνισμού, οι φιλελεύθεροι συχνά συμπεριφέρονταν με υπερβολική αυταρέσκεια. Τα κινήματα του 1968, τα οποία στις απαρχές τους αγωνίζονταν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κεφαλαιοποιήθηκαν από Μαρξιστές με την επίνευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στην πρώτη γραμμή αυτών των κινημάτων θα έπρεπε να είναι οι φιλελεύθεροι, οι υπερασπιστές μιας ιδέας που τιμά την αυταξία του ατόμου, ανεξάρτητα από τις περιστάσεις της γέννησής του. Αντίθετα, τα κινήματα αυτά εξετράπησαν από την αρχική τους πορεία από εκείνους τους κομμουνιστές που δεν ενδιαφέρονταν ούτε για τους ανθρώπους, ούτε για τα δικαιώματά τους αλλά χρειάζονταν μια ανθρωπιστικού τόνου προπαγάνδα στη Δύση.
Ενώ οι φιλελεύθεροι χωρίζονται σε αντιμαχούμενες ομάδες, οι λαϊκιστές κερδίζουν έδαφος. Διάφορες χώρες έχουν γίνει πεδίο ανταγωνισμού για την αριστερά και τη δεξιά ενώ οι φιλελεύθεροι αυτοπεριθωριοποιούνται.
Οι χλιαρές υποσχέσεις δεν αρκούν. Η προσπάθεια να αποσπαστούν κάποιοι λίγοι ψηφοφόροι από τη μία ή την άλλη πλευρά δεν είναι μια αρκετά ισχυρή στρατηγική, επαρκής για μια σταθερή εκλογική βάση.
Οι εχθροί του φιλελεύθερου κόσμου δεν έχουν αφανιστεί. Απλώς φαίνονται περισσότερο ικανοί να προσαρμοστούν στον σύγχρονο φιλελεύθερο κόσμο απ' ό,τι οι ίδιοι οι φιλελεύθεροι. Δείτε την Κίνα, ή τους νέους ανθρώπους στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη που υποστηρίζουν τον σοσιαλισμό, ένα σύστημα για το οποίο δεν γνωρίζουν τίποτα καθώς δεν υπέστησαν τη φρίκη του.
Οι φιλελεύθεροι νίκησαν μια Πύρρειο νίκη. Γι' αυτό και πρέπει τώρα να βρουν ένα όραμα για το μέλλον που θα κάνει τους παλιούς φιλελεύθερους (και όχι τους ακτιβιστές του Μπέρκλεϊ) υπερήφανους. Διαφορετικά η νίκη τους θα αποδειχθεί απλώς μια υποσημείωση στο εγχειρίδιο των λαϊκιστών.
--
Ο Mate Hajba είναι διευθυντής του Free Market Foundation, μιας ουγγρικής δεξαμενής σκέψης προσηλωμένης στις κλασικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίας και η ανεκτικότητα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Οκτωβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
