Από το μαζικό κύμα αφίξεων στη Λαμπεντούζα και τις αυξημένες ροές στα νησιά της Σάμου και της Λέσβου έως τους δρόμους της Στοκχόλμης όπου αναπτύσσεται ο στρατός για να αντιμετωπίσει την ανεξέλεγκτη βία συμμοριών, το μεταναστευτικό ζήτημα και οι δαιδαλώδεις πτυχές του -φύλαξη συνόρων, καταπολέμηση δικτύων διακινητών, διάσωση, υποδοχή, μετεγκατάσταση, παροχή ασύλου και ουσιαστική ενσωμάτωση- έχουν επανέλθει στο ευρωπαϊκό προσκήνιο μαζί με την επιτακτική ανάγκη να σφυρηλατηθεί εν τέλει μία συνεκτική πολιτική διαχείρισης.
Οι σκηνές από την πρόσφατη αποβίβαση 8.500 ανθρώπων εντός τριών ημερών στη Λαμπεντούζα, αριθμός μεγαλύτερος από αυτόν του πληθυσμού της, ήλθαν να διαμορφώσουν εκρηκτικό κλίμα, φέρνοντας εκ νέου αντιμέτωπα τα αντίπαλα «στρατόπεδα» εντός του μπλοκ όσον αφορά τις πολιτικές αντιμετώπισης των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, εκθέτοντας αδυναμίες ετών και δοκιμάζοντας την ευαισθησία και τη συνοχή των «27».
Μπροστά σε μία νέα μεταναστευτική κρίση με χαρακτηριστικά του 2015 που στρώνει το έδαφος σε κόμματα της Άκρας Δεξιάς (τον Ιούνιο του 2024 επίκεινται ευρωεκλογές), αναζητείται επειγόντως συμφωνία επί του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Το μεταναστευτικό ζήτημα ήταν κυρίαρχο στις εργασίες του Συμβουλίου Εσωτερικών Υποθέσεων της Πέμπτης στις Βρυξέλλες -όπου δεν επήλθε συμφωνία για την κεντρική πτυχή που αφορά στη διαχείριση κρίσεων-, όπως κυρίαρχο ήταν και στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής της MED9 την Παρασκευή στη Μάλτα, ενώ θα τεθεί επί τάπητος τόσο στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της επόμενης εβδομάδας στη Γρανάδα, όσο και στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών στα τέλη Οκτωβρίου.
Από ελληνικής πλευράς, στην παρέμβασή του για το μεταναστευτικό στη σύνοδο του ευρωπαϊκού Νότου στη Βαλέτα ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έδωσε ειδικό βάρος στην πολιτική ενεργητικής αποτροπής που ακολουθεί η χώρα στα χερσαία και στα θαλάσσια σύνορά της. Ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε πως μέσω της πολιτικής αυτής, στην οποία έχουν αφιερωθεί μεγάλη προσπάθεια και πόροι, οι ροές έχουν περιοριστεί και έχει σταλεί το μήνυμα στους διακινητές ότι είναι δύσκολο να φθάσει κανείς στην Ελλάδα.
Πρόκειται για πολιτική που σύμφωνα με τον πρωθυπουργό θα συνεχιστεί, όμως η Ελλάδα επιδιώκει τη συνεργασία με την Τουρκία για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, όπως υπογράμμισε. Το γεγονός ότι η Ελλάδα θα παραμείνει συνεπής στη φύλαξη των συνόρων υπογράμμισε ο κ. Μητσοτάκης και κατά τη συνάντηση που είχε με τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, στο περιθώριο των εργασιών της MED9.
Ο πρωθυπουργός σημείωσε από τη Μάλτα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναπτύξει σχέσεις με τρίτες χώρες με τρόπο συντεταγμένο και σε προληπτική βάση, «και όχι όταν υπάρχει κρίση», και παράλληλα τόνισε πως δεν μπορεί οι διακινητές να αποφασίζουν ποιος θα μπει στην Ένωση.
Η ελληνική κυβέρνηση τελεί υπ’ ατμόν μπροστά στην αύξηση των ροών τις τελευταίες εβδομάδες και αναζητά ρυθμίσεις και συνεννοήσεις στο πλαίσιο της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας του 2016, διαμηνύοντας σταθερά πως το μεταναστευτικό είναι ευρωτουρκικό ζήτημα.
Αναζητείται συμβιβασμός
Ως προς την εν εξελίξει διαπραγμάτευση επί του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου, η επίτευξη συμφωνίας αναφορικά με τον κανονισμό που αφορά στη διαχείριση κρίσεων δεν κατέστη εφικτή κατά το Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων της Πέμπτης, αν και τόσο η ισπανική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, όσο και η επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον, εκφράζουν αισιοδοξία πως θα επέλθει τελικά συμφωνία εντός των ημερών σε συνεδρίαση σε επίπεδο μονίμων αντιπροσώπων (Coreper).
Για τη συμφωνία απαιτείται ειδική πλειοψηφία, και εφόσον αυτή «κλειδώσει» θα ανοίξει και ο δρόμος της διαπραγμάτευσης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (την οποία το ίδιο έχει «παγώσει» ως μέσο πίεσης στους ηγέτες να καταλήξουν σε συναίνεση) επί του Συμφώνου με στόχο να έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση έως τα τέλη Φεβρουαρίου.
Η σχετική συμφωνία στις Βρυξέλλες προσέκρουσε στη Ρώμη παρά τις πιέσεις που ασκούνται από πλευράς κυβέρνησης Μελόνι για λύσεις άμεσα, και παρόλο που ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς αψήφησε τις ενστάσεις των Πρασίνων, εταίρων του στον κυβερνητικό συνασπισμό, και έδωσε σήμα άρσης του γερμανικού βέτο για τον μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων ανάλογων με αυτήν του 2015, όταν ένα εκατομμύριο άνθρωποι έφθασαν από τη Συρία και όχι μόνο.
Ήδη σε ανοιχτή σύγκρουση με τη Γερμανία αφότου έκλεισε τις πύλες της σε μετανάστες από τη Λαμπεντούζα και αντιδρώντας παράλληλα στη χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανώσεων που διασώζουν πρόσφυγες και μετανάστες από το Βερολίνο, η Ιταλία έθεσε αιφνιδιαστικά την τελευταία στιγμή στις Βρυξέλλες ζήτημα ΜΚΟ και πρόκρινε ρήτρα που θα επέτρεπε την παραβίαση των ελάχιστων προτύπων στα κέντρα κράτησης σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Η άρση των γερμανικών αντιρρήσεων τυπικά θα σήμαινε ότι η συμφωνία έχει επαρκείς ψήφους για να εγκριθεί. Ωστόσο, κοινοτικοί διπλωμάτες επισήμαναν υπό καθεστώς ανωνυμίας πως δίχως τη συμμετοχή της Ρώμης οποιαδήποτε ανάλογη συμφωνία είναι πολιτικά αδύνατη. «Η Ιταλία δεν είπε όχι […] απλά ζήτησε χρόνο» είπε ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι σε συνομιλίες που είχε στο Βερολίνο με την Γερμανίδα ομόλογό του, Αναλένα Μπέρμποκ.
Το γεγονός ότι η Γερμανία σταμάτησε να δέχεται εθελοντικά πρόσφυγες και μετανάστες από τη Λαμπεντούζα ήλθε ως μέσο πίεσης στην κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργό των ακροδεξιών Αδελφών της Ιταλίας, Τζόρζια Μελόνι, να τηρήσει τις διατάξεις του «Δουβλίνου», δεδομένου ότι εκείνη πρώτη σταμάτησε να δέχεται αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στη Γερμανία αλλά εισήλθαν στην ΕΕ από την Ιταλία (ως «χώρα άφιξης» πρέπει να εξετάσει το αίτημά τους, σύμφωνα με τον Κανονισμό του Δουβλίνου).
Τα σύνορά της σε πρόσφυγες και μετανάστες από τη Λαμπεντούζα έχει κλείσει και η Γαλλία, αν και για λόγους τακτικής η Τζόρτζια Μελόνι εμφανίστηκε να ρίχνει γέφυρες στον Εμανουέλ Μακρόν με κατ’ ιδίαν συνάντησή τους προ ημερών στη Ρώμη, ενώ εκείνος ανέφερε πως η Ιταλία πρέπει να υποστηριχθεί χωρίς πάντως να πει και πώς.
Η γερμανική κυβέρνηση έχει, εν τω μεταξύ, επιβάλει και αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους με την Πολωνία και την Τσεχία προς περιορισμό των παράνομων αφίξεων αιτούντων άσυλο. Οι σχετικές κινήσεις Σολτς δεν είναι σαφώς ασύνδετες από το πολιτικό τοπίο στη Γερμανία, όπου η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) με «όχημα» το μεταναστευτικό, όπως και συνολικά ακροδεξιές δυνάμεις ανά την Ευρώπη, καλπάζει δημοσκοπικά συγκεντρώνοντας ποσοστά που αγγίζουν το 20% και ξεπερνώντας τους κυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες.
Το μεταναστευτικό σταθερά «θρέφει» την ακροδεξιά και αποτελεί μείζον ζήτημα στις κάλπες που στήνονται ανά την Ευρώπη. Στις επικείμενες εκλογές της 15ης Οκτωβρίου στην Πολωνία οι εθνικιστές βρήκαν, δε, την ευκαιρία να θέσουν σε δημοψήφισμα τέσσερα ερωτήματα, μεταξύ των οποίων: «Υποστηρίζετε την εισδοχή χιλιάδων παράτυπων μεταναστών από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, βάσει του μηχανισμού υποχρεωτικής μετεγκατάστασης που επιβάλλει η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία;». Πολωνία και Ουγγαρία απορρίπτουν τον μηχανισμό κατανομής προσφύγων που συμφωνήθηκε πρόσφατα.
Όσον αφορά τέλος τη διάσταση του μεταναστευτικού που αφορά στην ενσωμάτωση, αυτή αναδεικνύεται μέσα από τα γεγονότα που σημειώνονται στη Σουηδία και αποδεικνύουν την αποτυχία της να ενσωματώσει τους μεγάλους αριθμούς μεταναστών που έχει δεχθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν παράλληλες κοινωνίες και να εξαπλωθεί η βία συμμοριών, όπως είχε αναγνωρίσει ήδη από το 2022 η τότε πρωθυπουργός των Σοσιαλδημοκρατών Μαγκνταλένα Άντερσον.
Στην πρωθυπουργία της Σουηδίας βρίσκεται σήμερα ο δεξιός Ουλφ Κρίστερσον, υποστηριζόμενος από τους Σουηδούς Δημοκράτες του Τζίμι Άκεσον που έχουν νεοναζιστικές ρίζες και συγκέντρωσαν στην κάλπη ποσοστό-ρεκόρ 20%. «Είναι η ανεύθυνη μεταναστευτική πολιτική και οι αποτυχημένες πολιτικές ένταξης των μεταναστών που μας έφεραν εδώ» λέει ο Κρίστερσον κατηγορώντας προηγούμενες κυβερνήσεις και «βγάζει» το στρατό στους δρόμους, αφότου ο Σεπτέμβριος έγινε ο πλέον αιματηρός μήνας από το 2019 με 11 δολοφονίες σε πυροβολισμούς.
