Του Kristian Niemietz
Στις 6 Ιουλίου, το ΙΕΑ διοργάνωσε το ετήσιο συνέδριο ΤΗΙΝΚ στην Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία του Λονδίνου. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, διεξήχθη μια ανοιχτή συζήτηση με τίτλο «Σοσιαλισμός, καπιταλισμός και η γενιά των Millennial» με τους Dr Steve Davies, Joseph Sternberg, Dr Kristian Niemietz, Dr Rainer Zitelmann and Rebecca Lowe. Το παρακάτω άρθρο αποδίδει τα βασικά σημεία της αρχικής τοποθέτησης του Kristian Niemietz:
Η ανάδυση του «σοσιαλισμού της γενιάς των Millennials» συχνά ερμηνεύεται ως μια αντίδραση στις υπαρκτές αδυναμίες του κατεστημένου. Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, το υφιστάμενο σύστημα απογοητεύει τους νέους ανθρώπους και συνεπώς είναι απολύτως κατανοητό το γεγονός ότι αυτοί στρέφονται εναντίον του.
Μέχρι αυτού του σημείου, συμφωνώ με αυτό. Είναι αλήθεια ότι οι εφαρμοζόμενες σήμερα οικονομικές πολιτικές συχνά έχουν μια προκατάληψη εις βάρος των νεότερων ανθρώπων, δηλαδή των μελών της γενιάς των Millennials και της γενιάς Ζ (και μπορείτε να συμπεριλάβετε εδώ και τη νεότερη γενιά Χ). Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις στεγαστικές μας πολιτικές, αλλά και γενικότερα στη σύνθεση των δημόσιων δαπανών. Δεν δυσκολεύομαι λοιπόν να κατανοήσω το γιατί οι νέοι άνθρωποι δεν είναι ιδιαίτερα χαρούμενοι με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το πράγμα. Η δυσαρέσκειά τους έχει μια πραγματική βάση. Αυτά τα ζητήματα είναι υπαρκτά, και η κριτική εναντίον τους δικαιολογημένη.
Αυτό που με παραξενεύει περισσότερο είναι το γιατί πολλοί από αυτούς απ' ό,τι φαίνεται πιστεύουν ότι ο σοσιαλισμός, απ' όλες τις διαθέσιμες επιλογές, είναι η λύση. Γιατί στο καλό η λύση να είναι ο σοσιαλισμός;
Υπάρχει ένα πολύ γνωστό λογικό σφάλμα το οποίο όλοι έχετε συναντήσει: «Πρέπει να κάνουμε κάτι - Αυτό είναι κάτι - Άρα πρέπει να το κάνουμε». Ο σοσιαλισμός της γενιάς των Millennials μου φαίνεται σαν μια παραλλαγή αυτού του σφάλματος: «Πρέπει να κάνουμε κάτι διαφορετικό από την υφιστάμενη κατάσταση - Ο σοσιαλισμός διαφέρει από την υφιστάμενη κατάσταση - Άρα, χρειαζόμαστε σοσιαλισμός».
Αυτό δεν προκύπτει από πουθενά. Είναι όμως το συμπέρασμα που φαίνεται να εξάγουν πολλοί από τη γενιά των Millennials. Νωρίτερα φέτος, ο Economist είχε ένα άρθρο με τον τίτλο «Η ανάδυση του σοσιαλισμού της γενιάς των Millennials». Λίγο αργότερα, ο New Statesman δημοσίευσε επίσης ένα κεντρικό άρθρο με σχεδόν πανομοιότυπο τίτλο. Όπως θα περίμενε κανείς, αυτά τα δύο περιοδικά διέφεραν ως προς τις εκτιμήσεις τους για το φαινόμενο αυτό. Ο Economist ήταν κυρίως επικριτικός έναντι του σοσιαλισμού των Millennials, παρά τη συνήθη του τακτική να παρουσιάζει και τις δύο πλευρές του νομίσματος. Ο New Statesman είχε πολύ θετική στάση. Και τα δύο περιοδικά όμως συμφωνούσαν σε κάτι: ότι ο σοσιαλισμός των Millennials ήταν κάτι το πραγματικό, και όχι ένα πυροτέχνημα.
Πράγμα το οποίο ισχύει. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Παράθυρο Όβερτον, που χονδρικά απεικονίζει τις κοινωνικά αποδεκτές πολιτικές απόψεις, έχει μετακινηθεί μαζικά προς τα αριστερά τα τελευταία χρόνια και αυτό είναι εν μέρει ένα συνθετικό, δηλαδή γενεακό φαινόμενο.
Υπάρχουν πολλά δεδομένα από έρευνες που το καταδεικνύουν αυτό. Ένα μόνο παράδειγμα: σε μια περσινή έρευνα, δύο στους πέντε ανθρώπους κάτω των 35 ετών συμφωνούσαν με τη δήλωση ότι «Ο κομμουνισμός θα λειτουργούσε, αν εφαρμοζόταν καλύτερα». Θα αναγνωρίσατε τη δήλωση αυτή. Είναι μια παραλλαγή του παλιού κλισέ ότι «ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ κομμουνισμός δεν δοκιμάστηκε ποτέ». Αυτό είναι βεβαίως ένα κλισέ, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια άποψη πραγματικά και ευρέως αποδεκτή. Μάλιστα, πολλοί από τους υπόλοιπους ερωτηθέντες δεν διαφωνούν ενεργά με τη δήλωση αυτή, απλώς επιλέγουν μη δεσμευτικές απαντήσεις όπως «Δεν γνωρίζω» ή «Ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ».
Τέτοιες έρευνες είναι πολύ συχνές. Δεν υπάρχει τίποτα το εξαιρετικό στα πορίσματά της, αλλά παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένας λόγος που την ξεχώρισα. Ξέρω ότι πολλοί υποστηρικτές των ελεύθερων αγορών δεν θέλουν να ισχύει αυτό, δεν θέλουν να το παραδεχθούν. Έτσι, κάθε φορά που μία έρευνα δείχνει μια ευρεία υποστήριξη στον σοσιαλισμό μεταξύ των νέων, λένε «Α, όχι, πρόκειται για παρεξήγηση. Μπορεί να το λένε αυτό, αλλά στην πραγματικότητα δεν εννοούν τον 'σοσιαλισμό'. Απλώς συγχέουν τον 'σοσιαλισμό' με τη 'σκανδιναβική σοσιαλδημοκρατία'. Στην πραγματικότητα έχουν κατά νου τη Σουηδία ή τη Δανία».
Ο όρος «σοσιαλισμός» μπορεί όντως να είναι αμφιλεγόμενος - μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Αλλά αυτή η έρευνα χρησιμοποιεί τον όρο «κομμουνισμός» αντί του «σοσιαλισμού» γεγονός που αφαιρεί μεγάλο μέρος αυτής της αμφισημίας, και παρ' όλα αυτά δεν αλλάζει σχεδόν τίποτα στα αποτελέσματα. Μάλιστα, ο ίδιος ο όρος «κομμουνισμός» έχει επανέλθει δυναμικότατα εδώ και περίπου έναν χρόνο. Έχει γίνει της μόδας. Για να μην αναφερθώ στο «Fully Automated Luxury Communism» ή το «I'm literally a communist!».
Και μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για τον σοσιαλισμό της γενιάς των Millennials όσοι από μας ακόμη έχουμε την αντιδημοφιλή άποψη ότι η οικονομία της αγοράς δεν είναι τόσο κακή;
Χονδρικά, δύο πράγματα. Πρώτον, βεβαίως χρειάζεται να διατυπώσουμε ένα θετικό επιχείρημα υπέρ της οικονομίας της αγοράς. Πρέπει να δείξουμε ότι υπάρχουν αξιόπιστες, συμβατές με την αγορά λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γενιά των Millennials. Αυτό δεν είναι και πολύ δύσκολο. Ιδιαίτερα η στεγαστική αγορά είναι ένα πεδίο που πραγματικά φωνάζει για μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση των ελεύθερων αγορών. Δεν θα είναι δύσκολο λοιπόν.
Αλλά δεν επαρκεί. Ο σοσιαλισμός των Millennials δεν είναι μια νοσταλγία για την παλιά Σοβιετική Ένωση, ή το παλιό Ανατολικό Μπλοκ. Αντιθέτως, οι σοσιαλιστές πάντα συγκρίνουν τον πραγματικό, υπαρκτό καπιταλισμό, με όλα του τα ελαττώματα, με έναν φαντασιακό, εξιδανικευμένο σοσιαλισμό. Σε μια τέτοια σύγκριση, ο καπιταλισμός δεν μπορεί ποτέ να νικήσει. Μπορούμε βεβαίως να προτείνουμε συγκεκριμένες βελτιώσεις στον πραγματικό, υπαρκτό καπιταλισμό στη Βρετανία, ίσως στη βάση μεταρρυθμίσεων που λειτούργησαν καλά αλλού. Αλλά αυτός θα παραμένει πραγματικός και υπαρκτός καπιταλισμός. Θα συνεχίζουμε να περιοριζόμαστε από αυτό που όντως υπάρχει στον πραγματικό κόσμο. Θα προτείνουμε κάτι που δεν υπάρχει σήμερα στη Βρετανία, αλλά υπάρχει κάπου. Δεν μιλάμε για μια ουτοπία. Οι σοσιαλιστές όμως το κάνουν. Και δεν μπορεί κανείς να νικήσει την ουτοπία με παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο.
Πρέπει επίσης να διατυπώσουμε ένα επιχείρημα εναντίον του σοσιαλισμού. Οι σοσιαλιστές της γενιάς των Millennials πιστεύουν ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό απ' οτιδήποτε έχει υπάρξει στο παρελθόν. Πιστεύουν ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να είναι δημοκρατικός, συμμετοχικός, να ενδυναμώνει και να απελευθερώνει τους ανθρώπους.
Αυτό που δεν φαίνεται να συνειδητοποιούν είναι ότι αυτή η ιδέα δεν είναι νέα. Το ίδιο έλεγαν πάντα οι σοσιαλιστές. Όλοι οι σοσιαλιστές απανταχού της γης. Από την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης και πριν απ' αυτήν. Αυτή ήταν πάντα η υπόσχεση. Αυτή ήταν πάντα η ιδέα.
Ο σοσιαλισμός της γενιάς των Millennials δεν είναι κάποιος νέος σοσιαλισμός. Είναι ο γνωστός, παλιός σοσιαλισμός, με νέα συσκευασία ώστε να φαίνεται μοδάτος, κουλ και διασκεδαστικός. Δυστυχώς, ο «κουλ» σοσιαλισμός θα αποτύχει το ίδιο παταγωδώς όσο και ο «μη κουλ».
--
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής θεμάτων πολιτικής οικονομίας στο Institute for Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 10 Ιουλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
