Σχεδόν οι μισοί νέοι της Αυστραλίας είναι δυσαρεστημένοι με την εμφάνιση του σώματός τους.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα εικόνας σώματος για τους νέους, οδηγώντας τους να συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους και να προσπαθούν για συχνά ανέφικτα - και ανθυγιεινά - πρότυπα ομορφιάς.
Το TikTok, το οποίο επιτρέπει στους ανθρώπους να δημιουργούν και να καταναλώνουν σύντομα βίντεο, έχει συγκεντρώσει περισσότερους από 1 δισ. χρήστες. Επιβλαβές περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένων βίντεο που εξιδανικεύουν τη διαταραγμένη διατροφή και τα εξαιρετικά αδύνατα σώματα, κυκλοφορεί ευρέως στην πλατφόρμα.
Δεδομένου ότι οι περισσότεροι χρήστες του TikTok είναι νέοι, θελήσαμε να διερευνήσουμε πώς αυτό το περιεχόμενο επηρεάζει την εικόνα του σώματος των νεαρών γυναικών. Η νέα μας μελέτη διαπίστωσε ότι η παρακολούθηση μόλις οκτώ λεπτών περιεχομένου του TikTok που επικεντρώθηκε στη δίαιτα, την απώλεια βάρους και την άσκηση είχε άμεση αρνητική επίδραση στην ικανοποίηση από την εικόνα του σώματος.
Εικόνα του σώματος και πρότυπα ομορφιάς
Στρατολογήσαμε 273 γυναίκες - χρήστες του TikTok ηλικίας 18 έως 28 ετών και τις κατανείμαμε τυχαία σε δύο ομάδες. Άτομα με προηγούμενη ή τρέχουσα διάγνωση διατροφικής διαταραχής αποκλείστηκαν από τη μελέτη.
Στους συμμετέχουσες στην πειραματική ομάδα προβλήθηκε μια συλλογή 7-8 λεπτών με περιεχόμενο «υπέρ της ανορεξίας» και «fitspiration» που ελήφθη απευθείας από το TikTok. Αυτά τα βίντεο κλιπ παρουσίαζαν νεαρές γυναίκες που περιόριζαν την πρόσληψη τροφής και έδιναν συμβουλές γυμναστικής και δίαιτας, όπως η περιγραφή της δίαιτας τους με χυμούς για απώλεια βάρους.
Οι συμμετέχουσες στην ομάδα ελέγχου παρακολούθησαν μια συλλογή 7-8 λεπτών από βίντεο του TikTok με «ουδέτερο» περιεχόμενο, όπως βίντεο με τη φύση, τη μαγειρική και τα ζώα.
Χρησιμοποιώντας μια σειρά ερωτηματολογίων, μετρήσαμε τα επίπεδα ικανοποίησης από την εικόνα του σώματος και τη στάση απέναντι στα πρότυπα ομορφιάς πριν και μετά την παρακολούθηση του περιεχομένου του TikTok από τους συμμετέχοντες.
Και οι δύο ομάδες ανέφεραν μείωση της ικανοποίησης από την εικόνα του σώματος τους από πριν έως μετά την παρακολούθηση των βίντεο. Όμως εκείνοι που εκτέθηκαν σε περιεχόμενο υπέρ της ανορεξίας είχαν τη μεγαλύτερη μείωση στην ικανοποίηση από την εικόνα του σώματος. Παρουσίασαν επίσης αύξηση στην εσωτερίκευση των προτύπων ομορφιάς.
Η εσωτερίκευση συμβαίνει όταν κάποιος αποδέχεται και ταυτίζεται με τα εξωτερικά πρότυπα ομορφιάς. Η έκθεση σε επιβλαβές περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν οδηγεί πάντα σε βλάβη - είναι όταν αυτό το περιεχόμενο εσωτερικεύεται είναι πιθανό να υποφέρει η εικόνα του σώματος.
Πριν από το πείραμα - βίντεο, θέσαμε στους συμμετέχοντες κάποιες γενικές ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση του TikTok. Μετρήσαμε επίσης την ενασχόληση με την «υγιεινή» διατροφή και τα συμπτώματα της διαταραγμένης διατροφής.
Διαπιστώσαμε ότι οι συμμετέχουσες που χρησιμοποιούσαν το TikTok για περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα ανέφεραν περισσότερες συμπεριφορές διαταραγμένης διατροφής από ό,τι οι λιγότερο συχνοί χρήστες. Ωστόσο, η διαφορά αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ των ομάδων δεν πληρούσε το όριο που απαιτείται για να συμπεράνουμε ότι είναι απίθανο να οφείλεται στην τύχη.
Σε μια κλίμακα που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των συμπτωμάτων της διατροφικής διαταραχής, οι συμμετέχουσες που ανέφεραν υψηλά (2-3 ώρες την ημέρα) και ακραία (πάνω από 3 ώρες την ημέρα) ποσοστά χρήσης του TikTok είχαν κατά μέσο όρο βαθμολογία λίγο κάτω από το όριο για κλινικά σημαντικά συμπτώματα διατροφικής διαταραχής. Αυτό υποδηλώνει ότι περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα έκθεσης στο περιεχόμενο του TikTok μπορεί να συνδέονται με τη διαταραχή της διατροφής, αλλά χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διερευνηθεί αυτό.
Το επιβλαβές περιεχόμενο είναι ευρέως διαδεδομένο
Το περιεχόμενο που δείξαμε στους συμμετέχοντες στην πειραματική ομάδα κυκλοφορεί ευρέως στο TikTok, όχι μόνο εντός των «κοινοτήτων που τάσσονται υπέρ της νευρικής ανορεξίας». Η «καθαρή» διατροφή, η αποτοξίνωση και οι τάσεις διατροφής με περιορισμένα συστατικά είναι ο λύκος με προβιά αρνού της διαταραγμένης διατροφής, επιτρέποντας στην κουλτούρα της δίαιτας να επαναπροσδιορίζεται ως «ευεξία» και «αυτοφροντίδα». Αυτό το περιεχόμενο, παράλληλα με το fitspiration, συχνά επιβραβεύει και παιχνιδοποιεί την υπερβολική άσκηση και τη διαταραγμένη διατροφή.
Οι influencers ευεξίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ομαλοποίηση της διαταραγμένης διατροφής και του περιεχομένου fitspiration. Αλλά hashtags όπως το #GymTok και το #FoodTok επιτρέπουν σε κάθε χρήστη του TikTok να δημιουργεί και να καταναλώνει περιεχόμενο γύρω από τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες του ίδιου και άλλων, τις μεταμορφώσεις απώλειας βάρους και τις ρουτίνες γυμναστικής.
Επιπλέον, οι καθημερινοί χρήστες μπορούν να κυκλοφορούν επικίνδυνα βίντεο σχετικά με τη διατροφή χωρίς τις αντιδράσεις που μπορεί να δεχτεί μια διασημότητα ή ένας γνωστός influencer για την κοινοποίηση κοινωνικά ανεύθυνου περιεχομένου.
Η μελέτη μας εξέτασε μόνο τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες της έκθεσης σε αυτού του είδους το περιεχόμενο στο TikTok. Χρειάζεται διαχρονική έρευνα για να δούμε αν οι αρνητικές επιπτώσεις που παρατηρήσαμε διαρκούν με την πάροδο του χρόνου.
Παραμένει δύσκολη η λογοκρισία
Οι χρήστες του TikTok έχουν περιορισμένο έλεγχο του περιεχομένου στο οποίο εκτίθενται. Επειδή περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε μια εξατομικευμένη σελίδα «Για εσάς» που διαμορφώνεται από έναν αλγόριθμο, ένας χρήστης δεν χρειάζεται να αναζητήσει ή να ακολουθήσει περιεχόμενο διαταραγμένης διατροφής για να εκτεθεί σε αυτό.
Στη μελέτη μας, το 64% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι είδαν περιεχόμενο διαταραγμένης διατροφής στη σελίδα «Για εσάς». Παραδείγματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν βίντεο που απεικονίζουν την αδηφαγία, τη χρήση καθαρτικών ή την υπερβολική άσκηση.
Παραδόξως, η αναζήτηση περιεχομένου θετικότητας του σώματος μπορεί να κάνει τους χρήστες ευάλωτους στο να δουν περιεχόμενο διαταραγμένης διατροφής.
Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούν να κάνουν οι χρήστες του TikTok είναι να γνωρίζουν ότι η παρακολούθηση ή η αναζήτηση οποιουδήποτε είδους περιεχομένου που σχετίζεται με το φαγητό, το σώμα ή την άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε ακούσια έκθεση σε διαστρεβλωμένα ιδανικά σώματος. Ο περιορισμός του χρόνου στο TikTok θα περιορίσει την έκθεση, αλλά τα ευρήματά μας δείχνουν ότι ακόμη και λιγότερο από δέκα λεπτά μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση.
Σε τελική ανάλυση, η διαδικτυακή ασφάλεια των νέων εξαρτάται από την κατάλληλη ρύθμιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χωρίς αυτό, η επιμόρφωση των νέων γυναικών σχετικά με το πώς να αποφεύγουν τη ζημιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι λίγο σαν να τους δίνουμε ένα φουσκωτό σωσίβιο και μετά να τις αφήνουμε να κολυμπούν επ' αόριστον ενάντια στο ρήγμα.
* Η Rachel Hogg είναι Λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Charles Sturt της Αυστραλίας. Το άρθρο της αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο theconversation.com.
