Η σχιζοφρένεια απαιτεί συνδυασμό θεραπειών, όπως φαρμακευτική αγωγή, ψυχολογική συμβουλευτική και κοινωνική υποστήριξη.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας ονομάζονται αντιψυχωσικά. Αυτές οι θεραπείες είναι γενικά αποτελεσματικές για τη θεραπεία των θετικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, αν και κάθε άτομο αντιδρά λίγο διαφορετικά στα αντιψυχωσικά φάρμακα, οπότε ένας ασθενής μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσει αρκετά, πριν καταλήξει σε αυτό ή αυτά που λειτουργούν καλύτερα στην περίπτωσή του.
Εάν ένα φάρμακο βοηθάει, είναι σημαντικό να συνεχίζεται η λήψη του, υποστηρίζουν οι ειδικοί, ακόμα και μετά την βελτίωση των συμπτωμάτων.
Χωρίς φαρμακευτική αγωγή, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η ψύχωση να επιστρέψει (υποτροπή) και κάθε επεισόδιο υποτροπής, μπορεί να είναι χειρότερο από το προηγούμενο.
Πρώτης και Δεύτερης Γενιάς Θεραπείες
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα χωρίζονται σε δύο ομάδες:
Τα παλαιότερα “πρώτης γενιάς” και τα νεότερα “δεύτερης γενιάς”
Τα τελευταία χρόνια, έχει αποδειχθεί ότι - σε γενικές γραμμές – η μία ομάδα φαρμάκων δεν είναι πιο αποτελεσματική από την άλλη. ''Oμως, συγκριτικά οι δύο ομάδες διαφέρουν στις παρενέργειες. Επίσης υπάρχουν διαφορές μεταξύ φαρμάκων της ίδιας ομάδας. Ετσι, δεν μπορεί να υπάρξει πρόβλεψη για το ποιο φάρμακο είναι πιο αποτελεσματικό σε κάθε ξεχωριστό άτομο με σχιζοφρένεια και μόνο ο γιατρός είναι αυτός που μπορεί να κρίνει για να καταλήξει στην κατάλληλη θεραπεία (μέσω της διαδικασίας “δοκιμής-σφάλματος”) και στην εξεύρεση της πιο ευνοϊκής ισορροπίας μεταξύ οφέλους και παρενεργειών για τον ασθενή του.
Άτομα που υποφέρουν από υποτροπές, μπορούν με τη βοήθεια του γιατρού τους να δοκιμάσουν οποιοδήποτε φάρμακο πρώτης ή δεύτερης γενιάς αντιψυχωσικών. Όταν ο ασθενής βρει ένα φάρμακο ή ένα συνδυασμό φαρμάκων που τον βοηθά, τότε είναι καλή ιδέα να συνεχίσει τη θεραπεία συντήρησης, ώστε να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής.
Παλαιότερα αντιψυχωτικά "πρώτης γενιάς" (Κλασσικά)
Τα πρώτα αντιψυχωσικά φάρμακα που αναπτύχθηκαν, ονομάζονται "κλασσικά" αντιψυχωσικά. Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται φάρμακα, όπως η χλωροπρομαζίνη, η αλοπεριδόλη ή η περφαιναζίνη. Τα φάρμακα πρώτης γενιάς έχει αποδειχθεί ότι είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα περισσότερα από τα νεώτερα. Στα μειονεκτήματα αυτών των θεραπειών, ωστόσο, περιλαμβάνεται ο κίνδυνος μυϊκών σπασμών ή δυσκαμψίας, η ανησυχία και – στην μακροχρόνια χρήση – ο κίνδυνος εμφάνισης δυνητικά μη αναστρέψιμων ακούσιων μυϊκών σπασμών (βραδυκινησία).
Νεότερα αντιψυχωσικά “δεύτερης γενιάς” (Άτυπα)
Εκτός από την ολανζαπίνη και την κλοζαπίνη, τα νεότερα φάρμακα περιλαμβάνουν την παλμιτική παλιπεριδόνη, τη ρισπεριδόνη, την κουετιαπίνη, την ζιπρασιδόνη, την αριπιπραζόλη, την ασεναπίνη, την λοπεριδόνη και την λουρασιδόνη. Ο κύριος κίνδυνος με την χρήση κάποιων από αυτών των φαρμάκων είναι η αύξηση του βάρους και οι αλλαγές στον μεταβολισμό. Τείνουν, επίσης, να αυξάνουν τον κίνδυνο για διαβήτη και υψηλή χοληστερόλη.
Άλλες παρενέργειες. Όλα τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν καταστολή. Μπορεί, επίσης, να συμβεί με τη χρήση τους ο ασθενής να αισθάνεται νωθρός ή χαμηλής κινητοποίησης, ή ακόμα να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, να έχει αλλαγές στον ύπνο, ξηροστομία, δυσκοιλιότητα ή αλλαγές στην αρτηριακή του πίεση.
Το πρόβλημα της συμμόρφωσης στην θεραπεία.
Οι φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνονται καθημερινά απαιτούν υψηλή συμμόρφωση, οδηγώντας συχνά και λόγω της φύσης της νόσου σε ανεπαρκή τήρηση της θεραπείας.
Έχει αποδειχθεί ότι η καθημερινή λήψη της αγωγής μπορεί να επιβαρύνει συναισθηματικά τους ασθενείς με σχιζοφρένεια, καθώς τους υπενθυμίζει το πρόβλημα δυσχεραίνοντας την καθημερινότητά τους.
Η ανεπαρκής τήρηση ή η διακοπή της θεραπείας με τις αγωγές που λαμβάνονται καθημερινά, παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα, καθώς εκτιμάται ότι έως και 89% των ασθενών με σχιζοφρένεια δεν τηρούν ή τηρούν εν μέρει τη φαρμακευτική αγωγή τους.
Η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής αφενός συνεπάγεται 5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο υποτροπής μετά από ένα πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο, και αφετέρου σχετίζεται με επιδείνωση των συμπτωμάτων και της λειτουργικότητάς τους, αυξημένο κίνδυνο επαν-εισαγωγών στο νοσοκομείο, αυτοκτονικό ιδεασμό, αυξημένο χρόνο ανάρρωσης και μειωμένη ανταπόκριση στα αντιψυχωσικά.
Νέα γενιά φαρμάκων μακράς δράσης, επιτυγχάνουν μεγαλύτερη συμμόρφωση των ασθενών
Η εξέλιξη της φαρμακευτικής έρευνας, όμως, φέρνει σήμερα νέα προοπτική στη θεραπεία της σχιζοφρένειας, δίνοντας τη δυνατότητα στους ασθενείς με σχιζοφρένεια να έχουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία και καλύτερη ποιότητα ζωής, απαλλαγμένοι από το άγχος της συχνής λήψης της φαρμακευτικής αγωγής.
Οι αγωγές μακράς δράσης που μπορούν να χορηγούνται πιο αραιά, συνήθως μία φορά το μήνα, ή κάθε 3 μήνες, μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να συνεχίζουν αδιάκοπα τη θεραπεία τους, ελαχιστοποιώντας το χρόνο ενασχόλησής τους με τη λήψη του φαρμάκου και προσφέροντάς τους μια πιο φυσιολογική ζωή, τόσο στους ίδιους όσο και στις οικογένειές τους. Μέχρι σήμερα οι αγωγές μακράς δράσης, απαιτούσαν λήψη από 26 ως 12 φορές το χρόνο.
Ετσι, πλέον με τη νέα γενιά φαρμάκων μακράς δράσης, οι δυνατότητες τήρησης της αγωγής αυξάνονται πλέον σημαντικά, καθώς η συχνότητα λήψης της αγωγής μειώνεται ακόμα περισσότερο μέσα στο διάστημα ενός έτους.
Η κυκλοφορία των άτυπων Αγωγών Μακράς Δράσης επέφερε σημαντική πρόοδο στη θεραπεία της σχιζοφρένειας καθώς :
• συμβάλλουν στην τήρηση της θεραπείας,
• εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά διακοπής της αγωγής και επανεισαγωγών στο νοσοκομείο, αλλά και
• χαμηλότερο κίνδυνο υποτροπών συγκριτικά με τις αγωγές που λαμβάνονται καθημερινά και συχνά παραπάνω από μια φορά την ημέρα.
Πρωταρχικοί στόχοι της θεραπείας είναι η μείωση ή η εξάλειψη των συμπτωμάτων, η πρόληψη των υποτροπών, η παράταση της διάρκειας της σταθερής φάσης στη νόσο, η μείωση των απαιτήσεων για ενδονοσοκομειακή περίθαλψη και η μεγιστοποίηση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας των ασθενών περιορίζοντας έτσι τις αρνητικές συνέπειες τόσο στους ίδιους, όσο και στις οικογένειές τους. Η αποτελεσματική τήρηση της θεραπείας είναι σημαντική για το σκοπό αυτό.
Ψυχοκοινωνικές Θεραπείες
Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι οι ψυχοκοινωνικές θεραπείες είναι απαραίτητες για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας. Αυτές οι θεραπείες δεν δίνονται αντί των φαρμάκων. Χορηγούνται παράλληλα με τα φάρμακα. Με άλλα λόγια, ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοκοινωνικής θεραπείας είναι ο πιο ενδεδειγμένος και χρήσιμος.
Ο γενικός στόχος της ψυχοκοινωνικής θεραπείας είναι να παρέχει συνεχή συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη, εκπαίδευση για την ασθένεια, προοπτική για τα συμπτώματα της ασθένειας, συμβουλές για τη διαχείριση σχέσεων και υγείας, δεξιότητες για βελτιωμένη λειτουργία και προσανατολισμό στην πραγματικότητα. Μπορεί να δοθεί έμφαση στη διατήρηση των κινήτρων και την επίλυση προβλημάτων. Όλες αυτές οι προσπάθειες μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή να συμμορφωθεί με τη θεραπεία. Όσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη δείξει ο ασθενής στη σχέση με τον θεραπευτή του, τόσο πιο ωφέλιμο αποδεικνύεται για τον ασθενή που επηρεάζεται από αυτή την ασθένεια.
Η πρόγνωση της ασθένειας
Οι προοπτικές εξέλιξης της σχιζοφρένειας ποικίλλουν. Εξ ορισμού, πάντως, η σχιζοφρένεια είναι μια μακροχρόνια κατάσταση που περιλαμβάνει ορισμένα διαστήματα έξαρσης των ψυχώσεων. Στα διαστήματα αυτά η λειτουργικότητα μπορεί να μην ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, ιδιαίτερα όταν συγκρίνεται με τις ικανότητες που έχει το άτομο πριν εμφανίσει τα συμπτώματα. Η κακή λειτουργικότητα, ωστόσο, δεν είναι αναπόφευκτη, αν υπάρχει έγκαιρη θεραπεία και διαρκής και σωστή θεραπευτική στήριξη.
Το προσδόκιμο επιβίωσης μπορεί να μειωθεί εάν ένα άτομο με σχιζοφρένεια απομακρύνεται από υποστηρικτικές σχέσεις, εάν η προσωπική υγιεινή ή η αυτοεξυπηρέτηση μειώνονται ή εάν η κακή κρίση οδηγεί σε ατυχήματα. Ωστόσο, με την ενεργό θεραπεία, τα αποτελέσματα της ασθένειας μπορούν να μειωθούν σημαντικά.
Η πρόγνωση είναι καλύτερη αν τα πρώτα συμπτώματα πρωτοεμφανίστηκαν μετά την ηλικία των 30 ετών. Η καλή λειτουργικότητα του ασθενούς πριν από την εμφάνιση της ασθένειας, συχνά συνδέεται με καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία. Η απουσία οικογενειακού ιστορικού στην εμφάνιση της ασθένειας σε κάποιο άτομο, είναι επίσης ένα καλό σημάδι.
Φορτίο της νόσου
Η τήρηση της θεραπείας είναι καθοριστικής σημασίας στη σχιζοφρένεια, ενώ η ανεπαρκής τήρηση της έχει σημαντικές συνέπειες τόσο στους ίδιους τους ασθενείς, όσο και στους ανθρώπους που τους φροντίζουν. Ιδιαίτερη είναι η συναισθηματική επιβάρυνση των φροντιστών, λόγω του στρες που σχετίζεται με το αν ο ασθενής πήρε ή όχι την αγωγή του, όσο και η οικονομική επιβάρυνση λόγω των επιπρόσθετων δαπανών που προκύπτουν από τις συνεχείς υποτροπές και επακόλουθες νοσηλείες.
Σημαντική είναι επίσης η επιβάρυνση στις υγειονομικές δαπάνες λόγω των επαναλαμβανόμενων νοσηλειών, αλλά και για το κράτος λόγω της μειωμένης παραγωγικότητας και των απουσιών από την εργασία.
Επιπλέον μέχρι και σήμερα οι ασθενείς και οι οικογένειές τους βιώνουν μεγάλο φορτίο από το φαινόμενο της στιγματοποίησης που εξακολουθεί να υπάρχει. Είναι σαφές ότι ο ασθενής με σχιζοφρένεια έχει πολύ μεγάλες ανάγκες υποστήριξης από τη κοινωνία και την Πολιτεία.
Με πληροφορίες από www.drugs.com
Της Γιάννας Σουλάκη
Διαβάστε ακόμα:
- Σχιζοφρένεια (Μέρος Α΄): Η παρεξηγημένη νόσος. Πότε και πως εμφανίζεται
- Μπορούν οι ασθενείς με σχιζοφρένεια να έχουν μια ισορροπημένη ζωή;
