Του Oliver Wiseman
Την Τρίτη, η Alexandria Ocasio-Cortez, μια 28χρονη από την άκρα αριστερή πτέρυγα του Δημοκρατικού κόμματος ανέτρεψε τον Joe Crowley, έναν γερουσιαστή με εικοσαετή θητεία στις σχετικές εκλογές της Νέας Υόρκης. Ήταν η πιο πρόσφατη ένδειξη για το ότι αυτό που έκανε ο Τραμπ στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα μπορεί τώρα να συμβαίνει και στους αντιπάλους του.
Αργότερα μέσα στην ίδια εβδομάδα η μετανάστευση κυριάρχησε στην ατζέντα της συνάντησης των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες. Το ζήτημα είναι πλέον αδύνατον να αγνοηθεί δεδομένης της εκλογικής επιτυχίας πολιτικών όπως ο Ματέο Σαλβίνι, ο ακροδεξιός αναπληρωτής Πρωθυπουργός της Ιταλίας, και της απειλής που συνιστά αυτή η εξέλιξη για τους πολιτικούς του κατεστημένου που παραμένουν - μεταξύ των οποίων και την Άνγκελα Μέρκελ.
Την Κυριακή, ο Andres Manuel Lopez Obrador αναμένεται να πετύχει μια εύκολη νίκη στις προεδρικές εκλογές του Μεξικού. Η μεγαλαυχία του - που περιγράφεται με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια από τον Roger Noriega του ΑΕΙ για το CapX - πιθανότατα θα έχει ως μόνο αποτέλεσμα να εντείνει τη δυσαρέσκεια που κατέστησε την ανάδυσή του εφικτή.
Με άλλα λόγια, η επέλαση των λαϊκιστών - τόσο από την Αριστερά, όσο και από τη Δεξιά - δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης.
Ένα τουλάχιστον μέρος της εξήγησης για όλη αυτή την πολιτική αναταραχή έχει οικονομικό χαρακτήρα, και πολλοί εντοπίζουν την αιτία στην ανισότητα. Σε ό,τι όμως αφορά τις πολιτικές για την ανισότητα, το λάθος που κάνουν πολλοί είναι να νομίζουν ότι πρόκειται απλά για ζήτημα μεγέθους του χάσματος μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών.
Δεν προκαλεί έκπληξη το πόρισμα όλων των στοιχείων ότι αυτό που εξοργίζει τους ανθρώπους δεν είναι οι συντελεστές Gini. Αντίθετα, η ανεκτικότητα έναντι της ανισότητας εξαρτάται από το αν οι άνθρωποι πιστεύουν πως αυτή είναι δικαιολογημένη ή όχι.
Ο θυμός για την ανισότητα είναι στην πραγματικότητα θυμός για την αδικία. Αυτό εξηγεί το γιατί πολλοί άνθρωποι δεν ανησυχούσαν ιδιαίτερα για το μέγεθος των μπόνους των τραπεζιτών πριν αυτά αρχίσουν να χρηματοδοτούνται από φορολογουμένους. Εξηγεί επίσης γιατί το ζήτημα αυτό έχει αποκτήσει μεγάλη πολιτική επικαιρότητα ακόμη και σε χώρες όπως η Βρετανία όπου δεν έχει σημειωθεί πρόσφατα κάποια αύξηση της ανισότητας.
Η άδικη ανισότητα δεν νευριάζει απλώς τους ανθρώπους. Η απώλεια της πίστης στις δίκαιες ανταμοιβές υπονομεύει την προθυμία των ανθρώπων να αναλαμβάνουν ρίσκα και να εργάζονται σκληρά, μειώνοντας τα κίνητρα της καινοτομίας και της ανάπτυξης.
Πώς μετριέται η ανισότητα;
Αν όμως το πρόβλημα είναι η άδικη ανισότητα, είναι εντυπωσιακά λίγες οι απόπειρες που έχουν γίνει ώστε αυτή να απομονωθεί και να μετρηθεί. Δεδομένου ότι η δικαιοσύνη εξαρτάται από τον εκάστοτε κριτή της, αυτή η προσπάθεια φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη - παρ' όλα αυτά αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει μια ομάδα οικονομολόγων από το Ινστιτούτο Οικονομικών της Εργασίας (ΙΖΑ) στη Γερμανία.
Οι οικονομολόγοι αυτοί υποστηρίζουν ότι η ανισότητα είναι δίκαιη αν τα άτομα έχουν έλεγχο επί αυτής και αν όλοι έχουν αρκετά ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Κατ' αυτούς η ακριβοδικία υπαγορεύει οι άνθρωποι να θεωρούνται υπεύθυνοι για τα αποτελέσματα στη ζωή τους που απορρέουν από τις δικές τους επιλογές, εκτός από τις περιπτώσεις όπου αυτά τα αποτελέσματα είναι τόσο καταστροφικά ώστε υπάρχει η ηθική επιταγή για παρέμβαση ανεξάρτητα από το ποιος φταίει.
Προτείνουν συνεπώς η καθαυτή εισοδηματική ανισότητα να μετριέται παράλληλα με δύο άλλους δείκτες: την ισότητα των ευκαιριών και την ελευθερία από τη φτώχεια.
Μετά από κάποιες περίπλοκες εξισώσεις, καταλήγουν ότι μεταξύ 31 ευρωπαϊκών χωρών, η άδικη ανισότητα κατά μέσο όρο αντιστοιχεί στο 17,6% της συνολικής ανισότητας. Η άδικη ανισότητα είναι οξύτερη στην Ιταλία (31,6%) και τη Ρουμανία (29%), ενώ τα εισοδήματα είναι κατανεμημένα με πιο δίκαιο τρόπο στην Ολλανδία (7%) και τη Φινλανδία (9,3%). Η Βρετανία βρίσκεται περίπου στη μέση. Έξω από την Ευρώπη, οι ΗΠΑ έχουν μια ιδιαίτερα κακή επίδοση (32%).
Προσαρμόζοντας τη μεθοδολογία τους, οι συγγραφείς της μελέτης συμπεραίνουν ότι οι επιδόσεις της άδικης ανισότητας δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα από το τι συμβαίνει στην κορυφή της κατανομής των εισοδημάτων. Παρ' όλη την ενέργεια που δαπανάται στις ανησυχίες για το 1%, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το χάσμα μεταξύ των μεσαίων και των χαμηλών εισοδημάτων.
Αναμφίβολα θα υπάρξουν τόσο φιλοσοφικές, όσο και τεχνικές ενστάσεις σ' αυτή τη μελέτη. Αλλά πρόκειται για μια αξιόλογη προσπάθεια για τον ακριβή εντοπισμό και τη συνεπακόλουθη μέτρηση του είδους εκείνου της ανισότητας για το οποίο θα πρέπει να ανησυχούμε στην πραγματικότητα, και μια ευπρόσδεκτη αλλαγή από τα απελπιστικά ασαφή παράπονα για την ανισότητα που συνήθως διατυπώνονται στα προοίμια πολύ κακών προτάσεων πολιτικής.
Ακόμη, η μελέτη αυτή μας υπενθυμίζει ότι, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες που μετρήθηκαν, το μεγαλύτερο μέρος της ανισότητας έχει συγκεκριμένους λόγους που υπάρχει. Και αν θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα πιο δίκαιο οικονομικό σύστημα, το να ανησυχούμε για το χάσμα μεταξύ της κορυφής και του πάτου δεν θα μας βοηθήσει ιδιαίτερα.
--
Ο Oliver Wiseman είναι αναπληρωτής συντάκτης στο CapX
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Ιουλίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
