Στην επικείμενη συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο Σότσι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επενδύσει πολλά. Κορυφαίο στοίχημα και πρόκληση για τον Τούρκο πρόεδρο, η αναβίωση της συμφωνίας για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας. Επί τάπητος στην πολυθρύλητη συνάντηση της Δευτέρας στο ρωσικό θέρετρο θα βρεθεί όμως και το «καυτό» για την Άγκυρα ζήτημα της Συρίας, αλλά και η πρόταση που επανήλθε και «θέλει» την Τουρκία να καθίσταται κόμβος μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιζητά να ανέβει προσεχώς στο βήμα της 78ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με μία διπλωματική νίκη και τον «αέρα» του παγκόσμιου ηγέτη που συνομιλεί με τις δύο πλευρές του πολέμου στην Ουκρανία και με την παρέμβασή του δίνει λύσεις. Και ο δρόμος αυτός «περνά» από το Σότσι. Ο διάδρομος των σιτηρών ήταν ένας εκ των πλέον σημαντικών λόγων για τους οποίους ο Ερντογάν κατάφερε να πείσει τους Δυτικούς να αποδεχθούν την «ειδική» σχέση του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν ή έστω να τους κάνει να την αποδεχθούν διά της σιωπής τους.
Το ραντεβού με Βλαντίμιρ Πούτιν έρχεται έπειτα από πολλές αναβολές, καθώς ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν είχε ανακοινώσει από τις αρχές του καλοκαιριού ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα μετέβαινε στην Τουρκία εντός του Αυγούστου (ανεξαρτήτως εάν εκκρεμεί σε βάρος του ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC).
Τελικά, στην Τουρκία ο Πούτιν δεν πήγε, και πηγαίνει ο Ερντογάν στο Σότσι. Για τον Τούρκο πρόεδρο, όμως, αυτό ελάχιστη σημασία έχει. Ανεξαρτήτως τοποθεσίας, σηματοδοτεί την έναρξη ενός διπλωματικού μαραθωνίου, καθώς ακολουθεί η συμμετοχή του στη Σύνοδο της G-20 στην Ινδία και επόμενος σταθμός είναι η Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στο περιθώριο της οποίας θα έλθει εκ νέου ενώπιος ενωπίω και με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η διπλωματική αυτή «εκστρατεία» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχεται στην επαύριον της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, κατά την οποία ο Τούρκος πρόεδρος κατόρθωσε να στρέψει όλα τα φώτα πάνω του με την κατ' αρχήν έγκριση που έδωσε στην ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία -αφού επί μήνες κρατούσε την ίδια και το ΝΑΤΟ υπό «ομηρία».
Η τελική έγκριση από την τουρκική Εθνοσυνέλευση στην πραγματικότητα όμως εκκρεμεί· το διπλωματικό του χαρτί έναντι κυρίως των ΗΠΑ δεν το έχει «κάψει», και η «απελευθέρωση» της Στοκχόλμης να ενταχθεί στη Συμμαχία είναι ζήτημα για το οποίο αναμένεται να δεχτεί επίσης πιέσεις στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που θα λάβει χώρα από την 19η έως την 23η Σεπτεμβρίου.
Εναλλακτικό σχέδιο από τη Μόσχα με εμπλοκή Κατάρ
Η Μόσχα ξεκαθαρίζει προς το παρόν ότι δεν προτίθεται να προχωρήσει στην επανενεργοποίηση της συμφωνίας για τα σιτηρά, όπως ίσχυε μέχρι τις 17 Ιουλίου, οπότε και αποσύρθηκε. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις δηλώσεις των υπουργών Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, και Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, οι οποίοι υποδέχθηκαν τον επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Χακάν Φιντάν, στη Μόσχα για την προετοιμασία του τετ-α-τετ Ερντογάν-Πούτιν.
Ο Σεργκέι Λαβρόφ διαμήνυσε ότι η συμφωνία για τα σιτηρά μπορεί να επανέλθει στις ράγες μόνο εάν η Δύση παράσχει εγγυήσεις ότι δεν θα εμποδίσει τις ρωσικές εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων.
Από πλευράς Ηνωμένων Εθνών -υπό την αιγίδα των οποίων, και με τουρκική μεσολάβηση, είχε συναφθεί η αρχική συμφωνία- ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Αντόνιο Γκουτέρες, έχει δηλώσει πως έχει διαβιβάσει στη Μόσχα επιστολή με σειρά συγκεκριμένων προτάσεων που λαμβάνουν υπ' όψη τα ρωσικά αιτήματα «για την εξασφάλιση αποτελεσματικότερης πρόσβασης των ρωσικών τροφίμων και λιπασμάτων στις παγκόσμιες αγορές σε προσιτές τιμές» και θα επιτρέψουν τη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για την ανανέωση της συμφωνίας «σε μόνιμη βάση».
Δεν είναι σαφές εάν και πόσο αυτές οι προτάσεις μπορεί να «ικανοποιήσουν» τη Ρωσία, και πόσο θα ανεβάσει τον «πήχη» της διαπραγμάτευσης, ενόσω εξακολουθεί να στραγγαλίζει την ουκρανική οικονομία, βομβαρδίζει εγκαταστάσεις αποθήκευσης ουκρανικών σιτηρών και κρατά «ζωντανή» την απειλή μίας επισιτιστικής κρίσης.
Η Μόσχα παρουσίασε στις 30 Αυγούστου στον Χακάν Φιντάν εναλλακτικό σχέδιο για πώληση στην Τουρκία ενός εκατομμυρίου τόνων ρωσικών σιτηρών σε ευνοϊκή τιμή, την αγορά των οποίων θα χρηματοδοτήσει το Κατάρ -το οποίο και έχει στηρίξει σταθερά την ασθμαίνουσα τουρκική οικονομία. Στόχος, να διοχετευθούν τα (ρωσικά) σιτηρά σε χώρες της Αφρικής.
Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας από πλευράς του διευκρίνισε ότι η Άγκυρα, μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη, καταβάλλει εντατικές προσπάθειες για την ανανέωση της συμφωνίας της Μαύρης Θάλασσας και παράλληλα εργάζονται με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών για τις τεχνικές λεπτομέρειες αυτής της «πολύπλοκης διαδικασίας» -από τη χρηματοδότηση έως τα ασφάλιστρα- ώστε να παρουσιαστεί στους δύο προέδρους Ερντογάν και Πούτιν ένα σχέδιο για το οποίο συζητήσουν στη συνάντησή τους σε ένα πιο «στρατηγικό» πλαίσιο.
Η συμφωνία, με εμπλοκή του Κατάρ, είναι μεν θεμιτή, αλλά κατά τον Χακάν Φιντάν δεν μπορεί να αποτελέσει τη μόνη εναλλακτική στο άνοιγμα του διαδρόμου των σιτηρών.
Δεν είναι, πάντως, μόνο τα «εγκλωβισμένα» ουκρανικά σιτηρά που θα καθορίσουν τις συνομιλίες των Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν. Στη συνάντηση με τον Χακάν Φιντάν, ο Σεργκέι Λαβρόφ επανέφερε την πρόταση της Μόσχας να καταστεί η Τουρκία κόμβος μεταφοράς του ρωσικού φυσικού αερίου, και το ζήτημα αναμένεται να τεθεί και σε επίπεδο ηγετών στο Σότσι.
Την πρόταση είχε κάνει πέρυσι τον Οκτώβριο ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ώστε η Τουρκία -που δεν συμμετέχει στις διεθνείς κυρώσεις κατά της Μόσχας-, να γίνει κόμβος για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου ως εναλλακτική οδός εφοδιασμού προς την Ευρώπη -ένα σχέδιο που υποστηρίζεται από τον Ερντογάν. Ωστόσο αυτό που έχει ακριβώς κατά νου ο Πούτιν δεν έχει γίνει σαφές μέχρι στιγμής.
Το «καυτό» ζήτημα της Συρίας
Για την Άγκυρα ζήτημα ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της είναι και οι εξελίξεις στη Συρία, όπου η στάση της Ρωσίας είναι το «κλειδί» για την έκταση των στρατιωτικών και πολιτικών παρεμβάσεων που μπορεί να κάνει η Τουρκία στη γειτονική της χώρα στα νότια σύνορά της.
Πίσω από τις συγκρούσεις που σημειώνονται τις τελευταίας ημέρες στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας -στη Ντέιρ εζ-Ζορ, τη Ράκα και τη Χασάκε- εκτιμάται ότι υπάρχει τουρκικός «δάκτυλος». Πρόκειται για συγκρούσεις μελών αραβικών φυλών και ισλαμιστών, που υποστηρίζονται από την Τουρκία, κατά των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και άλλες δυτικές δυνάμεις Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, μια πολυεθνική και πολυθρησκευτική συμμαχία, της οποίας ηγούνται οι Κούρδοι και συμμετέχουν σε αυτή σε μικρότερο αριθμό Ασσύριοι, Άραβες, Αρμένιοι, Καυκάσιοι και ορισμένοι Τουρκομάνοι.
Η Άγκυρα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μόνιμη πολιτική σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες αντιδρώντας στη στρατιωτική ενίσχυση των Κούρδων και ως αντιστάθμισμα είναι υποχρεωμένη να χρησιμοποιεί την ισχυρή ρωσική παρουσία στη Συρία.
Στη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν αναμένεται να τεθούν σαφώς ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι εξελίξεις στη Λιβύη, το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το διμερές εμπόριο, και όχι μόνο.
Ο Σινάν Ουλγκέν διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών και Εξωτερικής Πολιτικής (EDAM) εκτιμά ότι «οι σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας θα συνεχιστούν σε πολιτικό επίπεδο σε κάθε περίπτωση» και δηλώνει ότι η Ρωσία εξακολουθεί να χρειάζεται την Τουρκία και ότι η Άγκυρα συνεχίζει να είναι το παράθυρο προς τη Δύση για τη Μόσχα, προσθέτοντας ότι σε αυτή τη συγκυρία, η Ρωσία προτιμά σταθερές σχέσεις με την Τουρκία, οι οποίες ανοίγουν έναν διπλωματικό χώρο για την Τουρκία.
Από την πλευρά του, μιλώντας στο Liberal και τον Γιώργο Φιντικάκη, ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης, επισημαίνει ότι «ο Ερντογάν δεν παίζει σε δύο στρατόπεδα, παρά ακολουθεί μια πολιτική αυτονόμησης της Τουρκίας από την Δύση, θεωρώντας ότι η χώρα του είναι μια δύναμη, η οποία μπορεί να επιλέγει κατά το δοκούν τον σύμμαχο και την συνεργασία που της ταιριάζει περισσότερο».
«Αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι η στενή του σχέση με την Ρωσία ενοχλεί την Δύση, ωστόσο συνεχίζει και το κάνει, απλώς επειδή μπορεί»...
