Ίσως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να μην είχαν πολιτικοποιηθεί τόσο έντονα αν ακολουθούσαμε όλοι μια καλή συμβουλή του Βενιαμίν Φραγκλίνου.
*Γράφει ο Joshua Clawson
Στο βιβλίο που δημοσίευσε το 1737 με τίτλο Poor Richard's Almanac, έγραψε ποια ήταν η κυριολεκτική και μεταφορική ιδέα του πίσω από τα χρήματα, «Μια δεκάρα που εξοικονομήθηκε είναι δύο δεκάρες καθαρά». Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, ο Φραγκλίνος, ο οποίος ήταν γνωστός για τα ανεκτίμητα αποφθέγματά του, δεν έγραψε ποτέ τη φράση: «Μια δεκάρα που εξοικονομήθηκε είναι μια δεκάρα που κερδήθηκε».
Το πρώτο νόμισμα που κυκλοφόρησε στις νεοσύστατες Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το χάλκινο σεντ Fugio. Σχεδιάστηκε από τον Βενιαμίν Φρανκλίνο και μερικές φορές αναφέρεται ως "σεντ του Φραγκλίνου". Τεχνικά, μερικά από τα χαρακτηριστικά του νομίσματος χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενα προτεινόμενα αποικιακά νομίσματα, αλλά αυτά δεν κυκλοφόρησαν ποτέ και, κατά την παροιμιώδη έκφραση «δεν αξίζουν ούτε ένα Continental».
Το σεντ Fugio δημιουργήθηκε ως απάντηση στις ελλείψεις μικρών νομισμάτων κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, καθώς οι Αποικίες είχαν βαρεθεί να βασίζονται στην προμήθεια νομισμάτων της Μεγάλης Βρετανίας, ιδιαίτερα σε μικρά χάλκινα νομίσματα, η παραγωγή των οποίων σταμάτησε το 1775. Υπολογίζεται ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1780 τα δύο τρίτα του συνόλου των χάλκινων νομισμάτων που διακινούνταν στη Μεγάλη Βρετανία ήταν πλαστά και το 1787 η Μεγάλη Βρετανία άρχισε να χρησιμοποιεί ιδιωτικές μάρκες Conder (Conder Tokens) κατασκευασμένες από χαλκό για τα μικρότερα νομίσματα.
Στο πίσω μέρος του σεντ του Φραγκλίνου, που εισήχθη το 1787, υπάρχουν δεκατρείς δακτύλιοι που συμβολίζουν τις αρχικές δεκατρείς αποικίες με την κυριολεκτική έννοια. Αυτοί οι συνδεδεμένοι δακτύλιοι δημιουργούν μια αδιάσπαστη αλυσίδα που περιβάλλει το «Είμαστε ένα», μαζί με το «Ηνωμένες Πολιτείες».
Πέρα από την ευρύτερη μεταφορική σημασία του, ο Φραγκλίνος θεωρούσε τον αριθμό δεκατρία ως σημαντικό αριθμό στη δική του φιλοσοφία. Σε όλο το σχέδιο του νομίσματος, ο Φραγκλίνος εκφράζει τις ηθικές και ηθικές του θέσεις μαζί με κυριολεκτικά και συμβολικά μηνύματα. Παρέχει ένα ακριβές βάρος 10 γραμμαρίων χαλκού, ή 157,5 κόκκων (grains). Ακόμη και η λεπτή προσθήκη αυλακωτών άκρων αποτελεί φόρο τιμής στον ιστορικό ηθικό του χαρακτήρα και στη σχέση με το χρήμα, καθώς αποτρέπει εξίσου το αποκοπή μετάλλου ή την παραχάραξη.
Επιπλέον, το 1752, ο Φραγκλίνος υποστήριξε ανοιχτά την αλλαγή προς το Γρηγοριανό ημερολόγιο σε όλες τις Αποικίες. Πριν από αυτό, μόνο κάποιες από τις αποικίες τηρούσαν το ίδιο ημερολογιακό έτος. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο χωράει δεκατρείς εβδομάδες σε πολλαπλάσιο των τεσσάρων, που ισοδυναμεί συνολικά με πενήντα δύο εβδομάδες. Ο Φραγκλίνος αφιέρωσε κάθε εβδομάδα σε μία από τις βασικές του αρετές για την προσωπική του ανάπτυξη, τέσσερις φορές το χρόνο.
Οι δεκατρείς αλληλοσυνδεόμενοι δακτύλιοι στο σχέδιο του νομίσματος συμβολίζουν τις αποικίες και τις αρετές του Φραγκλίνος. Πίστευε ότι κάθε άτομο πρέπει να είναι υπεύθυνο για την οικοδόμηση του χαρακτήρα του. Μέσα στην επιθυμία του για προσωπική ανάπτυξη, πρότεινε δεκατρείς αρετές!
Εγκράτεια - Μην τρώτε μέχρι χαύνωσης, μην πίνετε μέχρι μέθης.
Σιωπή - Μην μιλάτε παρά μόνο όταν μπορεί να ωφελήσει τους άλλους ή τον εαυτό σας. Αποφεύγετε την ασήμαντη συζήτηση.
Τάξη – Ορίστε για κάθε πράγμα σας τη θέση του. Ορίστε για κάθε μέρος της δραστηριότητάς σας τον χρόνο του.
Αποφασιστικότητα - Αποφασίστε να πράξετε αυτό που θα πρέπει. Εκτελέστε χωρίς εξαίρεση ό,τι αποφασίσατε.
Λιτότητα - Μην αναλαμβάνετε δαπάνες παρά μόνο για να ωφελήσετε τους άλλους ή τον εαυτό σας, δηλαδή μην σπαταλάτε.
Εργατικότητα - Μη χάνετε χρόνο. Να είστε πάντα απασχολημένοι σε κάτι χρήσιμο. Κόψτε όλες τις περιττές ενέργειες.
Ειλικρίνεια - Μην χρησιμοποιείτε επιβλαβή δόλο. Να σκέφτεστε αθώα και δίκαια και, αν μιλάτε, να μιλάτε αναλόγως.
Δικαιοσύνη – Να μην βλάπτετε κανέναν από πράξεις ή παραλείψεις των ωφελημάτων που αποτελούν καθήκον σας.
Μετριοπάθεια - Αποφεύγετε τα άκρα. Να μην αξιολογείτε τις ζημιές που υφίστασθε περισσότερο απ’ ό,τι τους αξίζει.
Καθαριότητα - Μην ανέχεστε την ακαθαρσία στο σώμα, τα ρούχα ή την κατοικία σας.
Ηρεμία - Μην σας ενοχλούν μικροπράγματα ή κοινά ή αναπόφευκτα ατυχήματα.
Αγνότητα – Να μην επιδίδεστε σε λαγνεία παρά μόνο σπάνια, για την υγεία ή για απογόνους, ποτέ λόγω νωθρότητας, αδυναμίας ή για πλήξετε την ειρήνη ή τη φήμη τη δική σας ή άλλου προσώπου.
Ταπεινοφροσύνη – Να μιμείσθε τον Ιησού και τον Σωκράτη.
Στη φιλοσοφία του για την προσωπική πρόοδο, πίστευε ότι οι άνθρωποι πρέπει να αφιερώνουν μια εβδομάδα στην εξάσκηση καθεμιάς από αυτές τις αντίστοιχες αρετές. Μετά από δεκατρείς εβδομάδες, αφού θα έχει κανείς ασκηθεί σε κάθε αρετή, ο κύκλος ξεκινά εκ νέου, και αυτό συμβαίνει τέσσερις φορές το χρόνο. Ο Φραγκλίνος πίστευε ότι αν κάθε άτομο επικεντρωνόταν σε αυτές τις αρετές για μια ολόκληρη εβδομάδα, τέσσερις φορές το χρόνο, σίγουρα θα προόδευε.
Αυτό αντανακλά την πεποίθηση του Φραγκλίνου ότι η αρετή δεν είναι κάτι που ήρθε εκ φύσεως στους ανθρώπους, αλλά επιτεύχθηκε με την πάροδο του χρόνου μέσω της πειθαρχίας. Αυτός ήταν ένας λόγος που θεωρούσε τον χρόνο πολύτιμο και πίστευε ότι η ελευθερία μιας χώρας φτιάχνεται από το κάθε άτομο που εργάζεται πάνω στον εαυτό του. Ως στωικός, κατανοούσε τον εύθραυστο και πεπερασμένο αριθμό ετών της ζωής, μέχρι του σημείου να σέβεται τον χρόνο των άλλων, και τον δικό του. Σε αντίθεση με τον δημοφιλή μύθο, ο Φραγκλίνος δεν ήταν αυτός που εφηύρε τη θερινή ώρα, αλλά σίγουρα πίστευε στη σημασία ενός αυστηρού προγράμματος για την καλύτερη χρήση του φωτός της ημέρας και της προσωπικής προόδου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου.
Αυτό αντανακλάται και στο σεντ Fugio. Στο μπροστινό μέρος του κέρματος βρίσκεται ένας ήλιος που χαμογελά και λάμπει πάνω σε ένα ηλιακό ρολόι, και μέσα σ’ αυτό είναι γραμμένες ώρες της ημέρας. Η λέξη Fugio που αποτυπώνεται στα αριστερά είναι λατινική και σημαίνει «πετάω» ή «φεύγω», αλλά εκφράζει περισσότερο τη φιλοσοφική και ιστορική αναγνώριση του «χρόνου που πετάει», ένα θέμα που αντικατοπτρίζεται με τρεις λέξεις στο σεντ Fugio.
Η συμβουλή του Φραγκλίνου
Στο κάτω μπροστινό μέρος του νομίσματος Fugio υπήρχε η δική του συμβουλή. Αναγράφεται στο κέρμα: Mind Your Business (Κοίτα τη δουλειά σου). Με αυτό, εννοούσε την κυριολεκτική φροντίδα των υποθέσεων του κάθε ατόμου. Μερικοί ιστορικοί ερμηνεύουν το νόημα αυτής της φράσης σε συνδυασμό με το Fugio, ως ένα νεύμα προς τα παλαιότερα Tempus Fugit και Carpe Diem, και το μεταφράζουν ως «Ο χρόνος κυλά, γι’ αυτό κάνε τη δουλειά σου» ή «Ο χρόνος κυλά, γι' αυτό χρησιμοποιήστε τον με σύνεση!".
Ο Φραγκλίνος εννοούσε να κοιτάμε τη δουλειά μας κοινωνικά όσο και κυριολεκτικά, και πιστεύω ότι αυτό υποστηρίζεται από το σύνολο της δουλειάς του. Ήταν εφευρέτης, καινοτόμος, συγγραφέας που ενέπνεε υψηλά φρονήματα, φιλόσοφος, πολιτικός και ιδρυτικό μέλος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν υπέρμαχος του laissez faire, όπως περισσότερο, όντας φιλελεύθερος, ρεαλιστής Στωικός, πίστευε ότι κάθε άτομο πρέπει να πιέζει τον εαυτό του ώστε να βελτιώνεται όσο μπορεί περισσότερο στον επαγγελματικό του κλάδο και την προσωπική του ζωή, προκειμένου η πλειονότητα των ανθρώπων να απολαμβάνουν καλύτερες ζωές συμβιώνοντας.
Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν ελλείψεις νομισμάτων, πτώση των αξιών ως προς το νόμισμα, επιδείνωση των ηθικών θέσεων, συναλλαγματικούς κινδύνους υποτίμησης, τον νόμο του Gresham και την εισαγωγή των κρυπτονομισμάτων ως μια φθηνότερη μορφή νομίσματος, την τραπεζική κλασματικών αποθεματικών της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, τους κυβερνητικούς νομισματικούς και δημοσιονομικούς ελέγχους με το παραστατικό νόμισμα και χωρίς εμπορεύματα κοινής αξίας, εκτεταμένα προγράμματα πρόνοιας, συνεχιζόμενα προγράμματα αναδιανομής, ατελείωτους πολέμους και πολλά άλλα ζητήματα.
Η υιοθέτηση των ηθικών αρετών του Φράνκλιν σε σχέση με το χρήμα βοηθά στην αποτροπή της αποσύνθεσης της αξίας του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σε όλη την ιστορία, έξυπνοι και ηθικοί άνθρωποι και χώρες, επανήλθαν σε αυτές τις παρόμοιες ηθικές θέσεις όταν τα νομίσματα άρχιζαν να καταρρέουν. Το χρήμα και η ηθική είναι αλληλένδετα με τέτοιο τρόπο ώστε «χρήματα» χωρίς «ηθική» δεν μπορούν να παραμένουν «χρήματα». Και η «ηθική» που στερείται την εκτίμηση του «χρήματος», δεν μπορεί να παραμείνει «ηθική».
Στο τέλος, οι συμβουλές του Βενιαμίν Φραγκλίνου στα οικονομικά, το νόμισμα και τη ζωή πρέπει να ληφθούν τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά: Mind Your Business.
*Ο Joshua Glawson αρθρογραφεί για θέματα πολιτικής, οικονομικών, φιλοσοφίας και προσωπικής ανάπτυξης.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
