Από αρκετά νωρίς, το «Enterprise Greece», είχε αναφερθεί στην υστέρηση που παρουσίαζαν οι καθαρές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) στην Ελλάδα μέσα στο 2023, σύμφωνα με τα τότε διαθέσιμα προσωρινά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Η πρόσφατη τελική έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), επιβεβαίωσε πλήρως τις αρνητικές προβλέψεις.
Έτσι μετά το επίπεδο - ρεκόρ των $8,44 δισ. των ΑΞΕ που επενδύθηκαν στη χώρα μας το 2022, κατά τη διάρκεια του 2023 οι ΑΞΕ υποχώρησαν στα $5,43 δισ. Δηλαδή παρουσίασαν μια ποσοστιαία πτώση της τάξης του 36%. Και μάλιστα οι ΑΞΕ του 2023, ήταν αισθητά μειωμένες σε απόλυτο μέγεθος και σε σχέση και με το 2021, όταν το ύψος των ΑΞΕ στη χώρα μας είχε αγγίξει τα $6,33 δισ. Αντιθέτως, οι εκροές ελληνικών κεφαλαίων για επενδύσεις στο εξωτερικό, αυξήθηκαν μέσα στο 2023 στα $3,95 δισ., κινούμενες ανοδικά κατά 23%, προσεγγίζοντας τα $3,2 δισ. το 2022.
Δηλαδή, οι εισροές κεφαλαίων για άμεσες επενδύσεις το 2023 προς την Ελλάδα βρέθηκαν στο -36%, ενώ οι εκροές από την Ελλάδα προς το εξωτερικό βρέθηκαν στο +23%, σε σχέση με τα αντίστοιχα μεγέθη του 2022.
Τι είναι όμως οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και γιατί έχουν τόση σημασία για την αναπτυξιακή και οικονομική πορεία της χώρας μας;
Η Άμεση Ξένη Επένδυση ή σύμφωνα με τον αγγλοσαξονικό όρο «Foreign Direct Investment» είναι μια μακροπρόθεσμη επένδυση σε μια χώρα από έναν επενδυτή του οποίου η έδρα βρίσκεται σε άλλη χώρα. Η επένδυση αυτή πρέπει να οδηγεί σε μακροχρόνια σχέση του επενδυτή με την επένδυσή του, με τη χώρα υποδοχής και να του προσφέρει τη δυνατότητα ελέγχου της επιχείρησης, στην οποία γίνεται η επένδυση. Και γι’ αυτό το λόγο ο επενδυτής θα πρέπει να αποκτά και να διακρατά τουλάχιστον το 10% των μετοχών της επιχείρησης.
Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) πραγματοποιούνται με δυο βασικούς τρόπους. Είτε μέσω νέων επενδύσεων, αυτό που ονομάζουμε greenfield investment, είτε μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών, αυτό που ονομάζουμε mergers and acquisitions / M&A. Με αυτόν τον τρόπο η άμεση ξένη επένδυση οδηγεί στη δημιουργία θυγατρικών ή υποκαταστημάτων της αλλοδαπής εταιρείας στη χώρα μας. Σαν άμεση επένδυση θεωρείται και η επένδυση σε ακίνητη περιουσία.
Γενικά το 2023 δεν ήταν μια καλή χρονιά όσον αφορά τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού αυτές σημείωσαν μείωση της τάξης του 7%, σε σχέση με το 2022. Μέσα στο 2023 παρατηρήθηκε μια ραγδαία υποχώρηση των ΑΞΕ που κατευθύνονται προς την Κίνα, λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων ανάμεσα στο Πεκίνο και στον Λευκό Οίκο, που έχουν ορθώσει επενδυτικά, εμπορικά και τεχνολογικά τείχη μεταξύ τους. Στην κορυφή της λίστας με τους κορυφαίους επενδυτικούς προορισμούς για ΑΞΕ μέσα στο 2023, βρίσκονται οι ΗΠΑ, η Βραζιλία και ο Καναδάς.
Αποτελεί το -7% των ΑΞΕ παγκοσμίως, ή το -8,4% που καταγράφεται στην ΕΕ, ελαφρυντικό για το δικό μας -36%; Ασφαλώς και όχι. Με λιγότερες από $5,5 δισ. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, δεν πάμε πουθενά. Διότι η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια στο πλαίσιο της προσπάθειας για την επίτευξη της οικονομικής σύγκλισης με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, δεν θα πρέπει απλά να ακολουθεί τους δικούς τους ρυθμούς, αλλά θα πρέπει να υπεραποδίδει. Ειδικά έναντι των χωρών που διαθέτουν παραπλήσια οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
Οι καθαρές εισροές ΑΞΕ κατά τη διάρκεια της περιόδου 2013-2023 έχουν ανέλθει στα $39,9 δισ. Εκ των οποίων τα $32,3 δισ. κατανέμονται στις ακόλουθες δέκα χώρες προέλευσης κεφαλαίων, σύμφωνα με το Enterprise Greece. Πιθανολογείται δε, ότι οι μεγάλες εισροές από την Κύπρο, το Λουξεμβούργο και την Ελβετία έχουν έντονο ελληνικό χρώμα.
Εκτός από το ποσοτικό πρόβλημα από τις μειωμένες Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, παρουσιάζεται και ένα ποιοτικό πρόβλημα. Το 70% των ΑΞΕ συγκεντρώνονται στο χώρο των υπηρεσιών. Και ειδικότερα στις χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες, τη διαχείριση ακίνητης περιουσίας και τις δραστηριότητες αποθήκευσης και μεταφορών. Στην κατηγορία «διαχείριση ακινήτων» δεν περιλαμβάνονται (σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος) οι ιδιωτικές αγοραπωλησίες ακινήτων, που άγγιξαν αθροιστικά τα 5,3 δισ. ευρώ την περίοδο 2013-2023.
Στον δευτερογενή τομέα, δηλαδή στη μεταποίηση, στη βιοτεχνία και βιομηχανική παραγωγή διοχετεύεται μόλις το 14% των ΑΞΕ. Στον δε πρωτογενή τομέα το αντίστοιχο ποσοστό υποχωρεί στο 2%.
Τα χαμηλά ποσοστά του δευτερογενούς τομέα, θα μπορούσαν δυνητικά να αποτελέσουν και μια μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα. Και εξηγούμεθα.
Εάν μετά από την επιτυχημένη συνάντηση του πρωθυπουργού με τους επικεφαλής εταιρειών και ενώσεων μελών της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (IFPMA), μπορέσει η Ελλάδα να υποδεχθεί ένα μικρό κλάσμα από τις εκατοντάδες δισ. $ που επενδύονται σήμερα παγκοσμίως στο χώρο του φαρμάκου και της βιοϊατρικής καινοτομίας, τότε τα πάντα θα άλλαζαν. Διότι μια επένδυση για ένα μόνο εργοστάσιο biopharma υπερβαίνει το $1,2 δισ.
Ένας από τους λόγους που έγινε η συνάντηση με τους εκπροσώπους της IFPMA στο Μέγαρο Μαξίμου είναι σύμφωνα με τον CEO της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά, ότι «η Ελλάδα στηρίζει την καινοτομία και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είναι μια από τις χώρες που έχει λάβει ξεκάθαρη θέση για την προώθηση της καινοτομίας και με την παρουσία μας δηλώνουμε πόσο ικανοποιημένοι είμαστε και πόσο θέλουμε να συνεργαστούμε». Όπως σημείωσε μάλιστα κορυφαίος fund manager του χώρου του biopharma στις ΗΠΑ, ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατάφερε να «μαζέψει στο ίδιο τραπέζι» περισσότερους εκπρόσωπους φαρμακοβιομηχανιών, από όσους έχουν μαζέψει όλες μαζί η Morgan Stanley, η JPMorgan και η Goldman Sachs.
Έτσι η Ελλάδα πρέπει να πάει κόντρα στο κλίμα απώλειας της ανταγωνιστικότητας που παρατηρείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να προσεγγίσει επενδύσεις υψηλού επιπέδου. Και πρέπει να μάθει να κινείται με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Δεν είναι δυνατόν για παράδειγμα, η επένδυση του Data Center της Microsoft να χρειάστηκε περισσότερα από 2 χρόνια για να αδειοδοτηθεί. Και αναφερόμαστε σε επένδυση ύψους άνω των 975 εκατ. ευρώ, με τον αμερικανικό κολοσσό να χρηματοδοτεί τη συγκεκριμένη επένδυσή του στην Ελλάδα με ίδια κεφάλαια σε ποσοστό 100%. Ο συνολικός προϋπολογισμός της επένδυσης αφορά την αγορά των οικοπέδων 77,400 εκατ., την κατασκευή των κέντρων δεδομένων, 404,956 εκατ. και τον τεχνολογικό και ψηφιακό εξοπλισμό τους, 264,192 εκατ. Ενώ στα 229,620 εκατ. ευρώ εκτιμώνται οι λειτουργικές δαπάνες της 8ετίας οι οποίες περιλαμβάνουν δαπάνες μισθοδοσίας, δαπάνες διαχείρισης εγκαταστάσεων, συντήρησης κ.α.
Ο Γόρδιος Δεσμός της γραφειοκρατίας, του στρεβλού μοντέλου των αδειοδοτήσεων, των ρυθμίσεων, του κανονιστικού πλαισίου και της αργής απονομής της δικαιοσύνης πρέπει να κοπεί χθες! Οποιοδήποτε εμπόδιο πρέπει να κατεδαφιστεί. Είναι πολυτέλεια να περιμένουμε να ωριμάσουν οι συνθήκες. Όσους επενδυτές και να προσκαλέσει ο Πρωθυπουργός, δεν πρόκειται να γίνει το παραμικρό εάν δεν βελτιωθεί άμεσα, το οικοσύστημα υποδοχής των επενδύσεων. Διότι, όπως λέει και η σοφή λαϊκή ρήση, «υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια». Και οι επενδυτές έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε δεκάδες χώρες που αναζητούν επενδυτικά κεφάλαια, ως το Μάνα εξ Ουρανού.
