Το νήμα των εξελίξεων στο ενεργειακό παιχνίδι της Αν. Μεσογείου ξαναπιάνουν σήμερα στη Λευκωσία οι Μητσοτάκης - Νετανιάχου και Χριστοδουλίδης, με την Τουρκία να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις και να επιχειρεί πάντα να λειτουργήσει ως «σφήνα».
Η σημερινή τριμερής στην Κύπρο αναμένεται να επιβεβαιώσει τη στρατηγική συμμαχία των τριών χωρών και τις στέρεες βάσεις σε ένα πλέγμα συνεργασιών, με την ενέργεια και ειδικά τη μεταφορά των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου στην Ευρώπη, να αποτελεί πάντα τη μεγάλη πρόκληση, και με μεγάλο ωστόσο ερωτηματικό την επόμενη μέρα στις σχέσεις Τουρκίας - Ισράηλ.
Στα πρώτα θέματα που θα θέσει ο Ερντογάν στον Νετανιάχου, ο οποίος όπως είπε προ ημερών στον ΑΝΤ1 Κύπρου, πρόκειται να επισκεφθεί το προσεχές διάστημα την Άγκυρα, στην εξ αναβολής συνάντηση του καλοκαιριού, θα είναι να εξασφαλίσει ότι το ισραηλινό αέριο θα εξαχθεί προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
Για τον Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα διακυβεύματα, προκειμένου να μπορέσει να εμπλακεί στις διεργασίες που αφορούν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.
Πηγή: AP
Η προσπάθεια του Ισραήλ να τηρήσει τις ισορροπίες φαίνεται και από το γεγονός ότι παραμονές της τριμερούς στη Λευκωσία, ο τούρκος υπ. Ενέργειας Αλπαρσλαν Μπαιρακτάρ συνομίλησε χθες βράδυ τηλεφωνικά με τον ισραηλινό ομόλογό του, Ισραελ Κατζ για τις ευκαιρίες συνεργασίας των δυο χωρών στο φυσικό αέριο. Ο Μπαιρακτάρ ανακοίνωσε ότι θα επισκεφτεί σύντομα το Ισράηλ, ενώ ο Κατζ είπε ότι συζήτησαν τις ευκαιρίες ανανέωσης της ενεργειακής τους ατζέντας και ότι η επικείμενη συνάντηση Νετανιάχου - Ερντογάν αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη στιγμή για περιφερειακές συνεργασίες.
Σημαντικές επομένως οι χθεσινές δηλώσεις Νετανιάχου, καθ’ οδόν προς τη Λευκωσία, ότι ένα από τα κεντρικά θέματα στη σημερινή τριμερή θα είναι η στρατηγική για τις εξαγωγές αερίου και μέσα από ποιο μονοπάτι θα γίνει αυτό (αναφέρθηκε μάλιστα ξανά στον αγωγό East Med), ωστόσο πολλά θα κριθούν από τα όσα θα διαμειφθούν στη συνάντηση με τον Ερντογάν.
Πηγή: ΑP
Ανεξάρτητα βέβαια από τη μορφή που θα προσλάβουν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, είναι άκρως σημαντικό ότι ο ίδιος ο Νετανιάχου, δύο φορές την τελευταία εβδομάδα (προ ημερών στον ΑΝΤ1 Κύπρου και χθες από το αεροδρόμιο του Τελ Αβιβ), έβαλε ξανά στο παιχνίδι τον αγωγό East Med ως ένα από τα σενάρια μεταφοράς των ισραηλινών κοιτασμάτων στην Ευρώπη.
Δείχνει με τον τρόπο αυτό, ότι το φαραωνικό αυτό ενεργειακό σχέδιο, εκτιμώμενου κόστους 7 δισ ευρώ με παλαιότερα στοιχεία, παραμένει «ζωντανό» για το Ισράηλ, και ότι η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων στην ισραηλινή ΑΟΖ δημιουργούν νέα δεδομένα, τα οποία ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι Ευρωπαίοι μπορούν ενδεχομένως να παραβλέψουν, παρά την απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος και το μέχρι τώρα πάγωμα στο οποίο έχει περιέλθει.
Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σύνθετο, αφορά τόσο το δυσθεώρητο οικονομικό κόστος του East Med, το οποίο θεωρούνταν ασύμφορο για τις αμερικανικές εταιρείες που εμπλέκονται στην Αν.Μεσόγειο, όσο και την πολιτική του διάσταση, καθώς οι ΗΠΑ ποτέ δεν ήθελαν ένα σταθερό και μόνιμο έργο που να αποκλείει την Τουρκία. Στην ίδια γραμμή και η Ιταλία, όπου θα καταλήγει ο αγωγός, η οποία έχει δηλώσει ότι δε νοείται East Med, χωρίς τουρκική συμμετοχή. Ενδεχομένως κάποιες απαντήσεις ως προς το πραγματικό ενδιαφέρον της ενεργειακής αγοράς για τον αγωγό να δώσει το market test, το οποίο πρόκειται να πραγματοποιήσουν εντός του 2023, οι ΔΕΠΑ, Edison, μέτοχοι του IGI Poseidon, που φιλοδοξεί να αποτελέσει τον «δυτικό βραχίονα» του East Med.
Το κατά πόσο θα βρεθεί τρόπος να υπερκεραστούν ή να ενταχθούν τα παραπάνω σε μια κοινή φόρμουλα ή θα επιλεγεί μια οικονομοτεχνικά πιο ρεαλιστική λύση, που όμως θα παρέδιδε στρατηγικά το «όπλο» του Ισραήλ, δηλαδή το φυσικό του αέριο, στα χέρια μιας Τουρκίας, μένει να φανεί.
«Αγνωστος Χ» οι ποσότητες εξαγωγών από Ισραήλ
Το κλειδί ωστόσο των εξελίξεων, ανεξαρτήτως ποιας χώρας το μονοπάτι θα επιλεγεί, κρατά το Ισραήλ και η απόφασή του για τις ποσότητες που θα εξάγει μελλοντικά, κυρίως από το κοίτασμα Λεβιάθαν, προκειμένου να μη διακυβευτεί η ενεργειακή του ασφάλεια, θέμα για το οποίο υπάρχει την περίοδο αυτή στη χώρα ένα μεγάλο debate ακόμη και ενδοκυβερνητικά.
Εκκρεμότητα υπάρχει και στην Κύπρο, ως προς τον τρόπο ανάπτυξης του κοιτάσματος «Αφροδίτη», με την κυπριακή κυβέρνηση να απορρίπτει πρόσφατα την πρόταση της αμερικανικής Chevron για διοχέτευση των ποσοτήτων με αγωγό προς την Αίγυπτο, την οποία ωστόσο, σύμφωνα με προ ημερών δημοσίευμα του Reuters, φέρονται να υποστηρίζουν οι ΗΠΑ. Το Ισραήλ έχει βεβαιωμένα κοιτάσματα 35- 40 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια και η Κύπρος 13-14 τρισ, και χρόνια τώρα οι δύο χώρες αναζητούν, χωρίς επιτυχία, τον τρόπο για να σπάσουν το αιγυπτιακό μονοπώλιο των εξαγωγών προς την Ευρώπη.
Ένα πιο ρεαλιστικό ίσως project είναι το άλλο μονοπάτι που επίσης έβαλε με τις χθεσινές του δηλώσεις ο Νετανιάχου στο τραπέζι, η δημιουργία μιας μονάδας LNG στην Κύπρο, που θα χρησιμοποιεί ισραηλινό αέριο το οποίο θα φτάνει στο νησί μέσω ενός αγωγού 200 χλμ. Και εδώ ωστόσο, τα πάντα εξαρτώνται από το τι ποσότητες θα εξασφαλισθούν προκειμένου να είναι οικονομικά βιώσιμη μια τέτοια μονάδα, η οποία απαιτεί τουλάχιστον 4 bcm το χρόνο, (σύμφωνα με μελέτη της Energean).
Η πρόταση, που ο ισραηλινός πρόεδρος είχε συζητήσει εκτενώς με τον Ν.Χριστοδουλίδη τον Μάιο, προβλέπει επίσης την κατασκευή στην Κύπρο τουλάχιστον μιας μονάδας ηλεκτροπαραγωγής που θα μετατρέπει σε ρεύμα το ισραηλινό αέριο και θα το εξάγει μέσω του ηλεκτρικού καλωδίου Euroasia, τόσο προς την Ελλάδα, όσο και προς το Ισραήλ για την κάλυψη των ενεργειακών του αναγκών.
Πηγή: ΑP
Στα δύσκολα και ο Euroasia
Το project αυτό, του Euroasia Interconnector, προϋπολογισμού 1,9 δισ ευρώ, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση 657 εκατ ευρώ από την ένταξή του στην λίστα των ευρωπαϊκών έργων PCI/PMI, σκοπεύει στην πλήρη του ανάπτυξη να διασυνδέσει την Ασία με την Ευρώπη, δηλαδή τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας Ισράηλ – Ελλάδας- Κύπρου, έχοντας τη στήριξη τόσο του Τελ Αβίβ, όσο και των ΗΠΑ.
Για το μεν Ισραήλ, το καλώδιο είναι απαραίτητο για την ενίσχυση της ενεργειακής του ασφάλειας, καθώς η χώρα πρόκειται να παρουσιάσει ως τα τέλη της δεκαετίας σοβαρότατο έλλειμμα εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Και ακριβώς επειδή δεν προβλέπεται να κατασκευάσει νέα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, έρχεται η κοινή πρόταση να καλύπτει μέρος των αναγκών του μέσω μονάδων που θα γίνουν στην Κύπρο και θα «καίνε» ισραηλινό αέριο.
Για τη δε, Κύπρο, πέραν του ότι το καλώδιο, στο μετοχικό κεφάλαιο του οποίου έχει συμφωνήσει να μπει ο ΑΔΜΗΕ, βγάζει το νησί από την ενεργειακή του απομόνωση, το θέμα είναι τόσο οικονομικό, όσο και πολιτικό, καθώς ενισχύεται η παρουσία της Λευκωσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και με την ένταξη της στην ενιαία αγορά ενέργειας, μπορεί πλέον το ρεύμα από τις μονάδες που θέλει να κατασκευάσει (με καύσιμο και φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Αφροδίτη»), να εξάγεται μέσω του EuroAsia προς την Ευρώπη.
Ούτε το project του Euroasia ωστόσο είναι ανέφελο. Το αντίθετο μάλιστα. Ο προϋπολογισμός του από τα αρχικά 1,57 δισ έχει εκτιναχθεί στα 1,9 δισ ευρώ και απαιτείται η εξεύρεση επενδυτών και νέας χρηματοδότησης, δίχως τα οποία μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω ακόμη και η σύμβαση με τη νορβηγική Nexans που έχει αναλάβει να κατασκευάσει το καλώδιο. Το πρώτο χρονικό ορόσημο που αφορά στην καταβολή 50 εκατ. ευρώ εκπνέει στις 7 Σεπτεμβρίου. Η Κομισιόν έχει διαμηνύσει ότι αν δεν τηρηθούν τα δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα θα τεθούν υπό επανεξέταση ακόμη και τα κλειδωμένα ευρωπαϊκά κονδύλια, ύψους 657 εκατ., γεγονός που έχει πυροδοτήσει προβληματισμό και εντός της Κύπρου για τη βιωσιμότητα του έργου.
Η ανάγκη να βρεθούν επιπλέον κεφάλαια επίγει, καθώς και να επιταχυνθεί το legal due diligence. Εφόσον αυτό ολοκληρωθεί, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο ΑΔΜΗΕ έχει δεχτεί να εισφέρει ποσό από 25% έως 33% της επένδυσης, και έχει συμφωνήσει με ισραηλινό fund να μπει κι εκείνο στο project επίσης με 33%. Σε ένα τέτοιο σενάριο, ΑΔΜΗΕ και ισραηλινοί θα κατέχουν το 66,66% του μετοχικού κεφαλαίου του Euroasia με το υπόλοιπο ποσοστό να ανήκει στην πλευρά Κτωρίδη.
Πηγή: ΑP
Τα διλήμματα στο Ισραήλ για Τουρκία
Τα έργα επομένως που ζυμώνονται στο ενεργειακό τρίγωνο Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου είναι πολλά, κάθε ένα έχει τα δικά του ζητήματα, το πιο δύσκολο ωστόσο γεωπολιτικά είναι το μονοπάτι που θα ακολουθήσει το ισραηλινό φυσικό αέριο προς την Δύση, όταν και εφόσον το Τελ Αβίβ πάρει την απόφαση για τις ποσότητες που θέλει να εξάγει.
Όσο για το «τουρκικό μονοπάτι», τα διλήμματα στο Ισραήλ είναι πολλά. «Θα ήταν τεράστιο λάθος να στείλουμε το φυσικό μας αέριο μέσω της Τουρκίας και να επιτρέψουμε στον Ερντογάν να αναλάβει ρόλο», δήλωνε προ μηνών στη «Jerusalem Post» ισραηλινός πρώην υψηλόβαθμος στρατιωτικός αξιωματούχος που εμπλεκόταν μέχρι πρότινος στις ισραηλινοτουρκικες σχέσεις.
Σύμφωνα με τη δική του ανάλυση, ο Ερντογάν επί της ουσίας δεν έχει αλλάξει, παρά τα ανοίγματα του προς το Ισραήλ. Και αυτό που έχει αλλάξει, είναι «η νέα τουρκική γεωπολιτική αντίληψη ότι η Τουρκία χρειάζεται το Ισραήλ για να ενισχύσει την αξία της Άγκυρας στην Ευρώπη και, κατά συνέπεια, να βοηθηθεί στην ανάκαμψη της οικονομίας της».
Στην ίδια ανάλυση, η «Jerusalem Post» παρουσίαζε τις τρεις επιλογές που υπάρχουν: Τον East Med, τον αγωγό προς την Κύπρο και τον αγωγό προς την Τουρκία. Το άρθρο αναγνώριζε ότι η τρίτη επιλογή είναι και η οικονομικότερη, επισήμαινε ωστόσο ότι πέραν της σοβαρής εξάρτησης της χώρας από την Τουρκία, θα οδηγούσε σε ρήξη τις σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Στον αντίποδα βέβαια, διατυπώνονταν ο προβληματισμός ότι αν το Τελ Αβίβ έκλεινε εντελώς την πόρτα στην Τουρκία θα προκαλούσε νέα ψύχρανση των διμερών σχέσεων πριν καν αυτές προλάβουν να ξεπαγώσουν και η χώρα θα έχανε την ευκαιρία να αποκαταστήσει τις σχέσεις με μια περιφερειακή δύναμη και ισχυρό μέλος του ΝΑΤΟ.
