Του Daniel J. Mitchell
Τον Απρίλιο που μας πέρασε, μοιράστηκα ένα νέο βίντεο από το Center for Freedom and Prosperity (Κέντρο για την Ελευθερία και την Ευημερία) που εξηγούσε το πώς οι φτωχές χώρες μπορούν να γίνουν πλούσιες αν ακολουθήσουν τη συνταγή του μικρού κράτους και των ελεύθερων αγορών.
Τώρα το Κέντρο δημοσίευσε ακόμα ένα βίντεο, στο οποίο η Yamila Feccia από την Αργεντινή εξηγεί με ενάργεια - χρησιμοποιώντας τόσο τη θεωρία όσο και τα εμπειρικά δεδομένα - τους λόγους που το ανώτατο όριο δαπανών (spending cap) είναι το πιο συνετό και αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη καλών δημοσιονομικών αποτελεσμάτων.
Η κ. Feccia καλύπτει όλα τα σημαντικά ζητήματα, αλλά υπάρχουν πέντε σημεία που αξίζει να υπογραμμίσουμε.
1. Το δημογραφικό - Σχεδόν όλες οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν σημαντικά μακροπρόθεσμα δημοσιονομικά προβλήματα καθώς τα κράτη πρόνοιας θα καταρρεύσουν λόγω της γήρανσης των πληθυσμών και της μείωσης των ρυθμών γεννήσεων (οι πυραμιδικές απάτες χρειάζονται έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό νέων ανθρώπων για να παραμένουν ζωντανές).
2. Ο Χρυσός Κανόνας - Αν το κράτος αυξάνει τις δαπάνες του με αργότερο ρυθμό απ' ό,τι ο ιδιωτικός τομέας, μειώνεται το σχετικό βάρος της κρατικής δαπάνης (ο πυρήνας της αρρώστιας) και το κόστος της γραφειοκρατίας (το σύμπτωμα της αρρώστιας).
3. Παραδείγματα Επιτυχίας - Με απλά λόγια το όριο δαπανών είναι αποτελεσματικό. Η κ. Feccia παραθέτει τις χώρες που πέτυχαν πολύ καλά αποτελέσματα έχοντας περίοδους πολλών ετών όπου περιόρισαν τις δαπάνες. Επισημαίνει ότι οι ΗΠΑ πέτυχαν σημαντική δημοσιονομική πρόοδο όταν οι Ρεπουμπλικανοί αντιπολιτεύτηκαν επιθετικά τον Ομπάμα. Και μοιράζεται τις λεπτομέρειες του πολύ πετυχημένου συνταγματικού ορίου στις δαπάνες στο Χονγκ Κονγκ και την Ελβετία.
4. Είναι καλύτερο από τις Τροποποιήσεις για Ισοσκελισμένους Προϋπολογισμούς και τους Κανόνες για την Αποφυγή Ελλειμμάτων - Το βίντεο εξηγεί τους λόγους που οι πολιτικές που προσπαθούν να στοχεύσουν στο γραφειοκρατικό κόστος δεν είναι πολύ αποτελεσματικές, κυρίως διότι τα έσοδα από φόρους είναι πολύ ασταθή.
5. Συμφωνούν ακόμη και οι διεθνείς γραφειοκρατίες - Αξίζει να σημειωθεί ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (δύο φορές!), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (δύο φορές!) έχουν αναγνωρίσει ότι το φρένο δαπανών είναι ο περισσότερο, αν όχι ο μόνος, αποτελεσματικός δημοσιονομικός κανόνας.
Θίγω κάποια από τα ζητήματα αυτά σε ένα από τα κεφάλαια που έχω συγγράψει στο Cato Handbook for Policymakers. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ολόκληρο το κεφάλαιο αξίζει να διαβαστεί, αλλά θέλω να μοιραστώ ένα απόσπασμα που αντανακλά το 4ο σημείο από το παραπάνω βίντεο της κ. Feccia.
“Υπάρχει ένας πολύ πρακτικός λόγος να εστιάσουμε στην οριοθέτηση των μακροπρόθεσμων δαπανών αντί να προσπαθούμε να ισοσκελίσουμε τους προϋπολογισμούς κάθε χρόνο. Με απλά λόγια ο “οικονομικός κύκλος” κάνει τη δεύτερη επιλογή πολύ δύσκολη… όταν συμβεί μια ύφεση και πέσουν τα εισοδήματα, η υποχρέωση ενός ισοσκελισμένου προϋπολογισμού απαιτεί από τους πολιτικούς να κάνουν δραματικές αλλαγές σε μια ώρα όπου είναι ιδιαίτερα διστακτικοί είτε να αυξήσουν τους φόρους, είτε να επιβάλουν περιορισμό των δαπανών. Πάλι, όταν η οικονομία απολαμβάνει ισχυρή ανάπτυξη και παράγει μεγάλα φορολογικά έσοδα, η απαίτηση για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό δεν επιβάλλει κάποια ιδιαίτερο περιορισμό στις δαπάνες. Όλα αυτά δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο. Οι πολιτικοί δαπανούν πολλά χρήματα τα καλά χρόνια, δημιουργώντας προσδοκίες για ολοένα και περισσότερα χρήματα σε διάφορες ομάδες συμφερόντων. Όταν συμβεί μια ύφεση, οι πολιτικοί πρέπει ξαφνικά να πατήσουν το φρένο. Αλλά ακόμη και αν όντως μειώσουν τις δαπάνες, σπάνια τις μειώνουν το επίπεδο που ήταν όταν η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει. Επίσης, οι πολιτικοί συχνά αυξάνουν τους φόρους ως ένα μέρος των προσπαθειών να συμμορφωθούν με τους κανόνες για την αποφυγή ελλειμμάτων. Όταν λήξει η ύφεση και τα έσοδα αρχίσουν ξανά να ανακάμπτουν, η διαδικασία ξεκινά από την αρχή - αυτή τη φορά από μια υψηλότερη βάση δαπανών και με ένα μεγαλύτερο φορολογικό βάρος. Μακροπρόθεσμα, αυτοί οι κύκλοι λειτουργούν σαν ένα γρανάζι, με το βάρος των κρατικών δαπανών συνεχώς να φτάνει σε νέα υψηλά επίπεδα”.
Δεν θέλω να κουράσω το επιχείρημα, αλλά η κατακλείδα είναι πως είναι πολύ δύσκολο να αναθεωρηθεί το σύνταγμα μιας χώρας (τουλάχιστον στις ΗΠΑ, αλλά υποθέτω και σε άλλες χώρες ομοίως).
Αν λοιπόν πρόκειται να υπάρξει μια σημαντική εκστρατεία για να τεθεί ένας δημοσιονομικός κανόνας σε ένα σύνταγμα, τότε πιστεύω ότι αυτός θα πρέπει να είναι ένας που θα πετυχαίνει όντως τον στόχο του. Και ανεξάρτητα από το αν αυτό που θέλουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι είναι ο οικονομικά σημαντικός στόχος του περιορισμού των δαπανών ή ο συμβολικά σημαντικός στόχος του δημοσιονομικού ισοσκελισμού, αυτό που θα έπρεπε να έχει σημασία είναι ότι το ανώτατο όριο στις δαπάνες είναι ο αποτελεσματικός τρόπος να φτάσουμε εκεί.
--
Ο Daniel J. Mitchel είναι senior fellow στο Cato Institute, που ειδικεύεται στην δημοσιονομική πολιτική και ιδίως στην φορολογική μεταρρύθμιση, τον διεθνή φορολογικό ανταγωνισμό και το οικονομικό βάρος των κρατικών δαπανών. Ακόμη, είναι μέλος της συντακτικής ομάδας του Cayman Financial Review.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Ιουλίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του συγγραφέα και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
