Tου Bill Wirtz
Οι καθηγητές σας σάς μάθαιναν βαρετές ημερομηνίες και ονόματα πολιτικών νεκρών εδώ και καιρό, και το μόνο που ξέρετε για τον κομμουνισμό είναι πως ο συντηρητικός σας θείος τον χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίζει έτσι κάθε πολιτική με την οποία διαφωνεί. Υπάρχει όμως ένας Άγγλος YouTuber που θα σας ανοίξει τα μάτια μπροστά στην πραγματικότητα της επίδρασης που είχε η Σοβιετική Ένωση σε πολλές περιοχές της Ευρώπης.
Ταξιδιωτικά βιντεοημερολόγια
Καθώς το YouTube σταδιακά αντικαθιστούσε την τηλεόραση, το αρχικό του σημείο έλξης ήταν το πόσο ερασιτεχνικό φαινόταν. Άνθρωποι που μετά βίας ήξεραν πώς να κρατούν μια κάμερα ανέβαζαν βίντεο που έμοιαζαν σαν να έχουν γυριστεί με κάποια πατάτα. Μετά τη δημοτικότητα που απέκτησε ο Casey Neistat, τα βιντεοημερολόγια ή vlogs έγιναν επαγγελματικά και συμπεριλαμβάνουν ευρυγώνια πλάνα, πολλαπλές κάμερες, πλάνα από drone, και σκηνοθετημένα πλάνα όπως το να περπατά κανείς προς την κάμερα. Και δεν το λέω αυτό για να κατηγορήσω αυτούς τους νέους βλόγκερ, ιδίως δεδομένου του ότι η βιντεογραφική γνώση του Νέιστατ είναι ένας από τους λόγους που προσελκύει ένα συγκεκριμένο ακροατήριο.
Ο Άγγλος γιουτούμπερ Bald and Bankrupt (“καραφλός και χρεοκοπημένος”) δεν υιοθετεί αυτή τη μέθοδο. Εργάζεται με μια μικρή κάμερα GoPro σε μία λαβή ή χρησιμοποιεί το κινητό του για να τραβήξει τις περιπέτειές του. Το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου που παράγει βιντεογραφείται στην Ανατολική Ευρώπη, ιδίως σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες ή σε χώρες που γνώρισαν σοβιετική κατοχή. Ο στόχος του είναι να δείξει τις πραγματικές ζωές των ντόπιων, μακριά από τα τουριστικά σημεία και τον καφέ των Starbucks. Οι εξορμήσεις του στη μέση του πουθενά είναι ιδιαίτερες αλλά συναρπαστικές. Χρησιμοποιώντας μόνο ένα μπουκάλι βότκα και μιλώντας αυθόρμητα στους κατοίκους των χωριών, ο Ben (γνωστός ως Bald - “καραφλός”) συναντά πολύ εκκεντρικούς χαρακτήρες και κάνει ένα εγκαταλελειμμένο χωριό να φαίνεται πολύ πιο ενδιαφέρον απ' ό,τι το κέντρο των μητροπολιτικών μεγαλουπόλεων.
Ο Μπεν, που ποτέ δεν αποκαλύπτει το πραγματικό του όνομα, ξεκίνησε το βιντεοημερολόγιό του από την Ινδία. Σύμφωνα με μια ιστοσελίδα που δημιούργησαν οι φανατικοί του φίλοι, ο Μπεν χρεοκόπησε στο Ηνωμένο Βασίλειο εξαιτίας ενός αποτυχημένου επιχειρηματικού εγχειρήματος, γεγονός που έδωσε στο κανάλι του το όνομά του. Από τότε που ταξιδεύει στην ανατολική Ευρώπη, η δημοτικότητα των βίντεό του έχει αυξηθεί, και σήμερα πλησιάζει το ένα εκατομμύριο συνδρομητές και τα 95 εκατομμύρια συνολικές θεάσεις.
Τα βίντεο του Μπεν δεν παρουσιάζουν απλώς περιπετειώδη ταξίδια σε φτωχές χώρες - αντί να αφηγούνται ιστορίες, μιλούν από μόνα τους. Ο Μπεν αφήνει τους ντόπιους να αφηγηθούν τις ιστορίες τους - ακόμη κι αν αυτές έρχονται στην επιφάνεια μετά από ένα μπουκάλι βότκα - και τα εγκαταλελειμμένα κτίρια και οι μυστικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις παρακινούν τους θεατές να ενώσουν τις τελείες.
Τι ήταν η Σοβιετική Ένωση και πόσο πιθανό είναι δεκαετίες μετά την πτώση της οι χώρες που επηρεάστηκαν από την τρομοκρατία της να βρίσκονται ακόμα σε μια τόσο κακή κατάσταση;
Τα εγκλήματα της Σοβιετικής Ένωσης
Σήμερα, ο σταλινικός σας φίλος από το πανεπιστήμιο πιθανότατα θα σας πει ότι χωρίς τη σοβιετική Ρωσία η ναζιστική Γερμανία πιθανότατα θα είχε κερδίσει τον πόλεμο και θα υπέτασσε ολόκληρη την Ευρώπη στο βίαιο καθεστώς της. Μπορεί να πει κανείς ότι αυτό ισχύει, και γι' αυτό ακόμη και πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης (στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών, για παράδειγμα) έκαναν επίτιμο διδάκτορα τον βάναυσο τύραννο και ηγέτη των σοβιετικών δυνάμεων. Αν όμως άλλες ιστορικές προσωπικότητες χρειάζονται κάποιους αστερίσκους δίπλα από το όνομά τους, ο αστερίσκος του Στάλιν πρέπει να είναι πολύ μεγάλος.
Ο Χίτλερ και ο Στάλιν υπέγραψαν το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ, ή αλλιώς τη Συνθήκη Μη Επιθετικότητας τον Αύγουστο του 1939. Οι δύο δυνάμεις διαμέλησαν τις χώρες ανάμεσα στο Τρίτο Ράιχ και τη Σοβιετική Ένωση, και ιδίως την Πολωνία, η οποία υπέστη εισβολή τόσο της Βέρμαχτ όσο και του Κόκκινου Στρατού, που " target="_blank">γιόρτασαν τις νίκες τους με μια κοινή Γερμανοσοβιετική στρατιωτική παρέλαση τον Σεπτέμβριο του 1939 στο Μπρεστ-Λιτόφσκ.
Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν μια συνεργατική τρομοκρατία. Ενώ η ναζιστική Γερμανία λεηλατούσε και τρομοκρατούσε τους ανθρώπους της Τσεχοσλοβακίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, οι σοβιετικοί επεξέτειναν την απάνθρωπη κυριαρχία τους σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Λευκορωσία, η Ουκρανία και τα κράτη της Βαλτικής.
Η Εσθονία έχασε το ένα πέμπτο του πληθυσμού της από τη φρίκη της σοβιετικής προσάρτησης που ακολουθήθηκε από μαζικές απελάσεις (μεταξύ των οποίων και των Εβραίων) και εκτελέσεις, που είχαν αποτέλεσμα πενταπλάσιους θανάτους απ' ό,τι στη μετέπειτα ναζιστική κατοχή. Τα εγκλήματα πολέμου των σοβιετικών περιλάμβαναν την στοχοποίηση άοπλων πολιτών, τη δολοφονία παιδιών με ξιφολόγχες, και την πυρπόληση ανθρώπων, όπως αυτά περιγράφονται στο βιβλίο War in the Woods (Πόλεμος στα δάση) του πρώην Εσθονού πρωθυπουργού Μαρτ Λάαρ.
Οι φρικαλεότητες στην Εσθονία δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μαζικές εκτελέσεις χωρίς δίκη ενός της Σοβιετικής Ένωσης, τα πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, τις δολοφονίες προσφύγων που προσπαθούσαν να αποδράσουν από την Ανατολική Γερμανία ή, το πιο συγκλονιστικό απ' όλα, το Χολοντομόρ στην Ουκρανία. Η λέξη “χολοντομόρ” περιγράφει τη μαζική λιμοκτονία πάνω από πέντε εκατομμυρίων Ουκρανών μέσω ενός τεχνητά κατασκευασμένου λιμού που διέταξε ο Στάλιν. Σήμερα, αν διασχίσετε με τρένο την Ουκρανία και αναρωτηθείτε γιατί τόσο μεγάλο μέρος της γης είναι ακατοίκητο, να ξέρετε ότι αυτό οφείλεται στη διαδοχική κομμουνιστική και ναζιστική κατοχή που προκάλεσε τον θάνατο ενός αφάνταστα μεγάλου αριθμού ανθρώπων.
Τι κοιτάζω;
Το Bald and Bankrupt δεν είναι ένα πολιτικό κανάλι. Ο γιουτούμπερ αυτός έχει βρει έναν έξυπνο τρόπο να κάνει αδιάφορα μέρη να φαίνονται συναρπαστικά. Δίνει σε εκατομμύρια θεατές μια εμβριθή ματιά στην ανατολική Ευρώπη και καταρρίπτει τον μύθο ότι οι άνθρωποί της είναι ψυχροί. Τα βίντεό του περιλαμβάνουν ταξίδια στη Μολδαβία, τη Γεωργία, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία.
Ακούσια όμως μας δείχνει πως οι άνθρωποι στις χώρες αυτές δεν είναι μόνο φιλόξενοι, αλλά υπήρξαν, και είναι, θύματα. Ο πλήρης οικονομικός και κοινωνικός έλεγχος, οι μαζικές εκτοπίσεις και η μαζική παρακολούθηση έπληξαν έντονα τον κοινωνικό ιστό. Η Σοβιετική Ένωση κατέστρεψε το επιχειρηματικό πνεύμα, και οι τελευταίοι νέοι άνθρωποι που δεν έμαθαν αγγλικά για να μεταναστεύσουν στη Δύση μένουν με διεφθαρμένους πολιτικούς που ψάχνουν πώς θα αρπάξουν τις τελευταίες δεκάρες που έχουν απομείνει.
Γνωρίζουμε ακόμη πως κάποιες χώρες δεν προσπάθησαν να βελτιώσουν ιδιαίτερα τις συνθήκες διαβίωσης από το τέλος του κομμουνισμού αλλά αντίθετα έπεσαν θύματα συστημικής και επιδημικής διαφθοράς. Καθώς κάποια πλούσια άτομα, συχνά πολιτικοί, ωφελήθηκαν από τις ιδιωτικοποιήσεις της δεκαετίας του 1990, το σύστημα έγινε κάτι περισσότερο από παρεοκρατικό - σε μέρη όπως η Μολδαβία είναι ξεκάθαρα ολιγαρχικό.
Σε ένα βίντεο με τίτλο "Nobody Visits This Country...Find Out Why" (Κανείς δεν επισκέπτεται αυτή τη χώρα… μάθετε γιατί) που γυρίστηκε στο Τσισινάου, την πρωτεύουσα της Μολδαβίας, ο Μπεν εξηγεί πώς βλέπει το αντικείμενό του:
“Όταν επισκέπτεσαι μέρη σαν κι αυτά [δείχνει ένα εγκαταλειμμένο παρατηρητήριο], μπορείς να καταλάβεις γιατί οι μεγάλης ηλικίας άνθρωποι που συναντώ εδώ, που θυμούνται τις εποχές επί Σοβιετικής Ένωσης λένε ότι τότε ήταν καλύτερα. Θα ήθελαν να επιστρέψουν στη Σοβιετική Ένωση, παρά τα εγκλήματα του Στάλιν και του Λένιν και όλα τα τρομερά πράγματα που έγιναν στους ανθρώπους υπό το σοβιετικό σύστημα”.
Όταν παρακολουθούμε τα βίντεο του Μπεν, όσο ελαφρός και αν είναι ο τόνος τους, πρέπει να καταλαβαίνουμε τι βλέπουμε. Κατεστραμμένα και άδεια σανατόρια, αίθουσες χορού, ξενοδοχεία, δρόμοι και εργοστάσια μαρτυρούν ένα οικονομικό σύστημα που ποτέ δεν θα δούλεψε, και οι διαχρονικοί υπερασπιστές του οποίου πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι καταστρέφει όχι μόνο τη δήθεν αστική τάξη, αλλά όλους τους ανθρώπους το ίδιο.
Αυτό μοιάζει υπό μία έννοια με το Τείχος του Βερολίνου. Σήμερα μπορεί κανείς (και πρέπει) να γείρει πάνω του, να βγει φωτογραφία μπροστά του και να ζωγραφίσει το πιο δημιουργικό του γκραφίτι πάνω του, σε μεγάλο βαθμό γιατί αυτό ακριβώς έκαναν οι άνθρωποι στη Δυτική Γερμανία πριν την πτώση του. Καθώς απολαμβάνουμε το γέλιο και τη φιλία ανθρώπων οι χώρες των οποίων επλήγησαν από την κομμουνιστική τρομοκρατία, θα πρέπει παράλληλα να θυμόμαστε και τα βάσανά τους.
--
Ο Bill Wirtz είναι Young Voices Advocate και εργάζεται ως αναλυτής πολιτικών στο Consumer Choice Center.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Αυγούστου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
