Της Chelsea Follet*
Ο νομπελίστας οικονομολόγος (και μέλος του συμβουλίου του HumanProgress.org) Angus Deaton, επανέλαβε πρόσφατα την πεποίθησή του ότι συνολικά ο κόσμος πηγαίνει προς το καλύτερο - μολονότι όχι, όπως παραδέχθηκε, παντού ή για τον καθένα ταυτόχρονα. Ίσως δεν προκαλεί έκπληξη ότι η ιδέα πως ο κόσμος βελτιώνεται σε ό,τι αφορά τη φτώχεια είναι μια βαθιά αντιδημοφιλής άποψη.
Αν ρωτήσετε τους περισσότερους ανθρώπους για την παγκόσμια φτώχεια, το πιθανότερο είναι να σας πουν ότι δεν αλλάζει ή ότι επιδεινώνεται. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε πέρσι, βρήκε ότι το 92% των Αμερικανών πιστεύει πως το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας είτε έχει αυξηθεί είτε παραμένει το ίδιο τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
Και οι Αμερικάνοι δεν είναι οι μόνοι που το πιστεύουν αυτό. Σε όλες τις χώρες που έγινε η ίδια έρευνα, το ποσοστό όσων πιστεύουν ότι η ακραία φτώχεια έχει αυξηθεί ή ότι παραμένει ανεξέλεγκτη είναι απλώς λίγο μικρότερο –87%.
Υπάρχουν διάφοροι πολιτιστικοί και ψυχολογικοί λόγοι που εξηγούν το γιατί αυτή η απαισιοδοξία είναι τόσο ανθεκτική. Τα άσχημα νέα κάνουν πετυχημένα πρωτοσέλιδα και συνήθως κυριαρχούν στον τρόπο με τον οποίο τα μέσα ενημέρωσης καλύπτουν την επικαιρότητα. Ψυχολογικά, οι άνθρωποι έχουν την τάση να εξιδανικεύουν το παρελθόν και να θυμούνται δραματικά και ασυνήθιστα γεγονότα πολύ πιο εύκολα απ' ό,τι σταθερές μακροπρόθεσμες τάσεις. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιούν την απαισιοδοξία ως ένα μέσο για να δείξουν πως είναι ενάρετοι.
Πράγματι, ακόμη και μεταξύ των λίγων εκείνων ανθρώπων που αντιλαμβάνονται ότι η ακραία φτώχεια έχει μειωθεί, σχεδόν όλοι υποεκτιμούν την έκταση αυτής της μείωσης. Στην πραγματικότητα, τα τελευταία είκοσι χρόνια η παγκόσμια φτώχεια έχει μειωθεί στο μισό - αλλά μόνο ένας στους εκατό ανθρώπους θα απαντήσει σωστά αν ερωτηθεί σχετικά.
Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι οι άνθρωποι που ζουν την πιο εντυπωσιακή μείωση της φτώχειας είναι πιθανότερο να συνειδητοποιούν καλύτερα το τι ακριβώς συμβαίνει. Ακόμα και στην Κίνα όμως, όπου εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ξεφύγει από την εξαθλίωση τα τελευταία σαράντα χρόνια, ο μισός πληθυσμός δεν συνειδητοποιεί την ευρύτερη κατάρρευση της παγκόσμιας φτώχειας που έχει συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Για να συμβάλουμε λοιπόν στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της αντίληψης της κοινής γνώμης και της πραγματικότητας, παρουσιάζουμε πέντε διαγράμματα που βασίζονται σε δεδομένα που συλλέξαμε στο HumanProgress.org και δείχνουν την εκπληκτική πρόοδο που έχει πετύχει η ανθρωπότητα.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η ακραία φτώχεια ήταν ο κανόνας. Αυτό το περίφημο διάγραμμα του “μπαστουνιού του χόκευ” (hockey-stick), που είναι πιθανότατα το σημαντικότερο γράφημα στον κόσμο, καταδεικνύει τι συνέβη όταν ο Διαφωτισμός και η Βιομηχανική Επανάσταση προκάλεσαν την έκρηξη των εισοδημάτων αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο που ζούμε και πιθανώς ακόμη και τον τρόπο που σκεφτόμαστε.
Η ανθρωπότητα, όπως καταδεικνύει το γράφημα αυτό, παρήγαγε τους τελευταίους δύο αιώνες περισσότερο οικονομικό προϊόν απ' ό,τι όλους τους προηγούμενους αιώνες συνολικά. Κι αυτή η έκρηξη της παραγωγής πλούτου οδήγησε σε μια μαζική μείωση του ποσοστού φτώχειας. Το 1820, περισσότερο από το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα, και περισσότερο από το 80% ζούσε με λιγότερα από 1 δολάριο ημερησίως (προσαρμοσμένα στο πληθωρισμό και τις διαφορές στην αγοραστική δύναμη). Μέχρι το 2015, λιγότερο από το 10% των ανθρώπων ζούσε με λιγότερα από 1,90 δολάρια την ημέρα, που είναι το κατώφλι κάτω από το οποίο η Παγκόσμια Τράπεζα ορίζει σήμερα την ακραία φτώχεια.
Όχι μόνο έχει μειωθεί το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν υπό συνθήκες φτώχειας, αλλά έχει μειωθεί και ο αριθμός τους - κι αυτό, παρά τη μαζική αύξηση του πληθυσμού. Σήμερα μάλιστα ζουν περισσότεροι άνθρωποι έξω από την πενία απ' ό,τι ποτέ άλλοτε συνολικά. Από το 1820 μέχρι το 2015, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε ακραία φτώχεια έχει μειωθεί από πάνω από ένα δισεκατομμύριο στα 700 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν καλύτερα απ' αυτό αυξήθηκε από τα μόλις 60 εκατομμύρια στα 6,6 δισεκατομμύρια. (Ξανά, η ακραία φτώχεια ορίζεται ως η διαβίωση με 1,90 δολάρια την ημέρα, προσαρμοσμένα στο πληθωρισμό και τις διαφορές στην αγοραστική δύναμη).
Παγκοσμίως, η φτώχεια έχει μειωθεί κατά 75% σε σχέση με το 1990. Και το παρακάτω γράφημα από το εξαίρετο βιβλίο του Johan Norberg, Progress: 10 Reasons to Look Forward to the Future (Πρόοδος: 10 Λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον), καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η μείωση της παγκόσμιας φτώχειας οδήγησε στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και σε άλλες χειροπιαστές βελτιώσεις. Όσο μειώνεται η φτώχεια, μειώνεται επίσης και η παιδική θνησιμότητα, ο αναλφαβητισμός, ακόμη και η ρύπανση στις πλούσιες χώρες - όλα αυτά έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 50% σε σχέση με το 1990. Ακόμα, η πείνα έχει γίνει πολύ σπανιότερη. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το πώς η αύξηση της ευημερίας οδήγησε στην πρόοδο σε άλλα πεδία, βλέποντας αυτό το βίντεο από ένα φόρουμ που διοργανώθηκε με έμπνευση το βιβλίο του Norberg.
Αν η πρόοδος συνεχιστεί στην σημερινή τροχιά της, το Brookings Institute εκτίμησε το 2013 ότι η ακραία φτώχεια (που αυτή τη φορά ορίζεται ως η διαβίωση με 1,25 δολάρια την ημέρα, ξανά προσαρμοσμένα στο πληθωρισμό και τις διαφορές στην αγοραστική δύναμη) θα έχει σχεδόν εξαφανιστεί μέχρι το 2030, πλήττοντας μόλις το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό το σενάριο θεωρείται ως το “βασικό” ή το πιθανότερο. Στο καλύτερο σενάριο, προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 η φτώχεια θα έχει μειωθεί σε ένα ουσιαστικά αμελητέο επίπεδο, πλήττοντας μόλις το 1,4% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Τα γεγονότα είναι αδιαμφισβήτητα: παρά την κοινή προς το αντίθετο αντίληψη, η ακραία φτώχεια έχει μειωθεί σημαντικά, στο βαθμό που το τέλος της μπορεί και να είναι πλέον ορατό. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα ακούσετε κάποιον να θρηνεί για την υποτιθέμενη αύξηση της παγκόσμιας φτώχειας, ενθαρρύνετέ τον να ρίξει μια ματιά από μόνος του στα δεδομένα.
Αναδημοσίευση από το μπλογκ Human Progress.
* Η Chelsea Follet εργάζεται στο Cato Institute ως Ερευνήτρια και Διευθύντρια Σύνταξης του HumanProgress.org.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Μαρτίου του 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
