Η αναποτελεσματικότητα του κράτους δεν είναι κάποιο μεταφυσικό μυστήριο ούτε ένα ιδεολογικό ξόρκι. Πηγάζει από δύο αιτίες: αφενός τα κίνητρα των πολιτικών και των γραφειοκρατών, και αφετέρου από την ανάγκη να περιοριστούν οι δυνατότητες αυτών των κυβερνητικών παραγόντων ώστε να μην εξελιχθούν σε έναν κανονικό Λεβιάθαν. Εάν λάβουμε υπόψη αυτήν την τελευταία απαίτηση, το περιορισμένο κράτος είναι αποτελεσματικό σε ένα ανώτερο επίπεδο, καθώς η τυραννία είναι χειρότερη από την αναποτελεσματικότητα. Η αποτελεσματικότητα υπό μια στενή οικονομική έννοια συνεπάγεται επιχειρηματικότητα και ευχέρεια. Στην περίπτωση του κράτους όμως, αυτό σημαίνει αυθαίρετη εξουσία.
Οποίος κι αν ήταν αυτός που είπε ότι «ευτυχώς που δεν έχουμε το κράτος που αντιστοιχεί στα χρήματα που πληρώνουμε» είχε δίκιο. (Ο αφορισμός αυτός αποδίδεται σε πολλές πηγές, όμως ο φίλος και συ-συγγραφέας μου στο μπλογκ David Henderson πιστεύει ότι προέρχεται από τον επικεφαλής της GM, Charles “Boss” Kettering.
Αυτό γίνεται σαφέστερο όσο αυξάνεται η κρατική εξουσία. Από τη μια πλευρά, περισσότερη εξουσία σημαίνει περισσότερες ευκαιρίες κατάχρησής της, δηλαδή χρήσης της με τρόπους που θέλουν κάποιοι πολίτες εις βάρος όμως άλλων πολιτών. Με άλλα λόγια, περισσότερη κρατική εξουσία σημαίνει περισσότερες νομότυπες αρνητικές διακρίσεις εναντίον συγκεκριμένων πολιτών. Από την άλλη πλευρά, όσο περισσότερη είναι η εξουσία που χρειάζεται να περιορίσουμε (και μακάρι να μπορούμε να το κάνουμε αυτό), τόσο πιθανότερο είναι να μη μπορεί ο Λεβιάθαν να παρέχει απλές δημόσιες υπηρεσίες σε αποδεκτά ικανοποιητική ποιότητα.
Ένα άρθρο στη Wall Street Journal το καταδεικνύει αυτό εύστοχα. Η Laura Saunders, μια αρθρογράφος της εφημερίδας έτυχε να έχει ένα ζήτημα με τις φορολογικές αρχές (“The Saturday I Spent Five-and-a-Half Hours in Line Waiting for the IRS,” Wall Street Journal, 20 Μαΐου 2022). Ένας φορολογούμενος πρέπει να κλείσει ραντεβού για να συναντηθεί με έναν γραφειοκράτη του IRS, αλλά δεν υπάρχει τρόπος αυτό να γίνει μέσω διαδικτύου και μόνο το 10% των κλήσεων απαντώνται. Η εναλλακτική είναι να πάει κανείς στην εφορία χωρίς ραντεβού, το οποίο επιτρέπεται μόνο κάποιες μέρες και σε κάποιες υπηρεσίες (σήμερα, δεν υπάρχουν πλέον διαθέσιμες μέρες για το υπόλοιπο 2022). Από τις 8:30 το πρωί της 14ης Μαΐου, η κυρία Σάντερς περίμενε στην ουρά που εκτεινόταν σε ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο για πεντέμισι ώρες. Μόνο πέντε γραφειοκράτες εξυπηρετούσαν αυτή την ουρά. Ένας από τους ανθρώπους που περίμεναν μαζί της στην ουρά, με τον οποίο αντάλλαξαν και ηλεκτρονικές διευθύνσεις, βγήκε θετικός για κορονοϊό την επόμενη ημέρα.
Ένα λοιπόν ευρύτερο, αλλά σίγουρα σχετικό ζήτημα, είναι ο τρόπος με τον οποίο, αν όλα τα άλλα παραμένουν σταθερά, τα διάφορα πολιτικά καθεστώτα ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν ένα ελάχιστο επίπεδο καλής συμπεριφοράς και ηθικής.
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 25 Μαΐου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
