Του Ryan Bourne
O Γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς χαρακτήρισε «εξωφρενικά», «τερατώδη» και «ανήθικα» τα επίπεδα ανισότητας πλούτου στις ΗΠΑ. Η υποψήφια για την προεδρία, Δημοκρατική Ελίζαμπεθ Γουόρεν προωθεί έναν φόρο επί του πλούτου για να περιστείλει αυτό που εκείνη περιγράφει ως «αχαλίνωτη συγκέντρωση πλούτου». Παρά τη ρητορική τους όμως, δεν είναι σαφές κατά βάθος το αν κάποιος από τους δύο νοιάζεται όντως για την ανισότητα του πλούτου καθαυτή ή πιστεύει ότι η μείωσή της θα πρέπει να είναι ένας κύριος στόχος της δημόσιας πολιτικής.
Αναλογιστείτε το εξής. Κάθε χρόνο η Credit Suisse υπολογίζει έναν «συντελεστή Gini» πλούτου για μεγάλες χώρες, υπολογίζοντας το επίπεδο της ανισότητας του πλούτου σε καθεμιά από αυτές σε έναν αριθμό που κυμαίνεται από το 0 έως το 100. Μεγαλύτεροι αριθμοί καταδεικνύουν μεγαλύτερη ανισότητα. Το 2018, οι ΗΠΑ όντως είχαν μια σχετικά υψηλή επίδοση στο 85, όπως οικτίρουν οι Γουόρεν και Σάντερς. Το πώς όμως συγκρίνεται αυτός ο αριθμός με άλλες χώρες είναι αποκαλυπτικό.
Πολλές φτωχότερες οικονομίες όπως η Αιθιοπία (61), η Μυανμάρ (58), και το Πακιστάν (65) έχουν χαμηλότερη ανισότητα πλούτου απ'' ο, τι οι ΗΠΑ. Στο μεταξύ, ένα ποικίλο εύρος χωρών έχει αντίστοιχα υψηλή ανισότητα πλούτου, μεταξύ των οποίων η Ρωσία (88) και το Καζακστάν (87), αλλά και η Σουηδία (87) και η Δανία (84). Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ούτε η Γουόρεν, ούτε ο Σάντερς υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να υιοθετήσουν το οικονομικό μοντέλο της Αιθιοπίας ή του Πακιστάν για να επιδιώξουν περισσότερη ισότητα. Ο Μπέρνι Σάντερς όμως έχει πει στο παρελθόν ότι η Δανία και η Σουηδία είναι τα κατεξοχήν παραδείγματα του οράματός του για έναν «δημοκρατικό σοσιαλισμό», χωρίς απ'' ο, τι φαίνεται να τον ενδιαφέρει το γεγονός ότι οι κατανομές του πλούτου σ' αυτές τις χώρες είναι «εξωφρενικές», «τερατώδεις» και «ανήθικες» βάσει των κριτηρίων που ο ίδιος προσδιόρισε.
Η αλήθεια, που αναγνωρίζεται από τα επιχειρήματα και τις παραλείψεις των υποψηφίων, είναι πως οι στατιστικές για την ανισότητα του πλούτου από μόνες τους δεν μας λένε κάτι το ιδιαίτερα ενδιαφέρον για την υγεία μιας οικονομίας. Χωρίς λεπτομερειακή ανάλυση των βαθύτερων αιτιών της εκάστοτε κατανομής εισοδημάτων, στατιστικά μεγέθη όπως ο συντελεστής Gini, ή τα ποσοστά στο ανώτερο 10% ή 1% δεν μας δίνουν καμία ένδειξη για το αν η κατανομή των καθαρών περιουσιακών στοιχείων στην κοινωνία οφείλεται σε «καλές» ή «κακές» τάσεις. Οι Σάντερς και Γουόρεν μπορεί να χρησιμοποιούν τέτοια σωρευτικά στατιστικά μεγέθη για τον πλούτο ως συντομογραφίες του βαθμού «δικαιοσύνης» ή του πόσο «στημένη» είναι η οικονομία. Λίγοι όμως εχέφρονες άνθρωποι θα υποστήριζαν ότι η Σουηδία είναι λιγότερο δίκαιη από τη Μυανμάρ, ή ότι η οικονομία των ΗΠΑ είναι περισσότερο στημένη από αυτή της Αργεντινής (79) ή του Κατάρ (62). Αυτά τα δεδομένα, όπως και εκείνα που αφορούν τα ποσοστά της κορυφής του πλούτου, δεν είναι καλοί γνώμονες πολιτικής.
Αυτό που καταδεικνύεται είναι πως εντέλει οι υποψήφιοι δεν δίνουν κάποια προτεραιότητα στον εξισωτισμού του πλούτου καθ'' αυτόν ως κοινωνικό στόχο όταν αυτός συγκρούεται με τους άλλους στόχους τους. Αυτό είναι κάπως ανακουφιστικό. Η Ιαπωνία αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ένα μέρος μεγάλης ισότητας, όπως και η Κίνα πριν την σχετική οικονομική της απελευθέρωση γύρω στη δεκαετία του 1980. Όμως το κόστος της επίτευξης αυτού του εξισωτισμού του πλούτου ήταν και στις δύο περιπτώσεις ανυπόφορα υψηλό: μαζική καταστροφή μέσω του πολέμου και ακραία κομμουνιστική φτώχεια. Όπως ο πρώην υπουργός οικονομικών, Δημοκρατικός Larry Summers είπε πρόσφατα με ένα ωραίο σχήμα λιτότητας, «Δεν νομίζω ότι η εστίαση στην ανισότητα του πλούτου ως μια βάση της έγνοιας μας για μια δικαιότερη κοινωνία είναι ιδιαίτερα εύστοχη».
Στο νέο μας επιστημονικό άρθρο σήμερα με τίτλο “Exploring Wealth Inequality” (Εξετάζοντας την ανισότητα του πλούτου), ο Chris Edwards κι εγώ εξετάζουμε κάποιες πιθανές αιτίες της ανισότητας του πλούτου στις ΗΠΑ. Σε μια παγκόσμια ελεύθερη αγορά, η κατανομή του πλούτου μπορεί να διευρυνθεί καθώς οι επιχειρηματίες προχωρούν σε ριζοσπαστικές καινοτομίες και γίνονται απίστευτα πλούσιοι πουλώντας τα προϊόντα ή της υπηρεσίες τους σε καταναλωτές που ωφελούνται από αυτά σε ολόκληρο τον κόσμο (μια αιτία θετικού αθροίσματος). Από την άλλη πλευρά, η παρεοκρατία, η προσοδοθηρία, και κάποιες κακές κρατικές ρυθμίσεις μπορεί να είναι μια καταστροφική αιτία ανισότητας πλούτου - να πλουτίζουν κάποιους εις βάρος κάποιων άλλων και να μειώνουν τον συνολικό πλούτο. Υπάρχουν πολλά δεδομένα που καταδεικνύουν επίσης ότι τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης έχουν μια μεγάλη παράπλευρη συνέπεια: ενώ μπορεί να μειώνουν την ανισότητα του εισοδήματος μετά τους φόρους και τα έξοδα, διευρύνουν την ανισότητα του πλούτου καθώς αποτρέπουν τα μέσα και τα κίνητρα προς αποταμίευση μεταξύ των μελών της μεσαίας τάξης καθώς και την ικανότητά τους να κληρονομήσουν τον πλούτο τους.
Οι Σάντερς και Γουόρεν μιλούν σαν οι υψηλές επιδόσεις της ανισότητας του πλούτου στις ΗΠΑ να οφείλονται σε καθαρή παρεοκρατία ή στην απληστία. Χονδρικά, υπονοούν ότι η αμερικανική οικονομία μοιάζει περισσότερο με τη Ρωσία παρά με τη Δανία. Βεβαίως, υπάρχει κάποια προσοδοθηρία που η αλλαγή της πολιτικής μπορεί να συμβάλει να αντιμετωπιστεί. Όμως οι ενδείξεις ότι η αυτή είναι η κύρια αιτία της ανισότητας δεν είναι ισχυρές. Η δυναμική επιχειρηματική δραστηριότητα και τα προγράμματα αναδιανομής είναι σαφώς επίσης σημαντικοί μοχλοί της ευρύτερης ανισότητας του πλούτου. Κανείς όμως υποψήφιος δεν υποστηρίζει τη συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας ώστε να μειωθούν τα μετρήσιμα χάσματα στον ιδιωτικό πλούτο. Και οι δύο μάλιστα θέλουν να το επεκτείνουν μαζικά. Αυτή η εκδηλωμένη προτίμηση καταδεικνύει έντονα ότι η ανισότητα του πλούτου δεν είναι κάποιο κύριο ενδιαφέρον για κανέναν από τους δύο, αλλά μάλλον δευτερεύον.
Για να παραφράσω τον Όργουελ: δίνοντας έμφαση στα στατιστικά στοιχεία για την ανισότητα του πλούτου, οι Σάντερς και Γουόρεν μιλούν ως εάν όλες οι ανισότητες πλούτου να έχουν δημιουργηθεί ίσες. Σε ο,τι όμως αφορά τις πολιτικές τους επιλογές, κάποιες ανισότητες πλούτου είναι σαφώς πιο ίσες από κάποιες άλλες.
—
Ο Ryan Bourne κατέχει την έδρα R. Evan Scharf για τη Δημόσια Κατανόηση των Οικονομικών
στο Cato Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Νοεμβρίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά
με την άδεια του Cato Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
