Στις 9 Απριλίου, έξι στελέχη του Institute of Economic Affairs συμμετείχαν σε μια συνεδρία Ask Me Anything που διοργάνωσε το Reddit. Ένας από αυτούς ήταν ο επικεφαλής εκπαιδευτικών προγραμμάτων του IEA Steve Davies. Το παρακάτω άρθρο βασίζεται στην απάντηση που έδωσε σε μια ερώτηση σχετικά τις απόψεις του για την κλιματική αλλαγή και το Net Zero.
Η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, είναι πρόβλημα και με δυνητικά καταστροφικές διαστάσεις (αν και όχι με τον τρόπο που πιστεύουν οι περισσότεροι – καλύπτω αυτό το ζήτημα εδώ).
Αν δεν συμβεί μια σειρά από πολύ συγκεκριμένες τεχνολογικές καινοτομίες, οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους με αρκετά δραστικούς τρόπους τα επόμενα τριάντα έως σαράντα χρόνια, ανεξάρτητα από την πολιτική κατάσταση ή τις επιμέρους πολιτικές. Για παράδειγμα, θα γίνονται πολύ λιγότερες πτήσεις και θα απομακρυνθούμε από τις ιδιωτικές στις συλλογικές και δημόσιες συγκοινωνίες. Αυτή η αλλαγή θα συμβεί λόγω του κόστους και όχι από την πολιτική. Θα έχει επίσης τεράστιες περαιτέρω επιπτώσεις που δεν έχουν πραγματικά εξεταστεί – για παράδειγμα είναι πολύ πιθανή η μείωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και η αναβίωση των παραδοσιακών ρόλων των φύλων. Δεν λέω ότι το υποστηρίζω αυτό, απλώς πιστεύω ότι θα συμβεί, αν δεν συμβούν τεχνολογικές αλλαγές.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν να το υποστούν αυτό και θα δυσαρεστηθούν πραγματικά αν συμβεί αυτό. Αυτό είναι μια κρίση των δεδομένων και δεν εκφράζει προτίμηση. Πιστεύω επίσης ότι ολόκληρη η τρέχουσα πολιτική ατζέντα που σχετίζεται με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι αφενός άστοχη και αντιπαραγωγική και αφετέρου σχεδόν εγγυημένα θα ενοχλήσει εκείνους τους ανθρώπους που δεν θέλουν να αλλάξουν.
Είναι αντιπαραγωγική γιατί, πρώτον, βασίζεται στη χιμαιρική ιδέα ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα. Απλώς αυτό δεν ισχύει – δεν υπάρχει εναλλακτική λύση έναντι των ορυκτών καυσίμων για μια ολόκληρη σειρά από δραστηριότητες ζωτικής οικονομικής σημασίας (π.χ. χαλυβουργία, παραγωγή σκυροδέματος, μεταφορές μεγάλων αποστάσεων). Και δεύτερον, επειδή η εφαρμογή της τρέχουσας ατζέντας θα επιδεινώσει κατά πολύ τα περιβαλλοντικά προβλήματα και θα οδηγήσει σε περισσότερες, και όχι λιγότερες, εκπομπές άνθρακα. Το να δημιουργήσουμε την επιπλέον ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την οποία μιλάμε θα σημαίνει εξόρυξη περισσότερων χαλκού από ό,τι κάναμε σε ολόκληρη την ιστορία μέχρι τώρα (για να μην αναφέρουμε πολλά άλλα είδη ορυκτών/μετάλλων). Το να φτιάξουμε όλες τις ανεμογεννήτριες και τα ηλιακά πάνελ που θα χρειαστούμε θα γίνει δυνατό μόνο με μαζική χρήση ορυκτών καυσίμων, επομένως οι εκπομπές θα πρέπει να αυξηθούν βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα.
Οπότε, ολόκληρη η ατζέντα του Net Zero απλά δεν πρόκειται να συμβεί – βασίζεται σε μια φαντασίωση και είναι στην πραγματικότητα ένας τρόπος να αποφύγουμε δύσκολες επιλογές και να δείξουμε ότι κάνουμε κάτι ενώ στην πραγματικότητα δεν το κάνουμε. Αυτό όμως που κάνει η ατζέντα αυτή είναι να επιβάλλει μεγάλο κόστος και ταλαιπωρία σε άτομα που πραγματικά δεν το θέλουν αυτό και θα αντιδράσουν πολιτικά – δεν επικροτώ μεγάλο μέρος αυτής της πολιτικής αντίδρασης (π.χ. την ψήφο υπέρ του Τραμπ), το αντίθετο μάλιστα, αλλά πρόκειται για ένα υπαρκτό φαινόμενο. Η πατροναριστική και συγκαταβατική γλώσσα που χρησιμοποιούν οι περιβαλλοντολόγοι ακτιβιστές και οι υποστηρικτές τους επιδεινώνει αυτό το φαινόμενο.
Νομίζω ότι στη ρίζα αυτού του προβλήματος υπάρχει μια πραγματική ταξική σύγκρουση. Δεν νομίζω ότι πρόκειται για μια αντιπαράθεση των μαζών ή των «απλών ανθρώπων» εναντίον των ελίτ. Πρόκειται όμως για μια σύγκρουση συμφερόντων και οραμάτων μεταξύ δύο κοινωνικών ομάδων, η μία από τις οποίες αποτελεί το 25-35% του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών, ενώ η άλλη αποτελεί περίπου το 40%. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από άτομα που εργάζονται στη μη υλική οικονομία και ζουν σε παγκόσμιες μητροπολιτικές περιοχές, έχουν
υψηλότερη κοινωνική θέση κατά μέσο όρο από τα άτομα της δεύτερης ομάδας, αλλά όχι κατ’ ανάγκη υψηλότερα εισοδήματα.
Η δεύτερη ομάδα είναι οι παροιμιώδεις «άνθρωποι στην παμπ», με την ευρεία έννοια (όπως αναφέρθηκε, αυτή η ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει μερικούς πολύ ευκατάστατους ανθρώπους).
Νομίζω ότι και οι δύο πλευρές αποφεύγουν να σκεφτούν σοβαρά το πραγματικό ζήτημα. Η πρώτη ομάδα συμμετέχει σε μια «άσκηση εκτοπισμού» καθώς υποστηρίζει ένα σύνολο πολιτικών που θα επιβαρύνουν τη δεύτερη ομάδα με μεγάλο μέρος του κόστους που έχει αυτή η προσποίηση ότι αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή. Το δικαιολογούν αυτό με ένα είδος ρητορικής που είναι εχθρική προς τον μαζικό καταναλωτισμό κ.λπ., αλλά όχι προς τη δική τους εκδοχή του μαζικού καταναλωτισμού– αυτό είναι που εξοργίζει τους συνομιλητές τους και προκαλεί ένα πραγματικά κακό πολιτικό περιβάλλον. Νομίζω ότι οι πεποιθήσεις της πρώτης ομάδας συνιστούν μια ιδεολογία ή μια ψευδή συνείδηση με την κλασική έννοια που έδωσε στον όρο ο Φρίντριχ Ένγκελς – αν και θα μπορούσε κανείς να διατυπώσει ένα παρόμοιο επιχείρημα και για τη δεύτερη ομάδα.
Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι μια σοβαρή συζήτηση σχετικά με το εάν μπορούμε να συνεχίσουμε να έχουμε έναν πολιτισμό υψηλής ενέργειας - και αν αποφασίσουμε ότι μπορούμε και θέλουμε να τον έχουμε, να δούμε πώς θα το κάνουμε. Αν από την άλλη αποφασίσουμε ότι δεν μπορούμε, να δούμε πώς θα μοιάζει πραγματικά η εναλλακτική. Αυτό δεν θα σήμαινε, για παράδειγμα, ότι θα εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε αυτοκίνητα ως κύρια μορφή μεταφοράς και αυτά απλώς θα είναι μόνο ηλεκτρικά – αυτό, για πολλούς λόγους, είναι μια φαντασίωση. Οι περισσότερες από τις πολιτικές που εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή εμποδίζουν ενεργά αυτό το είδος συζήτησης ή συνομιλίας και προκαλούν μια πολύ επικίνδυνη πολιτική αντίδραση.
Ένα καλό πρώτο βήμα θα ήταν να επιβληθεί ένας γενικός φόρος άνθρακα και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν τα σήματα τιμών που παράγονται για να αποφασίσουμε μέσω της κατανεμημένης λήψης αποφάσεων στην αγορά ποιες πτυχές της σύγχρονης ζωής είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε και να συνεχίσουμε να έχουμε και ποιες όχι. Αυτό που απλά δεν θα λειτουργήσει είναι να επιβάλλουμε πολιτικές από πάνω προς τα κάτω και να χρησιμοποιούμε μια γλώσσα και συγκεκριμένα μέτρα που επηρεάζουν δυσανάλογα λίγο λιγότερο από το μισό του πληθυσμού ενώ (αρχικά) δεν αγγίζουν ένα άλλο τρίτο ή περισσότερο και να το δικαιολογούμε αυτό με μια οπτική και επιχειρήματα που δαιμονοποιούν τις επιλογές και τις προτιμήσεις αυτού του 40%.
* Ο Steve Davies είναι επικεφαλής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Institute of Economic Affairs. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Απριλίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
